Цяпер без азіраньня на “органы” дэгуставаць і набываць самагон можна ў музэі старадаўніх народных рамёстваў і тэхналёгій “Дудуткі”, Нацыянальным парку Белавеская пушча, комплексе “Беларуская вёска ХІХ стагодзьдзя” пад Магілёвам і… гарналыжным спартовым комплексе “Лагойск”. Дагэтуль з самаробнымі напоямі экспэрымэнтавалі ў “Дудутках”, аднак іх рэалізацыя была забароненая. Заснавальнік музэю, ужо нябожчык Яўген Будзінас неаднаразова выходзіў з прапановай зарэгістраваць самагон у якасьці нацыянальнага напою – ад легалізацыі калі хто і пацярпеў бы, дык толькі падпольныя бровары з сумнеўнай прадукцыяй. Тады чыноўнікі не адважыліся. Але цяпер, кажа старшыня праўленьня арганізацыі “Адпачынак у вёсцы” Валерыя Кліцунова, удава Яўгена Будзінаса, справа зрушылася:
“Я думаю – трэба пашыраць. Гэта не абавязкова павінна быць зьвязана з моцным алькаголем, а ўвогуле з усялякімі традыцыйнымі напоямі. Вось у нас, да прыкладу, у Расонскім раёне, на поўначы Беларусі, клясную медавуху людзі памятаюць, маюць рэцэпты. Гэта выдатны напой, хацелі б яго легалізаваць. Дый увогуле столькі ініцыятываў зараз і з боку гаспадароў сядзібаў, і з боку іншых цікавых музэйных – і ня толькі – аб’ектаў. Гэта, безумоўна, элемэнт матэрыяльнай культуры. Таму іх трэба выяўляць, ахоўваць, песьціць і разьвіваць. Я такую ідэю падтрымлівала б усяляк”.
Кандыдат гiстарычных навук, дацэнт катэдры этналёгii, музэялёгii i гiсторыi Белдзяржунівэрсытэту Тадэвуш Навагродзкі – вядомы знаўца традыцыйнай беларускай кухні, уключна з напоямі. Прафэсійна дасьледуе этнічныя традыцыі ў культуры харчаваньня беларусаў – абараніўся па тэме “Беларуская народная кулiнарыя XIX – пачатку ХХ стагодзьдзяў”. На думку экспэрта, вяртаньне да гістарычнай спадчыны – справа надзвычай важная:
“Гэта павінна быць як частка традыцыйнай культуры беларускага народу. Тое, што было, і нават тое, што павінна быць таксама. То бок, паказаць існаваньне традыцый, як яны на сёньняшні дзень павінны ўкараняцца: можа дзесьці яны адаптаваныя, дзесьці павінны адбыцца трансфармацыя. Павінна быць паказаная як культурная зьява, а ня проста як бытавое п’янства”.
Карэспандэнт: “Увогуле ці мэтазгодна пашыраць такую практыку ў месцах, дзе агратурызм разьвіваецца, сядзібы новыя ўзьнікаюць…”
“Калі гэта рабіць акуратна, прафэсійна, з захаваньнем традыцый, а ня проста сурагат дадаваць, то справа добрая. Ёсьць жа і карысныя напоі. Я вось памятаю, калі ў экспэдыцыі на Палесьсі быў і захварэў, бабуля прынесла вішнёвую настойку. Можна сказаць, самагонку, настоеную на вішнёвых лістах. Выпіце паўшклянкі – і ўсё пройдзе. Я кажу: не магу, бо працаваць трэба. А яна зноў: вы ў такім стане працаваць ня зможаце. Выпіў – і што вы думаеце? Так і сталася. Праз пару гадзінаў абсалютна здаровы чалавек. То бок, і ў лекавых мэтах можна выкарыстоўваць некаторыя рэцэпты”.
У суседніх зь Беларусьсю краінах – Літве, Украіне, Польшчы – прадукаваньне напояў па гістарычнай рэцэптуры пастаўлена на паток. Аднак ніхто не перашкаджае варыць самагон і дробным броварам, якія такім чынам прывабліваюць турыстаў. Прычым асаблівых цяжкасьцяў зь легалізацыяй прадукту ў замежжы няма. Пра гэта кажа і Валерыя Кліцунова:
“Перад тым, як запускаць самагонаварэньне, мы езьдзілі з Будзінасам у Галяндыю. Там ёсьць падобны напой, называецца “Жэнэвер”. Як наша самагонка, толькі крыху стаіць у дубовых бочках (гэта ня віскі, а асобны напой). Наведалі фабрыку-музэй. Гаспадар, малады яшчэ хлопец, па старадаўніх рэцэптах варыць напой у драўляных бочках. Тут жа побач цудоўны бар. Я запытваю: ці складана было пачаць, атрымаць ліцэнзію? Кажа: ды вось мэр напісаў ліст, дазволіў. Цікаўлюся – і ўсё? Тады дзівіцца ён: маўляў, канечне, усё!.. Бо яго справа надалей – забясьпечваць якасьць. Таму я перакананая: калі ў напою будзе гаспадар ці аўтар, то гэта ўжо ягоны клопат сачыць за якасьцю. Гэта ягоная рэпутацыя і ягоная адказнасьць”.
У апошнія дні 2008 году на паліцах беларускіх крамаў пасьля доўгага перапынку зьявілася абноўленая лінейка напояў “Крамбамбуля”. Прадпрыемства “БелПІ” на падставе старых рэцэптаў прэзэнтуе настойкі “Панская”, “Хлебасольная”, “Вогненная” – усяго 7 найменьняў. Праўда, ад самагонкі вытанчаныя напоі стаяць усё ж на адлегласьці.
Тым часам міністар сельскай гаспадаркі і харчаваньня Сямён Шапіра заявіў, што ў Беларусі плянуецца цэлая праграма аднаўленьня хутароў. На дзяржаўным узроўні прадугледжана дапамога ахвотным весьці гаспадарку, спрыяньне ў будаўніцтве дамоў, правядзеньні лініі электраперадач. Колісь звыклая для Беларусі форма існаваньня заможнага селяніна апошнім часам прыйшла ў заняпад. Улады спадзяюцца, што хутары стануць і адной з формаў разьвіцьця экатурызму. Як паказвае досьвед, любога турыста ў невядомай краіне найперш вабіць нацыянальны калярыт. Шмат хто лічыць, што якраз самагонка магла б пакінуць на замежніка “незабыўнае ўражаньне”.
“Я думаю – трэба пашыраць. Гэта не абавязкова павінна быць зьвязана з моцным алькаголем, а ўвогуле з усялякімі традыцыйнымі напоямі. Вось у нас, да прыкладу, у Расонскім раёне, на поўначы Беларусі, клясную медавуху людзі памятаюць, маюць рэцэпты. Гэта выдатны напой, хацелі б яго легалізаваць. Дый увогуле столькі ініцыятываў зараз і з боку гаспадароў сядзібаў, і з боку іншых цікавых музэйных – і ня толькі – аб’ектаў. Гэта, безумоўна, элемэнт матэрыяльнай культуры. Таму іх трэба выяўляць, ахоўваць, песьціць і разьвіваць. Я такую ідэю падтрымлівала б усяляк”.
Кандыдат гiстарычных навук, дацэнт катэдры этналёгii, музэялёгii i гiсторыi Белдзяржунівэрсытэту Тадэвуш Навагродзкі – вядомы знаўца традыцыйнай беларускай кухні, уключна з напоямі. Прафэсійна дасьледуе этнічныя традыцыі ў культуры харчаваньня беларусаў – абараніўся па тэме “Беларуская народная кулiнарыя XIX – пачатку ХХ стагодзьдзяў”. На думку экспэрта, вяртаньне да гістарычнай спадчыны – справа надзвычай важная:
“Гэта павінна быць як частка традыцыйнай культуры беларускага народу. Тое, што было, і нават тое, што павінна быць таксама. То бок, паказаць існаваньне традыцый, як яны на сёньняшні дзень павінны ўкараняцца: можа дзесьці яны адаптаваныя, дзесьці павінны адбыцца трансфармацыя. Павінна быць паказаная як культурная зьява, а ня проста як бытавое п’янства”.
Карэспандэнт: “Увогуле ці мэтазгодна пашыраць такую практыку ў месцах, дзе агратурызм разьвіваецца, сядзібы новыя ўзьнікаюць…”
“Калі гэта рабіць акуратна, прафэсійна, з захаваньнем традыцый, а ня проста сурагат дадаваць, то справа добрая. Ёсьць жа і карысныя напоі. Я вось памятаю, калі ў экспэдыцыі на Палесьсі быў і захварэў, бабуля прынесла вішнёвую настойку. Можна сказаць, самагонку, настоеную на вішнёвых лістах. Выпіце паўшклянкі – і ўсё пройдзе. Я кажу: не магу, бо працаваць трэба. А яна зноў: вы ў такім стане працаваць ня зможаце. Выпіў – і што вы думаеце? Так і сталася. Праз пару гадзінаў абсалютна здаровы чалавек. То бок, і ў лекавых мэтах можна выкарыстоўваць некаторыя рэцэпты”.
У суседніх зь Беларусьсю краінах – Літве, Украіне, Польшчы – прадукаваньне напояў па гістарычнай рэцэптуры пастаўлена на паток. Аднак ніхто не перашкаджае варыць самагон і дробным броварам, якія такім чынам прывабліваюць турыстаў. Прычым асаблівых цяжкасьцяў зь легалізацыяй прадукту ў замежжы няма. Пра гэта кажа і Валерыя Кліцунова:
“Перад тым, як запускаць самагонаварэньне, мы езьдзілі з Будзінасам у Галяндыю. Там ёсьць падобны напой, называецца “Жэнэвер”. Як наша самагонка, толькі крыху стаіць у дубовых бочках (гэта ня віскі, а асобны напой). Наведалі фабрыку-музэй. Гаспадар, малады яшчэ хлопец, па старадаўніх рэцэптах варыць напой у драўляных бочках. Тут жа побач цудоўны бар. Я запытваю: ці складана было пачаць, атрымаць ліцэнзію? Кажа: ды вось мэр напісаў ліст, дазволіў. Цікаўлюся – і ўсё? Тады дзівіцца ён: маўляў, канечне, усё!.. Бо яго справа надалей – забясьпечваць якасьць. Таму я перакананая: калі ў напою будзе гаспадар ці аўтар, то гэта ўжо ягоны клопат сачыць за якасьцю. Гэта ягоная рэпутацыя і ягоная адказнасьць”.
У апошнія дні 2008 году на паліцах беларускіх крамаў пасьля доўгага перапынку зьявілася абноўленая лінейка напояў “Крамбамбуля”. Прадпрыемства “БелПІ” на падставе старых рэцэптаў прэзэнтуе настойкі “Панская”, “Хлебасольная”, “Вогненная” – усяго 7 найменьняў. Праўда, ад самагонкі вытанчаныя напоі стаяць усё ж на адлегласьці.
Тым часам міністар сельскай гаспадаркі і харчаваньня Сямён Шапіра заявіў, што ў Беларусі плянуецца цэлая праграма аднаўленьня хутароў. На дзяржаўным узроўні прадугледжана дапамога ахвотным весьці гаспадарку, спрыяньне ў будаўніцтве дамоў, правядзеньні лініі электраперадач. Колісь звыклая для Беларусі форма існаваньня заможнага селяніна апошнім часам прыйшла ў заняпад. Улады спадзяюцца, што хутары стануць і адной з формаў разьвіцьця экатурызму. Як паказвае досьвед, любога турыста ў невядомай краіне найперш вабіць нацыянальны калярыт. Шмат хто лічыць, што якраз самагонка магла б пакінуць на замежніка “незабыўнае ўражаньне”.
