Вёска Сакалоўка Вялейскага раёну знаходзіцца на беразе невялічкага, але вельмі прыгожага ляснога возера. І тут няма ніводнай пустой хаты. Праўда, пераважная большасьць з іх набытая менчукамі пад лецішчы. Сапраўдных вяскоўцаў тут засталося вельмі мала і большасьць з іх пэнсіянэры. Цэлымі выпускнымі клясамі моладзь пачала зьяжджаць з Сакалоўкі ў навакольныя гарады яшчэ ў сярэдзіне 1960-х гадоў.
Іосіф Пакладок – адзін з такіх. Цяпер ён жыве ў Менску, працуе намесьнікам начальніка цэху аднаго з невялікіх заводаў мэталаканструкцый. Але на вёсцы засталася маці і дзесяць вульляў з пчоламі, якіх і прыяжджае даглядаць кожныя выходныя.
Карэспандэнт: “Я бачу ў вас тут вульлі стаяць. Яны старыя, ці заселеныя жыхарамі?”
Іосіф Пакладок: “Вось толькі гэты – мой рэзэрв, а так у мяне 10 сямей жывых”.
Карэспандэнт: “І ўсе яны на вашым утрыманьні?”
Іосіф Пакладок: “Канешне! Пчала ж не муха, яе баяцца, таму ўсё на маім даглядзе”.
Карэспандэнт: “Ці ёсьць ад іх карысьць? Ці гэта толькі для душы і задавальненьня?”
Іосіф Пакладок: “Скажу так, каб мець карысьць, трэба тут знаходзіцца пастаянна. Таму яны ў мяне больш для душы, але і без мёду я не бываю. І сваякам, бывае. Карацей, мёд мы не купляем”.
Цяперашні намесьнік начальніка цэха шчыра прызнаўся, што ў свой час зьехаў у Менск таму, што бачыў – вясковая праца ня цэніцца і вельмі нізка аплачваецца. Час мінуў, але нічога, відаць, у гэтым не зьмянілася. Толькі піць гарэлкі вяскоўцы сталі больш, кажа ён.
Карэспандэнт: “Калі паглядзець зьвесткі Мінстатыстыкі справаздачы Мінэканомікі, то па іх выходзіць, што на вёсцы людзі атрымліваюць калі не па мільёне, то 300-450 даляраў. А як яно насамрэч?”
Іосіф Пакладок: “Я б хацеў у вочы паглядзець таму, хто кажа, што столькі атрымліваюць”.
Карэспандэнт: “А за што ж людзі жывуць і за што яны п’юць? Як можна пражыць за заробак, як мне казалі, у 200 тысяч?”
Іосіф Пакладок: “Гэта, напэўна, найбольшая наша загадка. Але ж можна жыць, а можна існаваць. Я ведаю тут людзей, якія невядома як перазімуюць. Бо ў іх – нічога. Але яны вінаватыя самі, хто ж яшчэ вінаваты? У іх агароду няма, нічога няма. І што будуць рабіць, цяжкае пытаньне”.
Былы вясковец палітыкай цікавіцца слаба. Дакладней, кажа, што яна ў Беларусі жыве асобным жыцьцём, якое ніяк не перасякаецца з жыцьцём простых людзей.
Карэспандэнт: “Вы лічыце, што меркаваньне ваша, маё, іншых простых людзей не асабліва ўлічваецца?”
Іосіф Пакладок: “Не. Калі б меркаваньне простых людзей ўлічвалася, то ў нас ўсё было б зусім па-іншаму. Праўда?”
Карэспандэнт: “На пачатку 2011 году маюць быць прэзыдэнцкія выбары. Ці пойдзеце галасаваць?”
Іосіф Пакладок: “Да іх яшчэ дажыць трэба”.
Карэспандэнт: “Ці ёсьць права ў сёньняшняга прэзыдэнта ісьці на чарговы тэрмін?”
Іосіф Пакладок: “Хто яго ведае… Але ж ўсё адно пойдзе!”
Ён па-ранейшаму лічыць сябе “сакалоўцам” і хоча каб вёска, і ня толькі яго родная, адрадзілася. Што трэба, каб гэта адбылося?
Іосіф Пакладок: “Трэба зьмяніць палітыку, палітыку ў адносінах да вёскі. А што, як? Напэўна, новыя сілы патрэбныя, новыя людзі, новыя думкі. Трэба, каб нехта новы прыйшоў і павярнуўся тварам да вёскі. А так… вёска памірае”.
Анастасія Сабалеўская мае ажно 86 гадоў. Усё жыцьцё пражыла ў Сакалоўцы. Распавядаючы пра маладосьць, сьмяецца, прыгадаўшы, як бацькі не пусьцілі яе ў камсамол, калі ў 1939-м годзе на Заходнюю Беларусь прыйшлі Саветы.
Анастасія Сабалеўская: “Не была ні ў камсамольцах, ні ў піянэрах, ні ў чым не была. З-за таго, што дзяўчына, падумала, навошта мне тыя камсамолы? Да я і адна была ў бацькоў, яны мяне туды і не пусьцілі”.
А яшчэ, як і ўсе людзі сталага веку, заўсёды ўзгадвае вайну. Кажа, нацярпеліся простыя людзі ад усіх. Але найбольш – ад партызанаў.
Анастасія Сабалеўская: “Партызаншчына як была, то вельмі цяжка: дасьць Бог вечар і неспакойна. Партызаны хадзілі групамі. І хлеб, і бульбу – усё забіралі. І аддаеш, усё аддаеш”.
Пасьля вайны бабуля Стася працавала ў калгасе за працадні. Якія потым “аплачвалі” альбо гнілой бульбай, альбо зернем, напалову перамяшаным са сьмецьцем. А потым 20 гадоў даяркай на фэрме. З таго часу пальцы ў яе амаль не працуюць, скурчаныя – даілі ж рукамі. І пра сёньняшнюю пэнсію кажа з уздыхам.
Анастасія Сабалеўская: “Колькі пэнсіі… 270”.
Карэспандэнт: “Ці хапае гэтай пэнсіі вам на жыцьцё?”
Анастасія Сабалеўская: “Усяк жа ж можна жыць. Калі есьці каўбасы ды розныя прысмакі, дык і не хопіць. А як прасьцей купіць, дык можна і пражыць”.
А на разьвітаньне зьдзівіла, сказаўшы, што не шкадуе аб магчымай сьмерці роднай вёскі.
Карэспандэнт: “Ня шкода, што родная вёска памірае?”
Анастасія Сабалеўская: “Не, ужо ня шкода. Я ўжо ў такім узросьце, што неяк і ня так шкода”…
Мікола Мардас таксама нарадзіўся і ўсё жыцьцё пражыў у Сакалоўцы, працаваў трактарыстам. Кажа, тая праца амаль не пакідала часу на асабістае жыцьцё.
Мікола Мардас: “Трактарыстам 29 гадкоў пыл глытаў”.
Карэспандэнт: “Казалі, што раней трактарыст быў самы відны хлопец, дзеўкі за ім так і бегалі”.
Мікола Мардас: “Не, не бегалі, не было калі. Начамі пад скірдамі спалі, бо ў начныя зьмены працавалі. Во такі час быў”.
У адрозьненьне ад большасьці вяскоўцаў, былы трактарыст з цікаўнасьцю праглядае газэты, глядзіць тэлебачаньне. Праўда, да таго, што там кажуць ставіцца скептычна. І прадракае Лукашэнку паразу на чарговых прэзыдэнцкіх выбарах. Вось толькі за каго прагаласаваў на гэтых парлямэнцкіх выбарах, не ведае.
Мікола Мардас: “Я не ведаю, за каго галасаваў і што ў нас за дэпутат”.
Карэспандэнт: “Дык а ці хадзілі галасаваць?”
Мікола Мардас: “Нам возяць, пэнсіянэрам. І не ведаю за каго – далі паперку і ўсё!”
Карэспандэнт: “Ці цікавіцеся ўвогуле палітыкай?”
Мікола Мардас: “Цікаўлюся! Вунь, там негру гэнага выбралі. Цікаўлюся я палітыкай”.
Карэспандэнт: “Ну, дык гэта там. А ў нас, у Беларусі, ці ведаеце, што робіцца ў палітыцы? Ці верыце вы Лукашэнку?”
Мікола Мардас: “Ну, як вам сказаць… Не веру! На трэці тэрмін яго не выберуць, я гарантую, на трэці не выберуць!”
Карэспандэнт: “Дык гэты ўжо чацвёрты будзе”.
Мікола Мардас: “Ну, значыць на чацвёрты!”
Клаўдзія Гаманілава -- адзіная на ўсю Сакалоўку стараверка. Выйшла сюды замуж, за мясцовага старавера, са Смаргоні. Ні яна сама, ні яе дзеці ніколі не пілі гарэлку – вера не дазваляе. А вось муж, нягледзячы на веру, сьпіўся і ўжо колькі гадоў як памёр. Маліцца бабуля ходзіць альбо ў царкву праваслаўную, альбо ў касьцёл – як атрымаецца. Кажа, Бог адзін. Але больш яе турбуе не адсутнасьць адзінаверцаў паблізу, ці сваёй царквы, а лёс вёскі.
Клаўдзія Гаманілава: “Было ўсё ў нас на вёсцы. Была і амбулаторыя, і доктар быў, і клуб быў, і бібліятэка была, і лазьня казённая была, і кароўнікі вялікія з каровамі, цялятамі. Усё ў Сакалоўцы пайшло марняй. Тут усё было! А зараз дырэктары пайшлі пад саўгас у Лукавец. Дырэктары мяняюцца, адзін добры, другі дрэнны. Тут не зразумееш, што робіцца. Я так ужо і не разумею. Але тут нічога ў нас няма!”
Кажа, бывае страшна выходзіць на вуліцу. Асабліва як зьбяруцца п’яніцы з навакольных вёсак. А абараніць няма каму, калі што.
Клаўдзія Гаманілава: “Мы нават не бачым участковага ніколі. Дзе ён, ці ён тут ёсьць, які ён і хто? Хто яго ведае! Жывем без улады”.
Калі цяпер Сакалоўка, на думку Клаўдзіі Гаманілавай жыве без улады, то раней ад улады можна было чакаць чаго заўгодна. Нават, што ў тваёй хаце зробяць кантору. Такія ўспаміны вынесла з дзяцінства былая настаўніца беларускай мовы мясцовай школы Марыя Марачынская.
Марыя Марачынская: “Можа мой айчым быў добры чалавек і слабахарактарны. Яму сказалі, што ваша хата акурат падыходзіць, так і пастанавілі. Сабраўся сход, вырашылі, і ў хаце была кантора. У адной палове жылі людзі, а ў другой была кантора”.
Пакуль у вёсцы працаваў клюб, настаўніца зьбірала там жанчын-аднавясковак і яны разам сьпявалі народныя песьні. Цяпер і жанчын на вёсцы паменела і зьбірацца няма дзе. І вясковая інтэлігентка бавіць вольны час тым, што чытае кнігі і вучыць на памяць вершы.
Марыя Марачынская: “У мяне зборнічак Святланы Басуматравай ёсць. Там вершы, якія падыходзяць, мусіць, да майго узросту, да майго сьветапогляду. Вось, напрыклад, такі:
Маладая трывога дарогі, неадольная прага жыцьця
Але ж некалі стомяцца ногі на пуцінах зямнога быцьця
Не стасуюць з пажылым узростам стройнасьць стану і лёгкасьць хады
Неўпрыкмет, як дарожныя вёрсты, прамільгнуць за гадамі гады
Толькі знаю: не стоміцца вока спасьцігаць прыгажосьць спакваля
Век жыві – азірнесься навокал: тое ж неба і тая ж зямля
Ты ж зоры гараць на дасьвецьці, тыя ж травы ў росах мігцяць
Тыя ж дрэвы заломваюць вецьці, тыя ж птушкі ў вырай ляцяць
Знаю, веру: не стоміцца сэрца ў званы чалавечнасьці біць
І людзкою ўсьмешкаю грэцца, і жыцьцё безаглядна любіць
Іосіф Пакладок – адзін з такіх. Цяпер ён жыве ў Менску, працуе намесьнікам начальніка цэху аднаго з невялікіх заводаў мэталаканструкцый. Але на вёсцы засталася маці і дзесяць вульляў з пчоламі, якіх і прыяжджае даглядаць кожныя выходныя.
Карэспандэнт: “Я бачу ў вас тут вульлі стаяць. Яны старыя, ці заселеныя жыхарамі?”
Іосіф Пакладок: “Вось толькі гэты – мой рэзэрв, а так у мяне 10 сямей жывых”.
Карэспандэнт: “І ўсе яны на вашым утрыманьні?”
Іосіф Пакладок: “Канешне! Пчала ж не муха, яе баяцца, таму ўсё на маім даглядзе”.
Карэспандэнт: “Ці ёсьць ад іх карысьць? Ці гэта толькі для душы і задавальненьня?”
Іосіф Пакладок: “Скажу так, каб мець карысьць, трэба тут знаходзіцца пастаянна. Таму яны ў мяне больш для душы, але і без мёду я не бываю. І сваякам, бывае. Карацей, мёд мы не купляем”.
Цяперашні намесьнік начальніка цэха шчыра прызнаўся, што ў свой час зьехаў у Менск таму, што бачыў – вясковая праца ня цэніцца і вельмі нізка аплачваецца. Час мінуў, але нічога, відаць, у гэтым не зьмянілася. Толькі піць гарэлкі вяскоўцы сталі больш, кажа ён.
Карэспандэнт: “Калі паглядзець зьвесткі Мінстатыстыкі справаздачы Мінэканомікі, то па іх выходзіць, што на вёсцы людзі атрымліваюць калі не па мільёне, то 300-450 даляраў. А як яно насамрэч?”
Іосіф Пакладок: “Я б хацеў у вочы паглядзець таму, хто кажа, што столькі атрымліваюць”.
Карэспандэнт: “А за што ж людзі жывуць і за што яны п’юць? Як можна пражыць за заробак, як мне казалі, у 200 тысяч?”
Іосіф Пакладок: “Гэта, напэўна, найбольшая наша загадка. Але ж можна жыць, а можна існаваць. Я ведаю тут людзей, якія невядома як перазімуюць. Бо ў іх – нічога. Але яны вінаватыя самі, хто ж яшчэ вінаваты? У іх агароду няма, нічога няма. І што будуць рабіць, цяжкае пытаньне”.
Былы вясковец палітыкай цікавіцца слаба. Дакладней, кажа, што яна ў Беларусі жыве асобным жыцьцём, якое ніяк не перасякаецца з жыцьцём простых людзей.
Карэспандэнт: “Вы лічыце, што меркаваньне ваша, маё, іншых простых людзей не асабліва ўлічваецца?”
Іосіф Пакладок: “Не. Калі б меркаваньне простых людзей ўлічвалася, то ў нас ўсё было б зусім па-іншаму. Праўда?”
Карэспандэнт: “На пачатку 2011 году маюць быць прэзыдэнцкія выбары. Ці пойдзеце галасаваць?”
Іосіф Пакладок: “Да іх яшчэ дажыць трэба”.
Карэспандэнт: “Ці ёсьць права ў сёньняшняга прэзыдэнта ісьці на чарговы тэрмін?”
Іосіф Пакладок: “Хто яго ведае… Але ж ўсё адно пойдзе!”
Ён па-ранейшаму лічыць сябе “сакалоўцам” і хоча каб вёска, і ня толькі яго родная, адрадзілася. Што трэба, каб гэта адбылося?
Іосіф Пакладок: “Трэба зьмяніць палітыку, палітыку ў адносінах да вёскі. А што, як? Напэўна, новыя сілы патрэбныя, новыя людзі, новыя думкі. Трэба, каб нехта новы прыйшоў і павярнуўся тварам да вёскі. А так… вёска памірае”.
Анастасія Сабалеўская мае ажно 86 гадоў. Усё жыцьцё пражыла ў Сакалоўцы. Распавядаючы пра маладосьць, сьмяецца, прыгадаўшы, як бацькі не пусьцілі яе ў камсамол, калі ў 1939-м годзе на Заходнюю Беларусь прыйшлі Саветы.
Анастасія Сабалеўская: “Не была ні ў камсамольцах, ні ў піянэрах, ні ў чым не была. З-за таго, што дзяўчына, падумала, навошта мне тыя камсамолы? Да я і адна была ў бацькоў, яны мяне туды і не пусьцілі”.
А яшчэ, як і ўсе людзі сталага веку, заўсёды ўзгадвае вайну. Кажа, нацярпеліся простыя людзі ад усіх. Але найбольш – ад партызанаў.
Анастасія Сабалеўская: “Партызаншчына як была, то вельмі цяжка: дасьць Бог вечар і неспакойна. Партызаны хадзілі групамі. І хлеб, і бульбу – усё забіралі. І аддаеш, усё аддаеш”.
Пасьля вайны бабуля Стася працавала ў калгасе за працадні. Якія потым “аплачвалі” альбо гнілой бульбай, альбо зернем, напалову перамяшаным са сьмецьцем. А потым 20 гадоў даяркай на фэрме. З таго часу пальцы ў яе амаль не працуюць, скурчаныя – даілі ж рукамі. І пра сёньняшнюю пэнсію кажа з уздыхам.
Анастасія Сабалеўская: “Колькі пэнсіі… 270”.
Карэспандэнт: “Ці хапае гэтай пэнсіі вам на жыцьцё?”
Анастасія Сабалеўская: “Усяк жа ж можна жыць. Калі есьці каўбасы ды розныя прысмакі, дык і не хопіць. А як прасьцей купіць, дык можна і пражыць”.
А на разьвітаньне зьдзівіла, сказаўшы, што не шкадуе аб магчымай сьмерці роднай вёскі.
Карэспандэнт: “Ня шкода, што родная вёска памірае?”
Анастасія Сабалеўская: “Не, ужо ня шкода. Я ўжо ў такім узросьце, што неяк і ня так шкода”…
Мікола Мардас таксама нарадзіўся і ўсё жыцьцё пражыў у Сакалоўцы, працаваў трактарыстам. Кажа, тая праца амаль не пакідала часу на асабістае жыцьцё.
Мікола Мардас: “Трактарыстам 29 гадкоў пыл глытаў”.
Карэспандэнт: “Казалі, што раней трактарыст быў самы відны хлопец, дзеўкі за ім так і бегалі”.
Мікола Мардас: “Не, не бегалі, не было калі. Начамі пад скірдамі спалі, бо ў начныя зьмены працавалі. Во такі час быў”.
У адрозьненьне ад большасьці вяскоўцаў, былы трактарыст з цікаўнасьцю праглядае газэты, глядзіць тэлебачаньне. Праўда, да таго, што там кажуць ставіцца скептычна. І прадракае Лукашэнку паразу на чарговых прэзыдэнцкіх выбарах. Вось толькі за каго прагаласаваў на гэтых парлямэнцкіх выбарах, не ведае.
Мікола Мардас: “Я не ведаю, за каго галасаваў і што ў нас за дэпутат”.
Карэспандэнт: “Дык а ці хадзілі галасаваць?”
Мікола Мардас: “Нам возяць, пэнсіянэрам. І не ведаю за каго – далі паперку і ўсё!”
Карэспандэнт: “Ці цікавіцеся ўвогуле палітыкай?”
Мікола Мардас: “Цікаўлюся! Вунь, там негру гэнага выбралі. Цікаўлюся я палітыкай”.
Карэспандэнт: “Ну, дык гэта там. А ў нас, у Беларусі, ці ведаеце, што робіцца ў палітыцы? Ці верыце вы Лукашэнку?”
Мікола Мардас: “Ну, як вам сказаць… Не веру! На трэці тэрмін яго не выберуць, я гарантую, на трэці не выберуць!”
Карэспандэнт: “Дык гэты ўжо чацвёрты будзе”.
Мікола Мардас: “Ну, значыць на чацвёрты!”
Клаўдзія Гаманілава -- адзіная на ўсю Сакалоўку стараверка. Выйшла сюды замуж, за мясцовага старавера, са Смаргоні. Ні яна сама, ні яе дзеці ніколі не пілі гарэлку – вера не дазваляе. А вось муж, нягледзячы на веру, сьпіўся і ўжо колькі гадоў як памёр. Маліцца бабуля ходзіць альбо ў царкву праваслаўную, альбо ў касьцёл – як атрымаецца. Кажа, Бог адзін. Але больш яе турбуе не адсутнасьць адзінаверцаў паблізу, ці сваёй царквы, а лёс вёскі.
Клаўдзія Гаманілава: “Было ўсё ў нас на вёсцы. Была і амбулаторыя, і доктар быў, і клуб быў, і бібліятэка была, і лазьня казённая была, і кароўнікі вялікія з каровамі, цялятамі. Усё ў Сакалоўцы пайшло марняй. Тут усё было! А зараз дырэктары пайшлі пад саўгас у Лукавец. Дырэктары мяняюцца, адзін добры, другі дрэнны. Тут не зразумееш, што робіцца. Я так ужо і не разумею. Але тут нічога ў нас няма!”
Кажа, бывае страшна выходзіць на вуліцу. Асабліва як зьбяруцца п’яніцы з навакольных вёсак. А абараніць няма каму, калі што.
Клаўдзія Гаманілава: “Мы нават не бачым участковага ніколі. Дзе ён, ці ён тут ёсьць, які ён і хто? Хто яго ведае! Жывем без улады”.
Калі цяпер Сакалоўка, на думку Клаўдзіі Гаманілавай жыве без улады, то раней ад улады можна было чакаць чаго заўгодна. Нават, што ў тваёй хаце зробяць кантору. Такія ўспаміны вынесла з дзяцінства былая настаўніца беларускай мовы мясцовай школы Марыя Марачынская.
Марыя Марачынская: “Можа мой айчым быў добры чалавек і слабахарактарны. Яму сказалі, што ваша хата акурат падыходзіць, так і пастанавілі. Сабраўся сход, вырашылі, і ў хаце была кантора. У адной палове жылі людзі, а ў другой была кантора”.
Пакуль у вёсцы працаваў клюб, настаўніца зьбірала там жанчын-аднавясковак і яны разам сьпявалі народныя песьні. Цяпер і жанчын на вёсцы паменела і зьбірацца няма дзе. І вясковая інтэлігентка бавіць вольны час тым, што чытае кнігі і вучыць на памяць вершы.
Марыя Марачынская: “У мяне зборнічак Святланы Басуматравай ёсць. Там вершы, якія падыходзяць, мусіць, да майго узросту, да майго сьветапогляду. Вось, напрыклад, такі:
Маладая трывога дарогі, неадольная прага жыцьця
Але ж некалі стомяцца ногі на пуцінах зямнога быцьця
Не стасуюць з пажылым узростам стройнасьць стану і лёгкасьць хады
Неўпрыкмет, як дарожныя вёрсты, прамільгнуць за гадамі гады
Толькі знаю: не стоміцца вока спасьцігаць прыгажосьць спакваля
Век жыві – азірнесься навокал: тое ж неба і тая ж зямля
Ты ж зоры гараць на дасьвецьці, тыя ж травы ў росах мігцяць
Тыя ж дрэвы заломваюць вецьці, тыя ж птушкі ў вырай ляцяць
Знаю, веру: не стоміцца сэрца ў званы чалавечнасьці біць
І людзкою ўсьмешкаю грэцца, і жыцьцё безаглядна любіць
