Сярод навукоўцаў - прафэсар Георгій Лепін, кандыдаты тэхнічных навук Віктар Юшко і Ягор Фядзюшын. Навукоўцы плянуюць супрацьстаяць палітычнаму рашэньню ўладаў узводзіць у краіне атамную электрастанцыю.
Падчас “круглага стала” ў праблемах ядзернай энэргетыкі гучала: будаўніцтва АЭС у Беларусі ня ёсьць “непазьбежнай неабходнасьцю”, паколькі для яе разьвіцьця адсутнічаюць эканамічныя, сацыяльныя і тэхнічныя перадумовы.
Я. Фядзюшын: “Хто ўтылізуе 440 рэактараў?”
Адзін зь ініцыятараў руху – фізык-ядзернік, кандыдат тэхнічных навук Ягор Фядзюшын. Добра знаёмы з праблематыкай, бо яшчэ за савецкім часам уваходзіў у склад Каардынацыйнай рады фізыкі радыяцыйных пашкоджаньняў пры Дзяржкамітэце атамнай энэргетыкі СССР. Мэту абвешчанага руху акрэсьлівае так: цяпер аднолькава трэба бараніць Беларусь і ад “чарнобыльскага пекла”, і ад “ядзернага раю”:
“Улады ня ўлічваюць, што ідзе разьвіцьцё навукі як такой. Яны жывуць яшчэ ў мінулым стагодзьдзі. Разьлічваюць, сыходзячы зь пяцігадовай даўнасьці дадзеных. А за апошнія гады кошт паліва павялічыўся ў сем разоў! Яны ж гэтага ня ўлічваюць”.
Карэспандэнт: “На афіцыйным узроўні сьцьвярджаецца, што АЭС будуюць па ўсім сьвеце, галіна зноў разьвіваецца...”
“Гэта ўсё глупства, бо будуюць у так званых “краінах, што разьвіваюцца”, куды гэтыя тэхналёгіі сьпіхваюцца. Ідзе, будзем так казаць, ядзерны шантаж з боку МАГАТЭ і ядзерных дзяржаваў – ЗША, Расеі Францыі, каб збыць кудысьці сваю прадукцыю. Яны ж колькі напрацавалі гэтых рэчываў! Я ня супраць АЭС, якія ўжо працуюць. Няхай сабе дапрацоўваюць рэсурс. Потым, праўда, узьнікне праблема: куды іх падзець? 440 рэактараў у сьвеце, і ў гэтых краінах ня ведаюць, якім чынам іх утылізаваць. Унукам нашым давядзецца вырашаць – куды падзець тое, што дзяды напрацавалі. А гэта ой як шмат бруду”.
Г. Лепін: “Атамная энэргетыка – самая дарагая”
Навукоўцы прапанавалі стварыць камісію для ацэнкі мэтазгоднасьці разьвіцьця ў Беларусі атамнай энэргетыкі. Доктар тэхнічных навук, прафэсар Георгій Лепін перакананы ў неабходнасьці гэтага, паколькі, ягонымі словамі, з вуснаў зацікаўленых ядзернікаў немагчыма даведацца праўды:
“Я ад ядзернікаў яшчэ ніводнага разу ня чуў праўды. То бок, яны настолькі бессумленна хлусяць! Вось, прыкладам, кажуць: атамная энэргетыка – самая танная. Падчас круглага стала называлася іншая лічба: сабекошт атамнай электраэнэргіі – 20 цэнтаў за кіляват/гадзіну. А цеплавой -- блізу трох. Дык дзе ж яна самая танная?”
Карэспандэнт: “Ёсьць меркаваньне, што існуюць лябісты, якія проста прасоўваюць у трэці сьвет састарэлыя тэхналёгіі?”
“Канечне. Прычым, колькі іх давялося ўжо лавіць на падмане! Але яны кожны раз моўчкі гэта праглынаюць і не спрабуюць нават спрачацца. Таму што ведаюць - хлусяць. Гэты падман настолькі далёка ў іх дайшоў, што, прыкладам, намагаюцца усіх “забіць” лічбай: маўляў, купляем на Ігналінскай АЭС электраэнэргію па 2,5 цэнты за кіляват/гадзіну. Самае цікавае, што гэта праўда. Чаму? Па-першае, Ігналінка была падараваная, за яе ня ўзялі ні капейкі. Асноўныя ж страты – капвыдаткі. На Ігналінцы ў сабекошт ідзе толькі паліва і абслугоўваньне. А гэта якраз два цэнты, крыху нават яшчэ і зарабляюць. А калі ўсё улічваць, то разоў у пяць сума павялічыцца. А любы від энэргетыкі дае сабекошт ніжэй за 10 цэнтаў. Значыць, атамная энэргетыка – самая дарагая. Яны ж пераконваюць у адваротным”.
С. Гусак: “Ня трапіць у залежнасьць ад Расеі!”
Навукоўцы канстатуюць, што ў Беларусі практычна ня вывучаны досьвед захаваньня ядзерных адыходаў і вываду АЭС з эксплюатацыі. Паводле разьлікаў, калі яшчэ пры канцы 1990-х вывад станцыі каштаваў 10% ад кошту аб'екту, то цяпер ён параўнальны з выдаткамі на будаўніцтва.
Зрэшты, ня ўсе экспэрты лічаць АЭС непатрэбным праектам. Спэцыяліст у энэргетычнай галіне эканаміст Станіслаў Гусак прыхільнік атамнай энэргетыкі, аднак папярэджвае: ні ў якім разе нельга зноў апынуцца ў сыравіннай залежнасьці ад Расеі:
“Пабудова ядзернай электрастанцыі павінна ажыцьцяўляцца такім чынам, каб мы зноў не атрымлівалі паліва для гэтай станцыі з Расеі. Ядзерны рэактар павінен быць аналягічны францускаму, швайцарскаму, амэрыканскаму. Але ні ў якім разе не расейскаму. Таму што калі ўсталяваць расейскі рэактар на гэтай электрастанцыі, то ў гэтым выпадку зноў усё паліва будзе ісьці з Расеі, мы чарговым разам намёртва прывяжам сябе да расейскага фактару. А незалежнасьці ад гэтага Беларусь ніякай не дадасьць”.
Сёлета Аляксандар Лукашэнка падпісаў пастанову “Аб разьвіцьці атамнай энэргетыкі ў Рэспубліцы Беларусь”. Першы энэргаблёк беларускай АЭС пабудуюць у 2016 годзе, другі – у 2018-м. Сумарная магутнасьць складзе 2 тысячы мэгават. У якасьці пляцовак разглядаюцца варыянты ў Шклоўскім і Чавускім раёнах Магілёўскай вобласьці, а таксама ў Ашмянскім раёне на Гарадзеншчыне. Кошт будоўлі, паводле розных ацэнак, вагаецца ад 4 да 10 мільярдаў даляраў.
