«Толькі славяне». Як у расейскіх дзяржаўных тэндэрах дыскрымінуюць па расавай прыкмеце

У траўні 2024 года маскоўскі суд забараніў некалькі аб’яў аб вакансіях у інтэрнэце, у якіх шукалі кандыдатаў «славянскай зьнешнасьці». Іх прызналі незаконнымі ў адпаведнасьці з расейскім працоўным заканадаўствам і палажэньнямі аб барацьбе з экстрэмізмам. Такія аб’явы суд назваў «незаконнымі і крымінальна каральнымі».

Судовая пастанова была ўхваленая пасьля аналягічнага рашэньня іншага маскоўскага суду ў тым жа годзе аб абʼявах з вакансіямі з надпісам «толькі для славян» — выключным патрабаваньні, якое часта зьмяшчаецца ў абʼявах аб нерухомасьці расейскіх арэндадаўцаў, якія шукаюць сабе арандатараў.

Але расейскія дзяржаўныя структуры працягваюць выкарыстоўваць падобную дыскрымінацыйныя фармулёўкі ў публічных тэндэрах, такую выснову зрабіла «Сыстэма», расейскамоўны падразьдзел Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, які выявіў у тым ліку, што такая фармулёўка выкарыстоўваецца і ўрадам буйнога расейскага прамысловага гораду.

«Мы бачым усё больш нападаў на людзей неславянскай зьнешнасьці, а на дзяржаўным узроўні замест барацьбы з ксэнафобіяй гучаць расісцкія выказваньні, — заявіла экспэрт аўтарытэтнага праваабарончага абʼяднаньня „Мэмарыял“ Стэфанія Кулаева.— Улады самі правакуюць гэтую нянавісьць заявамі чыноўнікаў і сілавікоў».

У горадзе Дзяржынску Ніжнегародзкай вобласьці Расеі сапраўды гарадзкія ўлады апублікавалі як мінімум чатыры тэндэры на паслугі па ўборцы, у якіх гаварылася, што патэнцыйныя падрадчыкі павінны быць «славянскай зьнешнасьці», адна з публікацый зьявілася ў мінулым месяцы, высьветліла «Сыстэма».

Тэндэр на клінінгавыя паслугі, апублікаваны Дзяржынскай гарадзкой адміністрацыяй, патрабуе ад кандыдатаў «славянскай зьнешнасьці».

Маскоўская філія Фэдэральнага цэнтру гігіены ў лістападзе мінулага году абвясьціў тэндэр на клінінгавыя паслугі і таксама запатрабаваў ад кандыдатаў «славянскай зьнешнасьці».

Ні ў Дзяржынскай гарадзкой адміністрацыі, ні ў Маскоўскай філіі не адказалі на просьбу аб камэнтары да гэтай публікацыі.

«Рост расісцкага гвалту»

Расейскае заканадаўства наўпрост забараняе дыскрымінацыю па нацыянальнай або этнічнай прыкмеце, у тым ліку пры прыёме на працу. А ў канстытуцыі краіны ёсьць пункт, які гарантуе роўныя правы і свабоды грамадзян незалежна ад нацыянальнасьці і этнічнага паходжаньня.

Сам прэзыдэнт Уладзімір Пуцін рэгулярна рэклямуе разнастайны этнічны і рэлігійны склад краіны, хоць ён падтрымаў тое, што ён называе «дамінаваньнем расейскай культуры» сярод гэтых груп. Крытыкі абвінавачваюць яго ўрад у кааптацыі адкрыта ксэнафобскіх ультраправых груповак паводле прынцыпу палітычнай мэтазгоднасьці.

Паводле перапісу 2021 года, этнічныя расейцы складаюць у Расеі каля 72 працэнты насельніцтва, хоць сацыёлягі ставяць пад сумнеў яго дакладнасьць. Да карэнных неславянскіх этнічных груп адносяцца татары, калмыкі, бураты, чачэнцы і многія іншыя. Таксама ў Расеі пражывае каля 10 мільёнаў мігрантаў з Цэнтральнай Азіі.

У справаздачы, апублікаванай у мінулым месяцы, аўтарытэтны цэнтар барацьбы з экстрэмізмам Sova заявіў, што ў Расеі зь вясны 2023 года назіраецца «хуткі рост расісцкага гвалту».

Тым часам Human Rights Watch заявіла ў сваёй справаздачы на гэтым тыдні, што цэнтральнаазіяцкія працоўныя мігранты падвяргаюцца «ксэнафобскаму перасьледу, мове варожасьці і гвалту» пасьля сьмяротнага тэрарыстычнага нападу на канцэртную пляцоўку Crocus City Hall пад Масквой 22 сакавіка 2024 года.

Дыскрымінацыйная практыка прыёму на працу ня новая для расейскіх дзяржаўных структур. У 2018 годзе манаполія рытуальных паслуг ураду Масквы ў адказе патэнцыйнаму падрадчыку на ўстаноўку кандыцыянэраў заявіла, што заяўку павінны падаць «толькі этнічныя славяне».

У тым жа годзе арганізацыя пад эгідай Нацыянальнай гвардыі Расеі, вядомая як «Росгвардия», адкрыта заявіла ў тэндэры, што ўваход на яе аб’екты забаронены для замежнікаў і людзей «каўкаскай нацыянальнасьці» — агульнага тэрміна, які апісвае шматлікія этнічныя групы, якія насяляюць горны Каўкаскі рэгіён, які ахоплівае частку Расеі і яе паўднёвых суседзяў.

Сытуацыя ў Расеі мяняецца не заўсёды ў лепшы бок

Кулаева распавяла «Сыстэме», што сытуацыя з дыскрымінацыяй у Расеі мяняецца, але не заўсёды ў лепшы бок.

«Калі разглядаць сытуацыю ў цэлым, то забароны на працаўладкаваньне мігрантаў узмацняюцца, а дыскрымінацыя па нацыянальнай прыкмеце застаецца звычайнай практыкай працадаўцаў, — сказала Кулаева.— Гэтыя патрабаваньні супярэчаць заканадаўству, і тэарэтычна іх можна абскардзіць у судзе — калі ёсьць чалавек, якога не ўзялі на працу толькі з-за нацыянальнасьці».

Расізм у Расеі праяўляецца ня толькі ў кадравай палітыцы, але і ў побыце, сказала Кулаева.

Падпалкоўнік паліцыі Маскоўскай вобласьці — суб’екта фэдэрацыі, які атачае, але не ўключае ў сябе сталіцу — заявіў на брыфінгу з мясцовымі чыноўнікамі ў мінулым годзе, што галоўная задача міліцыі — «асьвятліць» рэгіён, «каб яго не ачарнілі, так бы мовіць, замежныя грамадзяне».

Ва ўмовах паўнавартаснай вайны Расеі супраць Украіны «і росту нацыяналізму нядзіўна, што нацыянальнае прафіляваньне стала нормай», сказала Кулаева.