Усясьветная арганізацыя аховы здароўя рапартуе пра посьпехі ў змаганьні з ліхаманкай Эбола ў Афрыцы. За апошнія тыдні ў Лібэрыі вірусам заразілася рэкордна мала людзей, калі лічыць ад леташняга чэрвеня, а ў Сьера-Леонэ і Гвінэі — ад жніўня. Такім чынам, прагрэс назіраецца ва ўсіх трох заходнеафрыканскіх краінах, дзе ўспышка хваробы аказалася найвастрэйшаю. Найбольшая колькасьць заражэньняў — звыш 10 тысяч з агульнага ліку больш як 21 тысяча — зафіксаваная ў Сьера-Леонэ. У самым эпіцэнтры знаходзіцца і, бадай, адзіны беларус, які дапамагае афрыканцам супрацьстаяць навале духоўна і матэрыяльна — каталіцкі місіянэр, ксёндз Сяргей Гоман.
Мэдычная дапамога на нулявым узроўні, небясьпека тоіцца ўсюды
Айцец Гоман місіянэрам у Афрыцы амаль паўтара дзясятка гадоў, апошнія сем гадоў — у Сьера-Леонэ. Дагэтуль быў у Гане, Угандзе, Нігерыі, Кеніі. Толькі раз на 2–3 гады ўдаецца выехаць з Афрыкі на вакацыі дадому. З тэхнічных прычынаў аказалася ня так проста паразмаўляць зь ім праз тэлефон ці скайп, давялося задаволіцца электронным ліставаньнем. Пры гэтым суразмоўца папярэдзіў, што будзе пісаць па-ангельску, бо ня мае клявіятуры з кірылічнымі літарамі.
Неўзабаве ад Сяргея Гомана прыйшлі першыя здымкі. На іх — глухая, цяжкадаступная вёска, дзе больш за 20 чалавек ужо памерлі ад ліхаманкі Эбола. Як удакладняе сьвятар, гэта аддаленае месца, фактычна адарванае ад «вялікай зямлі», з дрэннай дарогай і нулявой інфраструктурай. Дапамог верны сябра — матацыкл. Дабраўся не без прыгодаў, але галоўнае, што здолеў перадаць дарослым і дзецям калядныя падарункі. Адметна, што ўсе жыхары ў той вёсцы мусульмане, але, як кажа Сяргей Гоман, «яны пачулі мой мэсэдж, што Бог любіць іх і клапоціцца пра іх».
Сяргей Гоман у мусульманскай вёсцы
Наколькі мясцовыя напалоханыя ліхаманкай Эбола? Вось якое ўражаньне склалася ў беларускага місіянэра: «Мясцовыя людзі не баяцца ўвогуле нічога. Я не перабольшваю. Баяліся хіба напачатку: некаторыя перасталі паціскаць адзін аднаму руку ды ў сям’і асьцерагаліся есьці з адной талеркі. Але цяпер і гэтыя страхі адыходзяць».
Яскравыя тубыльцы
На афрыканскім кантынэнце дзясяткі хваробаў, якія пагражаюць жыцьцю. Паколькі мэдычная дапамога на нулявым узроўні, небясьпека тоіцца практычна ўсюды:
«Увогуле тут вельмі шмат хваробаў, ад якіх можна памерці. Некаторыя небясьпечныя перадусім таму, што няма своечасовай мэдычнай дапамогі. Прыкладам, у вёсках няма практычна ніякага доступу да лекаў і мэдычнага абслугоўваньня, таму бедныя людзі зьвяртаюцца да так званых „witch doctors“ — то бок ідуць да знахараў ці ведзьмакоў, якія лечаць заклінаньнямі. Часам гэта бывае карысна, але ў большасьці выпадкаў толькі шкодзіць».
Два дзясяткі іх суродзічаў ужо памерлі ад Эболы
Традыцыйнай бядой для Афрыкі застаецца высокая дзіцячая сьмяротнасьць. Насуперак пашыранай думцы, што слабыя арганізмы малых не вытрымліваюць выпрабаваньня хранічным голадам, спадар Гоман не такі катэгарычны:
«На жаль, у Сьера-Леонэ кожнае сёмае дзіця памірае, не дасягнуўшы пяці гадоў. Што тычыцца наступстваў хранічнага недаяданьня, то, відаць, у большай ступені ўсё ж паміраюць ад харчовага атручэньня, але я ніколі ня чуў, каб хтосьці паміраў ад голаду».
Карупцыя сярод палітыкаў у Сьера-Леонэ такая ж, як і ўсюды
Ці здольныя ўлады афрыканскіх дзяржаваў самастойна змагацца з праблемамі, якія прыносіць кожная новая навала — як ліхаманка Эбола ці любая іншая эпідэмія? Сяргей Гоман перакананы, што такая задача — з шэрагу невырашальных:
«Сьера-Леонэ — адна з найбяднейшых краінаў у сьвеце. І дзеля таго, каб супрацьстаяць Эболе, у іх няма ні ўласных сродкаў, ні тэхнічных магчымасьцяў. То бок, самастойна, без дапамогі іншых дзяржаваў, справіцца з навалай немагчыма. Дзеля справядлівасьці, немалая дапамога, у тым ліку фінансавая, зь іншых краінаў паступае, але як урэшце расходуюцца гэтыя сродкі — нікому невядома. На жаль, тут карупцыя таксама мае вялікія памеры сярод палітыкаў».
Парада: мыць рукі з мылам, бо Эбола — рэальнасьць
Як удакладняе суразмоўца, практычна ўсе краіны Афрыкі сутыкаюцца з адной і той жа праблемай — закрытасьцю і недаступнасьцю інфармацыі. З аднаго боку, афіцыйныя крыніцы прызнаюць, што атрымліваюць адчувальную дапамогу ад зьнешніх донараў, а зь іншага боку — надзвычай складана прасачыць шлях гэтых сродкаў да атрымальніка. На яго думку, у дадзеным выпадку нашмат больш эфэктыўнымі былі б адрасныя пералічэньні на стварэньне шпіталяў ды месцаў занятасьці насельніцтва:
«Тры краіны, якія найбольш ахопленыя ліхаманкай Эбола, — гэта Гвінэя, Лібэрыя і Сьера-Леонэ. Больш ці менш аднолькава яны выглядаюць і ў эканамічным пляне. Мне даводзілася чуць меркаваньні, што багатыя краіны першага сьвету ня хочуць, каб краіны трэцяга сьвету разьвіваліся. Вось чаму заможныя дзяржавы адпраўляюць дапамогу толькі на пэўных умовах — накшталт прызнаньня гей-шлюбаў.
Хрышчэньне
Але час ад часу я чытаю ў газэтах, што ў тую ж Сьера-Леонэ паступаюць вялікія, нават гіганцкія ахвяраваньні. Іншая справа, дзе яны асядаюць. Вось гэта сапраўды незразумела. Часам я бачу, што нейкая тэрыторыя занятая нейкай краінай, Кітаем ці іншымі, якіх я не хачу называць, або нават кампаніямі, напрыклад, Africa Minerals. Асабіста мне хацелася б, каб дапамога была рэальная, каб на гэтыя грошы будаваліся шпіталі, прадпрыемствы, каб людзі маглі працаваць, забясьпечваць сябе і свае сем’і».
Больш бясьпечна ў Афрыцы, бо тут меней спакусы забыцца на Бога
Сьера-леонцы, не далучаныя да выгодаў цывілізацыі, стаічна пераносяць надзённыя праблемы. Таму, як кажа Сяргей Гоман, у гэтым выпадку для іх ня менш важная духоўная падтрымка: «Як правіла, у людзей з багатых, разьвітых краінаў матэрыяльныя рэчы прэвалююць над духоўнымі. А вось у жыхароў Сьера-Леонэ такіх моцных сацыяльных разыходжаньняў няма, тут збольшага ўсе аднолькавыя ў сваёй нястачы. Часам у мяне пытаюцца: дзе больш небясьпечна жыць — у Афрыцы ці ў Эўропе? Я адказваю, што больш бясьпечна ў Афрыцы, бо тут меней спакусы забыцца на Бога. У Эўропе ўсё так прыстасавана, што боскія знакі губляюцца ў штодзённым існаваньні людзей, іх складана разгледзець. Дзякуй Богу, беларусы не прымаюць такіх дурных рашэньняў, як эўрапейцы, беларускі закон не прызнае абортаў, заахвочвае нараджэньне дзяцей і сямейны дух і тое, чаго Бог хоча...
Каталіцкая місія робіць вельмі вялікі ўнёсак, палова школаў у Сьера-Леонэ належаць менавіта каталіцкай царкве, хоць каталікоў тут усяго каля 10%. Каталіцкі сьвяты Дон Боска некалі трапна зазначыў: «Мы ў першую чаргу робім зь людзей добрапрыстойных грамадзян, а ўжо затым — добрых хрысьціян».
Сяргей Гоман са сваімі выхаванцамі
Дзяўчаты таксама гуляюць у футбол
Тым ня меней, бальшыня канфліктаў у Афрыцы ўзьнікаюць якраз на рэлігійнай глебе — дае знаць нецярпімасьць да іншай веры і яе прыхільнікаў. Часьцяком супрацьстаяньне заканчваецца крывавымі чысткамі. Таму адно са сваіх заданьняў Сяргей Гоман акрэсьлівае так: паспрабаваць пасяліць мір у душах людзей — розных вонкава, але аб’яднаных адзінымі памкненьнямі:
«У Сьера-Леонэ, дзякуй Богу, мы жывём у міры зь іншымі рэлігіямі. Пры гэтым я перакананы, што ў любой рэлігіі фанатызм уносіць толькі блытаніну і войны. Я ўжо амаль 14 гадоў у Афрыцы і вельмі рады, што магу дапамагчы духоўна, а часам і матэрыяльна людзям, жыцьцё якіх тут вельмі няпростае. Таму людзі так шчыра цэняць, калі ім хтосьці дапамагае. Што і намагаецца рабіць каталіцкая царква і я ў яе асобе».
Збор людзей у Лунге
Калі адказы на журналісцкія пытаньні былі падрыхтаваныя і адасланыя, спадар Гоман прыслаў наўздагон яшчэ адну «рэфлексію для разважаньняў». Простымі словамі ён паказаў розьніцу паміж эўрапейцамі і жыхарамі Чорнага кантынэнту:
«Тут, у Сьера-Леонэ, калі я пытаюся ў кагосьці — „Як ты, як справы?“ — амаль заўсёды адказ будзе гучаць аднолькава: „Дзякуй Богу, што яшчэ жывы“. Прычым тыя людзі, якія адказваюць падобным чынам, могуць ня мець ні працы, ні дома, вельмі мала ежы, і іх будучыня зусім не акрэсьленая, але ўсё ж яны не стамляюцца дзякаваць Богу, што працягваюць жыць. Калі я еду на радзіму ў Беларусь на вакацыі або наведваю сяброў у іншых краінах і задаю тое ж самае пытаньне — „Як ты?“ — значная частка адказаў будзе такая: грошай не хапае, праца ня вельмі добрая, здароўе дрэннае і гэтак далей. Хоць, калі я гляджу на іх, на самой справе яны разоў у 50 жывуць лепш, чым насельнікі Сьера-Леонэ. Людзі павінны больш любіць і менш скардзіцца, тады сьвет стане спакайнейшым месцам, каб у ім жыць у міры і згодзе...»
Падчас цырымоніі пахаваньня
У сьвятары — з дыплёмам кіроўцы і электрагазазваршчыка
Сяргей Гоман нарадзіўся ў 1978 годзе ў Дзятлаве Гарадзенскай вобласьці. Пасьля базавай школы вучыўся ў Казлоўшчынскай ПТВ, дзе атрымаў спэцыяльнасьці электрагазазваршчыка і кіроўцы-прафэсіянала на аўтамабілі КамАЗ. Але пасьля завяршэньня вучобы адчуў іншае памкненьне — стаць сьвятаром кангрэгацыі салезіянцаў дона Боска. Быў накіраваны ў Маскоўскую вобласьць, дзе цягам году знаёміўся з побытам салезіянцаў. Адтуль быў пераведзены ў Санкт-Пецярбург, стаў паслушнікам у сэмінарыі, два гады вывучаў філязофію. Пасьля гэтага зноў вярнуўся ў Маскву, служыў у Катэдральным саборы Беззаганнага зачацьця Найсьвяцейшай Дзевы Марыі, працаваў з моладзьдзю, займаўся іншымі пастырскімі справамі.
На пытаньне, якім чынам апынуўся ў Афрыцы, спадар Сяргей адказвае, што ніколі не выношваў плянаў паехаць на Чорны кантынэнт. Хоць, удакладняе, і адчуваў, што ягонае прызваньне — быць місіянэрам. Таму напісаў адмысловае прашэньне вышэйшаму кіраўніцтву кангрэгацыі салезіянцаў дона Боска ў Італіі з просьбай выправіць у місію. Пры гэтым апошні сказ гучаў так: «Толькі, калі ласка, не адпраўляйце мяне ў гарачую краіну. Але калі ў гэтым будзе неабходнасьць, я гатовы выправіцца куды заўгодна». І досыць хутка атрымаў адказ, што будзе накіраваны для служэньня ў Заходнюю Афрыку.
На баскетбольнай пляцоўцы
Калі сьвятар урэшце пагадзіўся з такім выбарам, спачатку адкамандзіравалі ў Ірляндыю вывучаць ангельскую мову, пасьля чаго ён ад’ехаў у Італію, каб атрымаць місіянэрскі крыж. 11 верасьня 2001 году, якраз калі тэрарысты атакавалі хмарачосы ў Нью-Ёрку, спадар Сяргей вылецеў у Гану. Навучаўся тэалёгіі ў Кеніі ды іншых краінах, а пазьней перабраўся ў Сьера-Леонэ.
Чаму так надоўга зацягнулася афрыканская місія? Як кажа сам суразмоўца, тут яму добра, у Афрыцы ён насамрэч адчувае сябе на сваім месцы. Хоць, што тычыцца фізычнага стану, то экстрэмальныя ўмовы не паляпшаюць здароўе. І прыводзіць прыклад: калі раней хварэў на малярыю раз на год, то цяпер — амаль што кожныя 2-3 месяцы. Аднак у гэтым сэнсе Сяргей Гоман прытрымліваецца вядомага выслоўя: справа ня ў тым, як доўга ты можаш пражыць, а ў тым, як ты жывеш.