За апошнія 10 гадоў насельніцтва ў Барысаве зьменшылася амаль на 30 тысяч чалавек — і гэта самае значнае падзеньне сярод усіх беларускіх гарадоў.
Праспэкт Рэвалюцыі вядзе ад чыгуначнага вакзалу ў бок гістарычнага цэнтру. Барысаў
Цяпер тут 143 тысячы жыхароў. Людзям бракуе працы, моладзь зьяжджае адразу пасьля школы.
Вуліца Дзяржынскага. Барысаў
Раён, які прыцягнуў нашу ўвагу, — у гістарычнай частцы Барысава, на поўнач ад Бярэзіны. Паміж замчышчам і храмамі — галоўнымі мясцовымі славутасьцямі — стаяць жылыя дамы, збудаваныя яшчэ за царскім часам. Там няма газу, вады, каналізацыі. У прыбіральню жыхары ходзяць на вуліцу. Часта яна адна на двор, дзе жывуць некалькі сем’яў.
Вуліца Трэцяга Інтэрнацыяналу, Барысаў
Цэнтральная вуліца Старога Барысава — імя Трэцяга Інтэрнацыяналу. На ёй шмат гістарычных будынкаў. На рагу зь Менскай вуліцай стаіць комплекс ружовых дасавецкіх камяніцаў на адзін і два паверхі.
З вуліцы гэта звычайныя дамы, але заходзім у двор — і нібыта трапляем на дзесяцігодзьдзі назад.
Драўляны плот, на сьцяне за ім — рукамыйнік і люстэрка. Каб памыць рукі й твар, мясцовыя жыхары выходзяць на двор. Ружовы з вуліцы дом выглядае адсюль зусім іначай: адзін тынк, безь ляпніны.
— Толькі нядаўна тут сьвятло далі й сьмецьце прыбралі — а то ў самым цэнтры гораду не было чым дыхаць, — кажа нам Аляксандар. Ён працуе на літоўскім прадпрыемстве па дрэваапрацоўцы, але сьпяшаецца на лецішча.
Мыцца ён можа толькі ў лазьні, бо дома няма вады. У прыбіральню ходзіць на вуліцу — гэта звычайная драўляная кабінка зь дзіркай над ямай. Няма ў дамах і газу — людзі купляюць балёны. Падлога на першых паверхах — земляная.
Адна з жыхарак ананімна паказвае сваю кватэру. Аляксандар праўду казаў: няма ні прыбіральні, ні цэнтралізаванай падачы газу й вады. Каб было цёпла, тут паляць у печы дровамі. На печы ж пэрыядычна і гатуюць, каб эканоміць прывазны газ у балёнах.
Алена жыве ў невялікай кватэры ў адным з такіх дамоў. Яна робіць на пілараме й гадуе школьніка. Кажа, да іх прыяжджаў інспэктар па справах непаўналетніх, зьвяртаў увагу, што дзіця ня можа жыць у такіх умовах.
— Адмысловая камісія казала, што можа дапамагчы знайсьці кватэру, каб я арандавала. А плаціць за што? Жыльлё толькі ў вёсцы могуць даць. Што я там буду рабіць? Ніколі ў жыцьці там не жыла, — дадае суразмоўніца.
Па яе словах, улады правяралі дом пасьля лістоў жыхароў, але адказалі, што можна жыць. Нібыта й ня бачылі, што столь сыплецца й волкасьць паўсюль.
Вуліца Камсамольская, Барысаў
На Камсамольскай вуліцы зацікавіў аднапавярховы, але вялікі па плошчы жылы дом насупраць ААТ «Гуматэхніка». Аказалася, ён падзелены на чатыры сям’і. Умовы тыя самыя, што на суседняй вуліцы.
— Ад уладаў зусім ціха, нават браму ня хочуць рабіць, — кажа нам мясцовы жыхар Васіль Сяргеевіч, карэнны барысаўчанін. — Прапаноўваў, каб матэрыял далі, — сам зьляплю, што мне, цесьляру, — але ня могуць. Наш барак абабілі звонку, але ж дом пачаў хутчэй гніць — так хоць сонейка падсушвала. Па вуліцы раней рэдка калі машына праяжджала, а цяпер аўтобусы ходзяць — барак трасецца, столь абвальваецца.
Суразмоўца ўспамінае, што дом пабудаваны «у 1904 ці 1905 годзе» як заезны двор купца Папова. У вайну тут хаваліся ўцекачы, палову бараку спалілі на дровы. Да ягонай сям’і ён перайшоў празь цесьця — далі на суседнім прадпрыемстве. Сам тут жыве за 30 гадоў. Мае ўжо дзьвюх унучак і аднаго ўнука.
— Па ваду мы ўсе ходзім у калёнку. Раней бліжэй была, але закапалі. Прыбіральня ў нас адна на чатыры сям’і. У адной з кватэр ажно пяць чалавек жывуць. Зразумела, што там ніякага абагрэву няма, зімой хадзіць — тое яшчэ выпрабаваньне. Да халадоў дом увогуле не прыстасаваны. Калі моцны мароз — вельмі цяжка ацяпліць. На зіму чатыры машыны дроў трэба. Пэнсіі не хапае, — дадае ён.
Спадар узгадвае, што нібыта Лукашэнка загадваў гэтыя баракі зьнесьці. Кажа, што тады ўзрадаваўся, але мясцовыя ўлады крыху паварушыліся ды спыніліся:
— Ты ж да чыноўніка ў габінэт ня ўвойдзеш. Неяк жонка хацела расказаць пра нашы праблемы, але тыя адразу галаву ўгару, нібыта іначай у прыбіральню ходзяць. Гэта ж ужо эліта. Раней пан аб сваіх сялянах клапаціўся: ня кінеш, каб падыхаў, бо ня атрымаеш прыбытку.
Самы вялікі барак у гэтай частцы Барысава — на Менскай вуліцы, што ідзе паралельна Камсамольскай, побач зь мясцовым касьцёлам, галоўным у горадзе. Гэта двухпавярховы карычневы жылы дом на восем кватэраў.
Васьмідзесяцігадовыя пэнсіянэры Рыгор і Соня паказваюць нам сваю кватэру. Яна адрозьніваецца ад астатніх, што мы сёньня бачылі: тут ёсьць вада, прыбіральня. Але пра праблемы нам кажуць адразу з ганку:
— Паглядзіце, як падлога правалілася. Усё гнілое, усё крывое. Вельмі дрэнна жывем.
Спадарыня ўзгадвае, што гэты барак плянавала забраць «рызінка» — гумовае прадпрыемства, але не забрала. Праблемы мясцовыя жыхары мусяць вырашаць самі. А іх хапае: батарэі ня грэюць, каб дачакацца гарачай вады з крана, «трэба сем вёдзер зьліць». Улады адказваюць, што ў доме ёсьць няплатнікі, і таму гэтыя праблемы вырашаць ня будуць, «хоць мы гадамі штомесяц плацім на капітальны рамонт па 4 рублі».
Гістарычны цэнтар Барысава ня ўвесь такі. Тутэйшы Сьвята-Ўваскрасенскі сабор — адзін з самых прыгожых у краіне праваслаўных храмаў. Побач зь ім — Марыінскі касьцёл. Гэта помнікі XIX стагодзьдзя. Захавалася й сьвецкая забудова таго ж часу. Раён не сапсавалі навабудамі, а частку будынкаў адрэстаўравалі.