Калі чвэрць стагодзьдзя таму Ўладзімір Пуцін узяў уладу ў постсавецкай Расеі, ён адразу пачаў вяртаць Маскве статус сусьветнай дзяржавы, пішуць карэспандэнты Радыё Свабодная Эўропа/ Радыё Свабода Майкл Сколан і Фруд Бэжан.
Спатрэбілася 15 гадоў, каб Расея змагла назваць сваю вайсковую інтэрвэнцыю ў грамадзянскай вайне ў Сырыі доказам вяртаньня сваёй сілы і ўплыву на міжнароднай арэне.
Масква скарысталася гэтым іміджам, каб пашырыць уплыў на Блізкім Усходзе і па-за яго межамі, супрацьпастаўляючы сябе Захаду.
Цяпер жа падзеньне ўраду прэзыдэнта Башара Асада, ключавога хаўрусьніка Масквы, стала сур’ёзным ударам па амбіцыях Расеі як вялікай дзяржавы.
«Вайсковая авантура Пуціна ў Сырыі была накіраваная на тое, каб паказаць, што Расея — вялікая дзяржава, здольная распаўсюджваць свой уплыў за мяжой, — кажа экспэрт па Блізкім Усходзе Філіп Сьміт. — Страта Сырыі — гэта магутная аплявуха для Пуціна».
Зрынаньне Асада азначае ня толькі ўдар па рэпутацыі Расеі, але і, верагодна, вялікую стратэгічную паразу.
У Сырыі месьцяцца два важныя вайсковыя аб’екты Расеі: авіябаза ў Хмэйміме і марская база ў Тартусе. Апошняя — адзіная цеплаводная база Расеі, якая дае Маскве выхад у Міжземнае мора.
«Расея выкарыстоўвала свае базы ў Сырыі для распаўсюду ўлады як на ўсходнім Міжземнамор’і, так і на ўвесь рэгіён Блізкага Ўсходу», — кажа Сьміт.
Падзеньне рэжыму Асада ў Сырыі ў фатаздымках
Звышпатрабавальны актыў
У 2015 годзе вайсковая інтэрвэнцыя Расеі ў Сырыі зьмяніла ход вайны. Маштабныя авіяўдары Масквы па пазыцыях паўстанцаў дапамаглі сырыйскай арміі вярнуць вялікія тэрыторыі і захаваць уладу Асада.
Сырыйская кампанія Масквы пачалася праз год пасьля ўварваньня на крымскі паўвостраў і падтрымкі сэпаратыстаў на ўсходзе Ўкраіны.
Расея скарысталася сваім умяшаньнем і ў Сырыі, і ва Ўкраіне, каб паказаць сябе як сілу, здольную кінуць выклік ЗША, NATO і Захаду агулам, пашыраючы ўплыў ад Міжземнамор’я да Афрыкі і Лацінскай Амэрыкі.
Пасьля поўнамаштабнага ўварваньня ва Ўкраіну ў лютым 2022 году Сырыя стала для Масквы яшчэ больш значным актывам, але таксама паставіла яе перад праблемай падтрымкі вайсковых кампаній на двух франтах.
Зь меркаваным падзеньнем вайсковых аб’ектаў Расеі ў Сырыі пасьля краху ўраду Асада задача стала яшчэ больш складанай.
Расея ўжо сур’ёзна ўцягнутая ў буйны контранаступ з мэтай вяртаньня кантролю над захопленым Украінай паўднёвым захадам Курскай вобласьці, і цяпер разьлічвае на дапамогу паўночнакарэйскіх войскаў. Адначасова Масква спрабуе захапіць як мага больш тэрыторый на ўсходзе Ўкраіны перад магчымымі мірнымі перамовамі.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Трамп пракамэнтаваў падзеньне рэжыму Асада ў Сырыі і заклікаў да спыненьня вайны ва ЎкраінеВайсковыя аб’екты Расеі ўздоўж міжземнаморскага ўзьбярэжжа заходняй Сырыі могуць апынуцца пад кантролем баевікоў з групоўкі «Хаят Тахрыр аш-Шам», прызнанай тэрарыстычнай у ЗША, і іх хаўрусьнікаў.
Старшы навуковы супрацоўнік Вашынгтонскага Інстытуту Арон Зэлін адзначае, што ў Расеі цяпер няма такога ўзроўню ваеннага патэнцыялу, каб абараніць свае аб’екты ў Сырыі.
«Важна памятаць, што цяпер Расея вядзе ва Ўкраіне больш маштабную вайну, чым ў 2015 годзе, калі яна ўпершыню ўвайшла ў Сырыю», — кажа Зэлін.
«Расея таксама мае свае сілы ў Трапічнай Афрыцы. І, у адрозьненьне ад сытуацыі дзесяцігадовай даўнасьці, калі Расея валодала групоўкай „ПВК Вагнэра“ пад кіраўніцтвам [Яўгенія] Прыгожына… цяпер Расея ня мае таго ж узроўню магчымасьцяў для вырашэньня такіх задач».
Зэлін адзначыў, што страта марской базы ў Тартусе была б «вельмі сур’ёзнай стратай для Расеі».
«Гэта адзіны цеплаводны порт Расеі, які яна можа выкарыстоўваць для марскіх апэрацый і дэманстрацыі сілы, — кажа ён. — Страта яго фактычна адрэжа Расею ад цэнтру Блізкага Ўсходу».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Авіяцыя Расеі ўпершыню з 2016 году наносіць удары па сырыйскім Алепа, аэрапорт і дарогі ў горад закрыліМасква не ўвяла сухапутныя войскі, каб дапамагчы Дамаску, які 8 сьнежня апынуўся пад кантролем паўстанцаў «Хаят Тахрыр аш-Шам» і іх хаўрусьнікаў. Расея правяла дзясяткі авіяўдараў, пасьля таго як баевікі пачалі наступ на сілы Асада ў канцы лістапада, але абмежаванае ўмяшаньне Масквы не змагло спыніць прасоўваньне паўстанцаў.
Экспэрты лічаць, што Расея заплаціць высокую цану за правал у Сырыі.
«Падзеньне Асада — гэта значны ўдар па прэтэнзіях Расеі заставацца сусьветнай дзяржавай, здольнай падтрымліваць вайсковы і палітычны ўплыў за мяжой», — адзначае Хамідрэза Азізі, супрацоўнік Нямецкага інстытуту міжнароднай палітыкі і бясьпекі.
Пасьля гэтага гульцы зь іншых рэгіёнаў, такіх як Лацінская Амэрыка і Афрыка, могуць «пачаць пераасэнсоўваць свае адносіны і залежнасьць ад Расеі», — дадае ён.
Як выглядалі зоны кантролю ў Сырыі на 7 сьнежня:
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Як Касьпійскае мора стала полем бою