Лябедзька: «Гэта ня выбары, а спэцапэрацыя ўтрыманьня Лукашэнкам улады»

Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначаныя на 26 студзеня 2025 году. Такое рашэньне ўхвалілі на пасяджэньні Палаты прадстаўнікоў 23 кастрычніка.

Выбары прызначаныя нашмат раней, чым можна было чакаць, паколькмі папярэднія адбыліся ў жніўні 2020 году. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.

Дарадца Сьвятланы Ціханоўскай у парлямэнцкай супрацы і канстытуцыйнай рэформе Анатоль Лябедзька з гэтай нагоды адказаў на пытаньні Свабоды.

— Ці можна назваць гэту кампанію выбарамі?

— Гэтая кампанія ўжо абазначаная як «Бязвыбары – 2025». Гэтая фармулёўка, гэта тэрміналёгія цалкам адлюстроўвае тое, што цяпер адбываецца. Таму што выбары павінны адпавядаць пэўным крытэрам, якія ня проста там некім прызнаныя, але і зафіксаваныя ў шэрагу дакумэнтаў. І ні па адным з гэтых крытэраў мы туды ніяк не трапляем. Дакладней, ня «мы», а беларускі рэжым.

А пад «бязвыбары» — так. Таму што назваць гэта «выбарамі» нельга, пачынаючы ад таго, што прызначаюць удзельнікаў гэтага працэсу. Іх не выбіраюць людзі ці нават працэдура. Вызначаюць там недзе ў кабінэтах на вуліцы Камсамольскай у Менску, потым ставяць штамп у Чырвоным доме. Нельга назваць выбарамі, калі ўжо, я ў гэтым абсалютна не сумяняваюся, так было і раней, а цяпер тым больш, ужо падтрыхтаваныя пратаколы зь лічбамі. То бок бюлетэнь шараговага выбарніка нічога не азначае. Ён роўны нулю, таму што лічбы ўжо прапісаныя — колькі прагаласавалі «за» Лукашэнку, колькі ўстрымаліся, колькі супраць. Гэта гульня бяз правілаў.

Нельга лічыць выбарамі, калі патэнцыйных удзельнікаў гэтага працэсу трымаюць у турмах альбо прымусілі пакінуць краіну.

Нельга лічыць гэта выбарамі, калі некалькім сотням тысяч, як мінімум, не даюць магчымасьці рэалізаваць іх канстытуцыйнае права — тыя, хто за межамі, ня будуць галасаваць.

Так што гэта толькі першы погляд на тое, што будзе адбывацца. Гэта спэцапэрацыя па ўтрыманьні ўлады «Бязвыбары – 2025», на якой Лукашэнка хоча перагарнуць старонку 2020 году.

— Мінулыя выбары 2020 году праходзілі ў жніўні. Чаму гэтая кампанія так рана, як вы думаеце?

— Мы ж бачым, што Лукашэнку ўжо не прадаюць як «мачо»... Тут шмат чыньнікаў, якія змушаюць сьпяшацца. Першы — гэта нялепшы стан Лукашэнкі — фізычны, маральны. Тут невядома, што будзе яшчэ сёньня. Так, Пуцін як бы ставіць на Лукашэнку адзназначна, але разам з тым чым хутчэй, тым лепш. Лукашэнку трэба зафіксаваць факт агучваньня пратаколаў, якія падрыхтаваныя, бо усе астатнія фактары прымушаюць яго. Час не ягоны хаўруснік, не ягоны рэсурс.

— Што будзеце рабіць вы асабіста, апазыцыя, дэмакратычныя сілы?

— У гэтай сытуацыі магчымасьць выбару ў нас ня вельмі высокая. Першае — трэба аб’яднаць тых, хто любіць падчас выбарчай кампаніі пазмагацца не з рэжымам, а адзін з адным. То бок ёсьць частка людзей, якія кажуць, што ў гэтым ніяк ня трэба ўдзельнічаць, а другія кажуць, што трэба актыўнасьць, а не ляжаньне на канапе. І тут трэба мараторый на сваркі паміж гэтымі групамі. Бо яны па адзін бок барыкады.

І трэба далучацца да пазытыўнай кампаніі, якая, думаю, усё роўна будзе. Трэба гаварыць людзям, што такое выбары і якім крытэрыям яны адпавядаюць, і гаварыць пра пазытыўную альтэрнатыву для людзей.

Другая кампанія можа быць нэгатыўная — гэта якраз высьвечваць усе недахопы: чаму гэта спэцапэрацыя і чаму гэта ня можа быць прызнана. На міжнароднай арэне — гэта дамагацца дэлегімітызацыі, непрызнаньня гэтых фэйкавых выбараў і змагацца за людзей і за тое, што ў іх у галовах, гэта самае галоўнае. Каб яны не прынялі гэта як выбары. А падчас галасаваньня — гэта абсалютна зразумела: нашага кандытата завуць «супраць усіх».

Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.

Раней дэмакратычныя сілы Беларусі неаднаразова заяўлялі, што будуць дабівацца іх непрызнаньня міжнароднай супольнасьцю.

• Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Палітычны крызіс, які ўзнік пасьля іх, і шырокамаштабныя рэпрэсіі працягваюцца да гэтага часу.
• Апошнія прэзыдэнцкія выбары прайшлі ў Беларусі 9 жніўня 2020 году ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў. Паводле агучаных ЦВК зьвестак, Аляксандар Лукашэнка набраў 80,1%, Сьвятлана Ціханоўская — 10,2%. На шмат якіх участках незалежныя назіральнікі фіксавалі несумненную перавагу Ціханоўскай.
• Ужо ўвечары 9 жніўня пачаліся масавыя пратэсты супраць фальсыфікацыі вынікаў выбараў і жорсткія затрыманьні. Апошнія набылі маштаб рэпрэсіяў, якіх не было ў найноўшай гісторыі Беларусі.
• Вынікі выбараў 2020 году не былі прызнаныя міжнароднай супольнасьцю. Краіны Захаду пасьля выбараў неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі.
• Амбасадар Расеі ў Беларусі Барыс Грызлоў 22 кастрычніка заявіў, што расейскі бок дапаможа Менску ў выпадку спробаў дэстабілізацыі ў часе выбараў прэзыдэнта ў 2025 годзе, калі Беларусь зьвернецца па такую дапамогу.