Маральныя аспэкты гэтага інтэрвію выклікалі дыскусіі. Свабода сабрала рэакцыі вядомых расейцаў і беларусаў.
Некаторыя пасьля выхаду інтэрвію на Youtube-канале «Осторожно: Собчак» абвінавацілі журналістку ў тым, што яна дала плятформу для прапаганды, бо Пратасевіч нібыта зьяўляецца закладнікам беларускага рэжыму пасьля свайго затрыманьня ў 2021 годзе. Падобнае інтэрвію, на іх думку, — спроба легалізаваць рэпрэсіі беларускага рэжыму. Некаторыя грамадзкія дзеячы лічаць, што Пратасевіча прымусілі гаварыць пад ціскам, як гэта было раней у яго заявах пасьля затрыманьня. Таму Ксенія Сабчак атрымала крытыку за выбар госьця і спосаб падачы інтэрвію.
Раман Пратасевіч, Рыгор Азаронак і Ксенія Сабчак
Расейскі публіцыст Віктар Шэндэровіч напісаў:
«Сабчак узяла інтэрвію ў Пратасевіча. Глядзець гэта можна — заведама — толькі з прафэсійнай або антрапалягічнай цікавасьці. „Зьбянтэжаная ўсьмешка абняслаўленага“ (Фазіль Іскандэр) спараджае сустрэчнае замяшаньне і вострае шкадаваньне, якое амаль не сьціхае нават ад веданьня, колькі людзей ён здаў пад катаваньнямі або пагрозамі катаваньняў (а хто б ня здаў?). Але бясстрашная „журналістка“, якая атрымала эксклюзіў ад гвалтаўнікоў і адпрацоўваае іхныя парадоксы, выклікае зусім іншыя, вельмі ясныя пачуцьці».
Журналістка тэлеканалу «Дождь» Анна Мангайт у эфіры выказалася, што Пратасевіч у складанай сытуацыі і што ягоныя выказваньні могуць быць вынікам ціску або складаных абставінаў.
«Раман Пратасевіч — журналіст, якога самога не пасадзілі толькі для таго, каб публічна прыніжаць і зьнішчаць. Менавіта ён даў інтэрвію Ксеніі Сабчак, прычым разам з галоўным беларускім прапагандыстам Азаронкам. Пэўна, асноўная задача гэтага выпуску для беларускіх уладаў, а Пратасевіч іх закладнік, паказаць уцякачам-беларусам, што яны могуць вяртацца, яны змогуць працаваць электразваршчыкамі, як Пратасевіч, адпачываць у Дубаі, як Пратасевіч, і палюбіць Лукашэнку ў самыя дзясны, як усе прысутныя ў гэтай студыі. Вось яны і абмяркоўваюць, як Лукашэнка ў любым выпадку перамог бы сваіх палітычных супернікаў, напрыклад Ціханоўскую, напрыклад у дэбатах, хай толькі вернуцца», — сказала Мангайт у эфіры тэлеканалу «Дождь».
Адрэагаваў і нядаўна вызвалены ў выніку маштабнага абмену вязьнямі паміж Расеяй і Захадам расейскі палітык Андрэй Півавараў:
«Мой самалёт разьвярнулі празь месяц пасьля захопу самалёта Пратасевіча і Сапегі, таму сачыў за разьвіцьцём іх справы. Інтэрвію з Сабчак глядзець цяжка, ня варта сьмяяцца з Пратасевіча. Ягоная здрада Сапезе выклікае пачуцьцё гідлівасьці; чалавека паламалі, і думаю, што ўнутры ён абсалютна пусты. Спадзяюся, калі-небудзь ён зможа вырвацца і расказаць, што зь ім рабілі ў КДБ і чаму ён пайшоў на ўсё гэта.
Ну а Сабчак яшчэ адно вітаньне ў карму. Інтэрвію з маньяком-пэдафілам, цяпер з паламаным закладнікам. Прагляды ня пахнуць, як кэш з АП».
Раман Пратасевіч і Ксенія Сабчак
«Мне здаецца, што ў гэтым інтэрвію агідна ўсё», — напісаў журналіст ютуб-каналу «І грянул Грэм» Вадзім Радзівонаў.
«Паглядзеў інтэрвію Сабчак з Пратасевічам. Цяжкае адчуваньне. За ўсім гэтым „пазытывам“ у заводзкім цэху рэальная трагедыя маладога хлопца, якога спачатку паламалі, а затым зрабілі „дрэсаванай сабачкай“ для прапаганды. Думаю, што Сабчак гэта выдатна разумее. Разумее і гуляе з гэтым сабачкам, хоць і без агеньчыка. Там, дарэчы, відаць яе стаўленьне: паглядзіце, калі яны ідуць удваіх па вуліцы Менску, яна „ўключаецца“ толькі на ключавых словах. Проста пасачыце за выразам твару. Мне здаецца, што ў гэтым інтэрвію агідна ўсё. Уключаючы „акцёрскую гульню“ крывавай барыні, якая прыляцела з Масквы, і дадзенага ёй па блату „новага прыгоннага“. Лічыце гэта маёй суб’ектыўнай думкай».
Журналістка «The Insider Russia» Ксенія Ларына таксама нэгатыўна ацаніла падобны фармат інтэрвію:
«Якое дно. Чым жа так перад імі правінавацілася Сабчак, што ёй даводзіцца выконваць самую брудную работу, нават Салаўёва так не апускалі».
Беларускі журналіст Канстанцін Каверын заклікаў увогуле не глядзець размову Ксеніі Сабчак і Рамана Пратасевіча:
«Я прашу вас, вельмі прашу: не глядзіце, калі ласка, інтэрвію Пратасевіча Сабчак. Не глядзіце Азаронка ў Сабчак. Нічога з таго, што робіць Сабчак, наогул ніколі не глядзіце. Таму што гэта проста шкодна. Яна даволі лоўка гуляе ў „чэсную“ журналістыку, і непадрыхтаваны глядач можа беспраблемна прыняць яе дзейнасць за, скажам, праяву пэўнай разважнасьці. Я разумею, што большасць зь людзей, якія чытаюць гэта цяпер, цалкам падрыхтаваныя. Тады я прашу вас: раскажыце тым, хто дагэтуль знаходзіцца пад зачараваньнем гэтай паненкай, што зачараваньне гэтае злачыннае і згубнае. Ад гэтых яе інтэрвію павявае турмой, катаваньнямі і сьмерцю. Але яна непахісная ў імкненьні легітымізаваць злачынныя рэжымы Пуціна і Лукашэнкі. „Вось жа, — нібы кажа яна нам, — усё нармальна! Ну так, ёсць перагібы, але жыццё ідзе сваім парадкам, і не такія яны і людаедзкія, гэтыя рэжымы, усё ж такі дваццаць першае стагодзьдзе і г.д.“. Не глядзіце. І не давайце глядзець гэта іншым. Яна дакладна такая ж злачынца, як і Салаўёў з Азаронкам».
Пракамэнтаваў інтэрвію свайго былога калегі ў эфіры «Обычного утра» заснавальнік мэдыяпраекту Nexta Сьцяпан Пуціла (яго Раман Пратасевіч неаднаразова згадваў у інтэрвію «Осторожно: Собчак»).
«Я думаю, што ён закладнік, і перш за ўсё ня гэтай сыстэмы, а самога сябе, — сказаў Пуціла. — Я ведаю яго даволі даўно, і, па сутнасьці, тое, што ён цяпер кажа і як ён гэта кажа, для мяне не зьяўляецца ніякай навіной або нечаканасьцю. Я проста ведаю яго асабіста, ведаю, у якіх рэдакцыях ён працаваў да нас, як ён сябе паводзіў зь іншымі людзьмі, зь дзяўчатамі, і, падсумоўваючы ўсё гэта, не хачу ўдавацца ў якія-небудзь падрабязнасьці, але для мяне гэта ня стала нечаканасьцю. Я проста ня думаў, што ён будзе казаць тое, чаго не было на самой справе... Гэтага я ўжо зразумець не магу», — сказаў Пуціла.
Беларускі блогер і прадпрымальнік Аляксандар Кныровіч у Facebook апублікаваў пост пад назвай «Хлопчык, які выжыў»:
«А я паглядзеў інтэрвію. Выйшла добра, ну праўда. Такую бясконцую пустэчу і бессэнсоўнасьць можна сустрэць хіба што ў апошніх творах „Беларусьфільму“ тыпу „На другім беразе“. Уся праўда ад Рамана гучыць так: „Трэба выжываць“, і гэта ўсё. Ні прынцыпаў, ні поглядаў, а тая самая цудоўная праца зваршчыкам — гэта ўсяго $700 за месяц. Інтэрвію, па сэнсе, павінна было доўжыцца хвілін 10, але — „уплочана“, таму давялося пакутаваць. Ён сам сабе ўсё патлумачыў, апраўдаў сябе „сытуацыяй, якая склалася“. Нічога больш: ні грама, ні ўздыху, ні сантымэтра. Чалавека там няма... А Сабчак (цікава, яна ў карычневае спэцыяльна апранулася?) — так, сёньня гэта такая Лені Ріфэншталь сучаснага разьліву. Ужо не адмыць...»
Раман Пратасевіч і Ксенія Сабчак
Як Сабчак адказала на крытыку
Пасьля хвалі крытыкі ў свой адрас Ксенія Сабчак таксама палічыла патрэбным выказацца. Сярод іншага, яна напісала, што перад тым, як паехаць да Рамана ў Менск, «доўга прыкідвала, думала, узважвала» і «раілася зь сябрамі і калегамі».
«Разумею, што гэта зараз не ўкладзецца ў стройныя тэорыі выкрывальнікаў, але храналёгія маіх гойсаньняў была такой:
Мы напісалі яму праз хвіліну пасьля навіны „Пратасевіч выехаў зь Беларусі“. Ён адразу прапанаваў прыехаць да яго ў Дубай. Я ўзяла паўзу. Падчас наступнага званку ён ужо вяртаўся дадому. Атрымліваецца, каб мы сустрэліся ў Дубаі, а ня ў Менску, дык хоць абвінавачаньняў у тым, што я катую закладніка, не было б. Не дакруціла, вядома», — напісала Сабчак.
Яна адзначыла, што добраахвотнае вяртаньне Пратасевіча ў Менск лічыць доказам суб’ектнасьці чалавека, які прыняў такое рашэньне.
«Пратасевіч — чалавек адкрыты і шчыры, і ў цэлым па інтэрвію аб яго жыцьці ўсё зразумела, а я ні ў якога сьледчага не гуляю і не дапытваю яго на пару з Азаронкам, у інтэрвію гэтага проста няма», — напісала Сабчак.
«Што ў яго [Пратасевіча] цяпер ёсьць, дык гэта вера ў тое, што ён у сваім цяперашнім статусе ў Беларусі можа каму-небудзь дапамагаць. Адным — вярнуцца на Радзіму, па якой многія тужаць, другім — трапіць у сьпіс на памілаваньне. Магчыма, гэтая вера наіўная, але вось так, з ходу адмаўляючы яму ў магчымасьці верыць і па-даросламу выбіраць, вы каго, сябры, прыніжаеце?
Размову з Пратасевічам я лічу важнай і для сябе асабіста, і для людзей, якіх цікавіць жыцьцё ўнутры ня толькі Беларусі, але і Расеі. Таму што ўсе аналёгіі зразумелыя», — адзначыла расейская журналістка.
Некалькімі гадоў таму Ксенія Сабчак выказвала скептыцызм адносна шчырасьці Пратасевіча, калі той даваў інтэрвію на дзяржаўнай беларускай тэлевізіі. Тады яна назвала праграму з Пратасевічам «ў духу маршаў Гебэльса» і адзначыла, што яго прызнальныя паказаньні, зробленыя на дзяржаўным канале, здаюцца ненатуральными і былі магчымыя толькі пад ціскам.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Акружны суд Варшавы завочна арыштаваў трох грамадзян Беларусі за пасадку самалёта Ryanair у 2021-мІнцыдэнт з самалётам Ryanair, затрыманьне блогера Пратасевіча і рэакцыя ў сьвеце
- 23 траўня прыкладна пасьля 14:00 беларускага часу ў прэс-службе Менскага аэрапорту заявілі пра тэрміновую пасадку самалёта Ryanair, які рухаўся маршрутам Атэны — Вільня.
- Паводле FlightRadar, самалёт праляцеў амаль над усёй тэрыторыяй заходняй часткі Беларусі і недалёка ад мяжы зь Літвой павярнуў у бок Менску.
- Згодна з інфармацыяй прэс-службы аэрапорту, пілёты паведамілі пра мінаваньне. Самалёт пасьпяхова прызямліўся. Сьледчы камітэт Беларусі пачаў крымінальную справу за заведама ілжывае паведамленьне пра небясьпеку.
- Апэратар міжнародных аэрапортаў Літвы паведаміў, што самалёт зьдзейсьніў тэрміновую пасадку з прычыны канфлікту паміж пасажырам і адным з чальцоў экіпажу.
- Пазьней Ryanair заявіла, што атрымала наказ пасадзіць лайнэр у Менску ад беларускіх дыспэтчараў. У прэс-службе Нацыянальнага аэрапорту Менск пацьвердзілі, што пра пагрозу на борце экіпажу Ryanair паведаміла «Белаэранавігацыя».
- На распараджэньне Аляксандра Лукашэнкі дзеля суправаджэньня самалёта ў неба паднялі вайсковы зьнішчальнік МіГ-29. Пазьней галоўная дарадца прэзыдэнта Літвы ў замежнай палітыцы паведаміла, што беларускія ўлады таксама паднялі гелікоптэр Мі-24.
- У Менскім аэрапорце паведамілі, што на борце знаходзіліся 123 пасажыры. Пазьней стала вядома, што было яшчэ некалькі пасажыраў, якія пасьля экстранай пасадкі засталіся ў Беларусі і не паляцелі далей у Вільню.
- Сярод пасажыраў самалёта быў блогер, аўтар тэлеграм-каналу «Беларусь головного мозга» і былы галоўны рэдактар каналаў Nexta Раман Пратасевіч, якога ўлады Беларусі ўнесьлі ў «сьпіс тэрарыстаў» за «арганізацыю масавых беспарадкаў».
- Пратасевіча, які пісаў пра меркаванае сачэньне за ім у аэрапорце Атэнаў, затрымалі ў Менску.
- У МЗС Літвы выклікалі часовага паверанага ў справах Беларусі ў Літве. Прэзыдэнт Літвы Гітанас Наўседа заявіў, што самалёт прымусілі да пасадкі ў Менску.
- Дзеяньні ўладаў Беларусі асудзілі многія эўрапейскія лідэры, прыгразілі сур’ёзнымі наступствамі.
- Пасьля больш як 7 гадзінаў чаканьня каля 20:17 самалёт вылецеў зь Менску ў Вільню і каля 21:30 прызямліўся ў Вільні.
- Разам з Пратасевічам у Менску затрымалі ягоную дзяўчыну, грамадзянку Расеі.
- 24 траўня саміт Эўразьвязу запатрабаваў новых эканамічных санкцый супраць уладаў Беларусі і забароны палётаў
- Увечары 24 траўня дзяржаўныя тэлеканалы Беларусі паказалі Рамана Пратасевіча, які кажа пра сваю віну ў арганізацыі масавых акцый у Менску. Сваякі і сябры журналіста адразу зьвярнулі ўвагу на сінякі на яго твары і неўласьцівую інтанацыю, што можа сьведчыць пра магчымыя доўгія катаваньні.
- Шэраг дзяржаў і авіякампаній забаранілі палёты ў Беларусь і ў беларускай паветранай прасторы пасьля захопу Рамана Пратасевіча. Яны заяўляюць, што падобныя захады прымаюцца дзеля бясьпекі ўласных грамадзян.
- 28 траўня Пратасевіча зьмясьцілі ў СІЗА КДБ. Таксама там знаходзіцца і дзяўчына журналіста Соф’я Сапега, якую абвінавачваюць у «распальваньні варожасьці». Адвакат толькі на пяты дзень здолела трапіць да Рамана. Зь яе ўзялі падпіску аб неразгалошваньні дэталяў.
- Таксама 28 траўня генэральны сакратар NATO Енс Столтэнбэрг заявіў пра магчымую датычнасьць Масквы да згону самалёту. 31 траўня Паўночнаатлянтычны альянс абмежаваў доступ у сваю штаб-кватэру ў Брусэлі 5 акрэдытаваным беларускім дыпляматам.
- Міжнародная арганізацыя цывільнай авіяцыі (ICAO) заявіла пра пачатак уласнага расьсьледаваньня інцыдэнту.
- 29 траўня ЗША прыпынілі пагадненьне пра авіязносіны зь Беларусьсю і заявілі пра падрыхтоўку новых санкцый супраць Лукашэнкі і ягонага атачэньня.
- Паштовы сэрвіс Proton зьняпраўдзіў вэрсію, высунутую афіцыйным Менскам аб лістах з інфармацыяй пра ілжывае мініраваньне, якія нібыта даслалі са швэйцарскіх сэрвэраў у некалькі аэрапортаў. Ліст быў толькі адзін. Раней сваю датычнасьць да пагроз выбуху абверг палестынскі блёк ХАМАС, а СМІ высьветлілі, што ліст з пагрозамі прыйшоў толькі праз 24 хвіліны пасьля папярэджаньня дыспэтчара.
- Пасьля шэрагу забарон колькасьць палётаў «Белавія» за тыдзень упала адразу на 80,5%. Дзяржаўная кампанія-манапаліст на рынку авіяперавозак імкнецца заняць рэзкі недахоп новымі рэйсамі ў Расею.
- 4 чэрвеня Эўрапейскі зьвяз забараніў палёты ў паветранай прасторы ЭЗ а таксама доступ да аэрапортаў ЭЗ усім беларускіх авіякампаніям.
- У пачатку чэрвеня дзяржаўны тэлеканал АНТ паказаў Рамана Пратасевіча ў праграме начальніка каналу Марата Маркава, якая называецца «Марков. Ничего личного». Радыё Свабода не публікуе фрагмэнты з гэтага інтэрвію, бо невядома, пры якіх абставінах запісвалася гутарка і ці мог Пратасевіч адмовіцца адказваць на пытаньні, якія яму задалі. Экспэрты гавораць пра высокі ўзровень стрэсу блогера, страху і магчымым ціску, а паплечнікі і родныя лічаць, што «інтэрвію» запісана пад катаваньнямі або пагрозай катаваньняў.
- 8 чэрвеня, праз 11 дзён адсутнасьці, да Пратасевіча пусьцілі адваката Інэсу Аленскую. Над ім праводзілі сьледчыя дзеяньні, падчас якіх 7 гадзін не адпускалі нават у прыбіральню. Раман за кратамі перахварэў на танзыліт.
- 14 чэрвеня Пратасевіча прывялі на сустрэчу МЗС Беларусі з журналістамі. Многія журналісты заявілі, што ня вераць таму, што Пратасевіч прамаўляе свае словы добраахвотна. Журналіст BBC Джон Фішэр пакінуў залю, напісаўшы, што затрыманы відавочна будзе гаварыць пад прымусам, а журналістка БелаПАН Тацяна Каравянкова заявіла, што ня верыць нічому з сказанага, і выказала спачуваньне вязьню.
- 15 чэрвеня дырэктар Ryanair расказаў, як улады Беларусі ціснулі на капітана самалёта і экіпаж.
- 16 чэрвеня расейскія СМІ паведамілі аб тым, што «Генэральная пракуратура ЛНР» падзякавала Лукашэнку за магчымасьць правядзеньня сьледчых дзеяньняў з Раманам Пратасевічам". Украіна ў адказ на гэта заявіла, што гэта інтрыгі Крамля, паколькі «фактычны кантроль на часова акупаваных тэрыторыях ажыцьцяўляе акупацыйная адміністрацыя РФ». Міністэрства замежных справаў Украіны запатрабавала ад уладаў Беларусі пракамэнтаваць інфармацыю пра візыт у Менск так званай «пракуратуры» самаабвешчанай рэспублікі.
- 25 чэрвеня Рамана Пратасевіча і Софʼю Сапегу перавялі пад хатні арышт.
- 17 студзеня 2022 году ІCАО накіравала ўладам усіх краін-удзельніц арганізацыі справаздачу пра інцыдэнт пасьля некалькіх пераносаў тэрміну.
- Тэкст справаздачы зьмясьціўся на 30 старонках. Сярод іншага, яна ўключае расшыфроўкі перамоваў экіпажу самалёта з дыспэтчарамі і схему палёту самалёта над Беларусьсю з аналізам адлегласьці паміж пасажырскім лайнэрам і зьнішчальнікам ВПС Беларусі.
- «Улады Беларусі не прадставілі неабходнай інфармацыі», — гаворыцца ў справаздачы расьсьледаваньня ІCАО пра пасадку Ryanair у Менску.
- 20 студзеня ў ЗША выставілі завочныя абвінавачаньні кіраўніку «Белаэранавігацыі» Леаніду Чуро, ягонаму намесьніку Алегу Казючыцу і двум супрацоўнікам КДБ у змове з мэтай зьдзяйсьненьня авіяцыйнага пірацтва. Абвінаваўчае заключэньне пададзена ў Фэдэральны акруговы суд Паўднёвай акругі Нью-Ёрку. Паводле яго, пагражае ад 20 гадоў пазбаўленьня волі да пажыцьцёвага зьняволеньня.
- Мін'юст ЗША прыйшоў да высновы, што беларускія чыноўнікі выкарысталі фальшывае паведамленьне пра бомбу на борце для таго, каб змусіць прызямліцца ў Менску самалёт, на якім сярод іншых пасажыраў знаходзіліся чацьвёра грамадзянаў ЗША. Паводле абвінаваўцаў, гэта было неабходна для арышту апазыцыйнага блогера Рамана Пратасевіча.
- Прадстаўнік «Белаэранавігацыі» Алег Казючыц заявіў у адказ, што выстаўленьне амэрыканскімі пракурорамі абвінавачаньня ў паветраным пірацтве супраць кіраўнікоў іх прадпрыемства можа быць інструмэнтам ціску або правакацыяй перад пасяджэньнем ICAO, на якім будзе разглядацца даклад аб інцыдэнце з рэйсам Ryanair Афіны — Вільня.
- 20 ліпеня ICAO апублікавала афіцыйную справаздачу пра здарэньне, у якім заявіла, што беларуская вэрсія падзей не атрымала ніякага пацьверджаньня, відэа- і аўдыязапісы карэктаваліся і выдаляліся, а расшыфроўка размоў паказала, што дыспэтчару каманды да экіпажу самалёта дыктавалі спэцслужбы. Мінаваньне самалёта было ілжывым.
- У канцы кастрычніка 2022 з расшыфроўкі новых паказаньняў менскага авіядыспэтчара Алега Галегава стала вядома, што пры перамовах з экіпажам самалёта ў памяшканьні знаходзіўся ня толькі супрацоўнік КДБ, але і гендырэктар «Белаэранавігацыі» Леанід Чуро, супраць якога ў ЗША яшчэ раней выставілі абвінавачаньне. Яны падышлі да дзяжурнага, які потым паведаміў дыспэтчару і яшчэ аднаму калегу аб пасажырскім самалёце Ryanair, які зьбіраўся ўвайсьці ў паветраную прастору Беларусі з боку Ўкраіны. Дзяжурны згадаў пра нібыта пагрозу выбуху супраць рэйсу і пра тое, што самалёт трэба накіраваць, але адгаварыў дыспэтчара інфармаваць Львоўскі дыспэтчарскі цэнтар у суседняй Украіне.