25 гадоў таму ў Беларусі зьніклі Віктар Ганчар і Анатоль Красоўскі. Вінаватых не пакаралі

Аляксандар Лукашэнка прыйшоў да ўлады ў 1994 годзе — лічыцца, што гэтыя выбары былі адзінымі сумленнымі ў Беларусі. Падчас першага прэзыдэнцкага тэрміну, у 1996 годзе, Лукашэнка аказаўся літаральна «на мяжы імпічмэнту».

16 верасьня 1999 году — апошні дзень, калі ў Менску бачылі жывымі экс-кіраўніка Цэнтравыбаркаму Беларусі, былога дэпутата Вярхоўнага Савету Віктара Ганчара і ягонага сябра, бізнэсоўцу Анатоля Красоўскага. Увечары 16 верасьня Ганчар і Красоўскі прыехалі ў менскую лазьню на вуліцы Фабрычнай, 20. Апошні раз іх бачылі прыкладна ў 22:35, калі абодва выйшлі з будынку і селі ў «Джып-Чэрокі» Красоўскага.

Потым на месцы гвалтоўнага выкраданьня былі знойдзеныя сьляды крыві Віктара Ганчара, аскепкі шкла і задняга ліхтара аўтамабіля. Сьведкі расказвалі, што напярэдадні бачылі чырвоны «БМВ», у якім сядзелі тры чалавекі; працаўніца лазьні чула крыкі, шум, мужчынскія галасы.

7 траўня 1999 году адбываецца выкраданьне былога міністра ўнутраных спраў Беларусі, аднаго зь лідэраў апазыцыі Юрыя Захаранкі. Лукашэнка зьняў яго з пасады 12 кастрычніка 1995 году сваім указам.

7 ліпеня 2000 году зьнік беларускі тэлеапэратар Дзьмітры Завадзкі, які паехаў у аэрапорт сустракаць свайго калегу Паўла Шарамета.

У датычнасьці да зьнікненьняў Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага, а таксама да зьнікненьняў Юрыя Захаранкі і журналіста Зьмітра Завадзкага падазраюцца былы генэральны пракурор і былы дзяржсакратар Савету бясьпекі Віктар Шэйман, былы міністар унутраных спраў Юры Сівакоў і былы камандзір СОБРу Дзьмітры Паўлічэнка, якога называлі «камандзірам беларускага эскадрону сьмерці». У дачыненьні да ўсіх іх з 2004 году дзейнічаюць санкцыі Эўразьвязу і ЗША.

Меркаванага камандзіра «эскадрону» Дзьмітрыя Паўлічэнку затрымлівалі ў 2000 годзе на загад старшыні КДБ Уладзімера Мацкевіча і з санкцыі генпракурора Алега Бажэлкі, па падазрэньні ў арганізацыі палітычных забойстваў. Аднак праз суткі яго вызвалілі па асабістым распараджэньні Лукашэнкі, а Мацкевіча і Бажэлку неўзабаве адправілі ў адстаўку.

Палкоўнік Алег Алкаеў, які пасьля вызваленьня Паўлічэнкі і прызначэньня ў пракуратуру Шэймана звольніўся зь міліцыі і пасьпеў зьехаць у Нямеччыну, неаднаразова казаў: справы зьніклых «можна будзе расьсьледаваць за кароткі час, толькі для гэтага патрэбна палітычная воля».

У 2001 годзе Алкаеў выступіў з выкрыцьцямі ў справе зьніклых. Паводле яго, у 1999 годзе па распараджэньні тагачаснага міністра ўнутраных спраў Юрыя Сівакова ён азнаёміў з працэдурай прывядзеньня сьмяротнага прысуду ў выкананьне камандзіра СОБРа Дзьмітрыя Паўлічэнкі. У тым жа годзе Алкаеў двойчы па асабістым указаньні міністра Сівакова выдаваў спэцыяльны пісталет ПБ-9, прызначаны для прывядзеньня ў выкананьне сьмяротных прысудаў; пазьней, супаставіўшы даты, ён выказаў здагадку, што з гэтага пісталета былі забітыя Юры Захаранка, Віктар Ганчар і Анатоль Красоўскі.

У 2019 годзе былы баец спэцатрада хуткага рэагаваньня (САХР) Юры Гараўскі даў нямецкай тэлекампаніі DW сэнсацыйныя паказаньні, заявіўшы, што ўваходзіў у спэцпадразьдзяленьне САХР МУС Беларусі, якое мае дачыненьне да зьнікненьняў апанэнтаў улады і, паводле яго, расстраляла трох чалавек: Віктара Ганчара, Анатоля Красоўскага і Юрыя Захаранку. Паводле экс-супрацоўніка МУС, які эміграваў зь Беларусі, ён уваходзіў у склад групы спэцназаўцаў, якая мае дачыненьне да зьнікненьняў апанэнтаў улады. Гараўскі заявіў, што ўсіх траіх забіў з пісталета асабіста Дзьмітры Паўлічэнка. Паводле яго, целы Ганчара і Красоўскага закапалі на базе МУС пад Бягомлем у Віцебскай вобласьці, а цела Захаранкі спалілі ў крэматорыі менскіх Паўночных могілак.

Пасьля інтэрвію Гараўскага праваабаронцы дамагліся завядзеньня крымінальнай справы ў дачыненьні да Гараўскага. Сьледзтва вялі ў Швайцарыі, дзе экс-баец САХРу папрасіў палітычнага прытулку. Яго абвінавацілі ў «датычнасьці да шматлікіх зьнікненьняў» (мясцовае заканадаўства не дазволіла абвінаваціць у забойствах ці саўдзеле ў іх, паколькі злачынствы ўчынялі на тэрыторыі Беларусі).

У верасьні 2023 году акруговы суд у Санкт-Галене апраўдаў Гараўскага, палічыўшы яго паказаньні недастатковымі для прызнаньня вінаватым па выстаўленым абвінавачаньні. Пры гэтым у тлумачэньні да прысуду судзьдзя заявіў, што гэта асаблівы выпадак у судовай практыцы, бо ў ім «замяшаная ўлада, і яна адказная за гвалтоўныя злачынствы». «Гэтыя факты не павінны выклікаць сумневаў. Але на допыце абвінавачаны заблытаўся ў супярэчнасьцях і ўхіляўся ад адказу», — растлумачыў сваё рашэньне судзьдзя. Ён палічыў, што некаторыя з паказаньняў Гараўскі прыдумаў. Суд прыйшоў да высновы, што Юры Гараўскі, магчыма, служыў у САХРы, але ягоная роля ў выкраданьнях застаецца няяснай.

Пасьля прызнаньняў Гараўскага 18 сьнежня 2019 году Сьледчы камітэт Беларусі аднавіў папярэдняе сьледзтва аб фактах зьнікненьня экс-міністра ўнутраных спраў Захаранкі, экс-кіраўніка Цэнтарвыбаркаму Віктара Ганчара і бізнэсоўца Красоўскага. Аднак у сакавіку расьсьледаваньне прыпынілі.

Удава зьніклага ў 1999 годзе бізнэсоўца Анатоля Красоўскага Ірына Красоўская падала скаргу ў Генпракуратуру Беларусі, у якой пісала, што СК не зрабіў належных захадаў у сувязі з прызнаньнем Юрыя Гараўскага. Генпракуратура Беларусі адмовілася пераглядаць пастанову СК аб прыпыненьні расьсьледаваньня: у адказе гаворыцца, што рашэньне «прынятае законна і абгрунтавана», таму падставаў для яго адмены няма.

Дэмакратычная лідэрка Беларусі Сьвятлана Ціханоўская ў 25-ю гадавіну зьнікненьня Ганчара і Красоўскага 16 верасьня 2024 году заявіла, што «рэжым павінен адказаць за злачынствы».

«Роўна 25 гадоў таму беларускі палітык Віктар Ганчар і бізнэсоўца Анатоль Красоўскі былі выкрадзеныя і забітыя дыктатарскімі эскадронамі сьмерці. Іх целы так і не былі знойдзеныя. Рэжым павінен адказаць за ўсе свае злачынствы, зьдзейсьненыя за тры дзесяцігодзьдзі дыктатуры», — напісала Ціханоўская на сваёй старонцы ў сацыяльнай сетцы Х.