Сама меней 55 урадаў па ўсім сьвеце выкарыстоўваюць абмежаваньні на паездкі як частку сваёй рэпрэсіўнай тактыкі супраць меркаваных палітычных апанэнтаў, гаворыцца ў справаздачы Freedom House, апублікаванай у чацьвер, піша агенцтва AFP.
Пазбаўленьне грамадзянства, забарона на ўезд, канфіскацыя пашпартоў і адмова ў консульскіх паслугах зьяўляюцца аднымі з мэтадаў, якія выкарыстоўваюцца аўтарытарнымі рэжымамі для абмежаваньня свабоды перамяшчэньня людзей, якія разглядаюцца як пагроза, паведамляе Freedom House, якая апублікавала справаздачу.
Справаздача была складзеная на аснове інтэрвію з 31 чалавекам зь Беларусі, Індыі, Нікарагуа, Руанды і Саудаўскай Арабіі, якія «на ўласным досьведзе адчулі кантроль мабільнасьці», паведамляе Freedom House.
Урады, згаданыя ў справаздачы, у тым ліку Беларусь, выкарыстоўваюць гэта як адплату за палітычную актыўнасьць або іншадумства, заявіла амэрыканская некамэрцыйная арганізацыя, якая займаецца пашырэньнем дэмакратыі.
«Аўтарытарныя ўлады шукаюць любыя магчымыя сродкі, каб утрымаць меркаваных апанэнтаў ад выказваньня», — сказала Ніколь Бібінс Сэдака, кіраўніца Freedom House.
«Без павышэньня дасведчанасьці і ўзгодненых намаганьняў міжнароднай супольнасьці ў ліквідацыі абмежаваньняў на перамяшчэньне, палітычных зьняволеньняў і транснацыянальных рэпрэсій выкарыстаньне гэтай тактыкі для задушэньня нязгоды і парушэньня асноўных правоў будзе толькі пашырацца», — сказала Сэдака.
Адным з самых гучных прыкладаў стала забойства саудаўскага журналіста Джамаля Хашогі ў кастрычніку 2018 году, які быў забіты ў консульстве Саудаўскай Арабіі ў Стамбуле, калі ішоў па дакумэнты, неабходнымі для шлюбу з турэцкай нявестай.
Блізкі Усход зьяўляецца рэгіёнам, дзе пазбаўленьне грамадзянства выкарыстоўваецца часцей за ўсё, гаворыцца ў справаздачы. Улады Бахрэйна, Эгіпту, Кувэйту і Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў пазбавілі правоў сотні палітычных дысыдэнтаў, праваабаронцаў, журналістаў і іншых за апошняе дзесяцігодзьдзе, паведамляе Freedom House.
Каля 40 урадаў уводзяць абмежаваньні на перамяшчэньне ў краіну і зь яе. Урады 38 краін абмяжоўваюць перамяшчэньне сваіх грамадзян, кантралюючы доступ да ключавых дакумэнтаў, такіх як пашпарты, гаворыцца ў справаздачы, і 12 зь іх адмаўляюць у консульскіх паслугах, такіх як аднаўленне пашпартоў або выдача пасьведчаньняў аб нараджэньні або шлюбе.
Апытаныя апісвалі шырокі спэктр тактык, адвольныя спосабы іх прымяненьня і тое, як яны парушаюць іх жыцьцё і ўплываюць на іхныя сем’і. Наступствы гэтых абмежаваньняў былі разбуральнымі, прывялі да страты прававога статусу, немагчымасьці свабодна падарожнічаць, разлукі зь сям’ёй і шкоды эмацыйнаму дабрабыту, гаворыцца ў справаздачы.
Што ў дакладзе напісана пра Беларусь
У верасьні 2023 году ў Беларусі выдалі ўказ, які забараняў беларускім консульствам за мяжой прапаноўваць паслугі ў аднаўленьні пашпартоў. Указ паставіў пад пагрозу каля 300 тысяч беларусаў, якія пражываюць за мяжой, многія зь якіх уцяклі ад рэпрэсій, што надышлі ўсьлед за масавым рухам пратэсту ў 2020 годзе супраць фальсыфікацый прэзыдэнцкіх выбараў, і цяпер яны рэальна рызыкуюць трапіць у турму, калі вернуцца ў краіну.
Праваабаронцы прыводзяць прыклады з апытаньняў беларусаў, якія жывуць за мяжой і, нягледзячы на няпэўны статус іхных дакумэнтаў, ня вернуцца дадому праз страх зьняволеньня.
Беларусы ў палітычнай эміграцыі пазбаўленыя консульскіх паслуг, у тым ліку ня могуць рэгістраваць дзяцей, народжаных за мяжой, атрымліваць дакумэнты, неабходныя для ўступленьня ў шлюб, або мець доступ да юрыдычнага кантролю над сваёй маёмасьцю ў Беларусі.
Засмучае і адсутнасць афіцыйна задакумэнтаваных тлумачэньняў адмовы ў аднаўленні пашпарта. Грамадзянка Беларусі, якая жыве ў Вялікай Брытаніі, падала дакумэнты на аднаўленьне пашпарта ў консульстве яшчэ да ўказу Лукашэнкі. Яе пашпарт не аднавілі, і яна не атрымала афіцыйнага адказу з консульства, нягледзячы на тое, што тэлефанавала ім, пісала праз электронную і звычайную пошту.
Яе мужа супрацоўнікі консульства папярэдзілі, што яго ўласныя сувязі зь Беларусьсю могуць быць разарваныя, калі ягоная жонка захавае сваю цікавасьць да актыўнасьці. Для многіх беларусаў аспрэчваць рашэньне аб адмове ў аднаўленьні пашпарта здаецца бессэнсоўным, бо загад прыйшоў «наўпрост ад Лукашэнкі, каб прымусіць беларусаў вярнуцца ў Беларусь», кажа адна з апытаных беларусак.
Абмежаваньні свабоды перамяшчэньня маюць шмат юрыдычных, практычных, сямейных і псыхалягічных наступстваў.
Адмова ў дакумэнтах і іншых формах консульскіх паслуг пакідае людзей у прававым тупіку, перашкаджае падарожнічаць, гвалтоўна разлучае сем’і на гады, не дазваляе людзям рэалізаваць адукацыйныя або прафэсійныя магчымасьці і наносіць эмацыйныя і псыхічныя перажываньні. Як і ў выпадку з палітычным зьняволеньнем і іншымі формамі рэпрэсій, ўрады выкарыстоўваюць гэтыя магутныя інструмэнты, каб кантраляваць жыцьцё тых, хто выказвае нязгоду, яны робяць больш шырокае і моцнае ўздзеяньне на здольнасьць людзей свабодна выказвацца і ўдзельнічаць у прадэмакратычнай актыўнасьці.