Сёньня ў Беларусі 1253 жанчыны асуджаныя ў палітычна матываваных справах, 288 зь іх — да пазбаўленьня волі. Для жанчын у калёніях строгія ўмовы зьняволеньня, нават іх вонкавы выгляд часам становіцца нагодай для рэпрэсіяў. «Вясна» распытала былых палітзьняволеных, як у гомельскай калёніі № 4, дзе цяпер сядзяць 122 жанчыны-палітвязьні, рэгулююць выгляд вязьняў, і папрасіла юрыстаў пракамэнтаваць.
Калі жанчыны трапляюць у калёнію, у іх забіраюць рэчы, у якіх яны прыехалі. Пакінуць могуць толькі некаторыя рэчы чорнага колеру, хоць у інструкцыі напісана, што можна насіць цёмна-зялёны, цёмна-сіні і карычневы.
Архіўнае фота. Так выглядае вопратка жанчын у папраўчай калоніі №4
Наўзамен даюць пераапрануцца ў ружовую сукенку, потым — выдаюць пад подпіс усю форменную вопратку, часьцей за ўсё ружовага колеру. Даюць і целагрэйку, якую трэба абавязкова насіць, калі абвяшчаюць. Паводле былых палітвязьняў, яна вельмі цяжкая, але пры гэтым абсалютна ня грэе. Калі тэрмін зьняволеньня большы за год, часта даюць новыя рэчы, калі меншы — могуць даць ношаныя.
«Раней выдавалі хусткі, якія можна было завязаць і кутком прыкрыць шыю, — распавядае адна з палітзьняволеных. — Гэта дазваляла ледзь-ледзь захаваць цяпло. Цяпер сталі выдаваць шапкі, якія называюць „гандонкамі“: яны прыліпаюць да галавы цалкам, у іх няма адваротаў, шыя голая, каўнер падняць немагчыма. Шыя цалкам голая. У іх было вельмі холадна».
Абутак у калёніі ня вельмі зручны: грубыя чаравікі, сланцы і туфлі на плоскай падэшве — іх называюць «чувякамі». Цяжкія туфлі націраюць мазалі. У адзеньні, што часта не пасуе да клімату, зьняволеным нярэдка даводзіцца стаяць на вуліцы на аглядах. Зімовыя туфлі ўнутры ніяк ня ўцепленыя, таму ў іх досыць холадна. Паколькі яны кароткія, ногі ў іх пэрыядычна мерзнуць, кажуць былыя палітзьняволеныя.
«Абутак і адзеньне могуць даць не таго памеру, — успамінае адна з палітзьняволеных. — Мне далі зімовыя туфлі на некалькі памераў большыя, я надзела іх адзін раз, бо так трэба было паводле правілаў, на адно з мерапрыемстваў калёніі з удзелам адміністрацыі. На астатні час у мяне былі свае туфлі. Я хадзіла ў іх паўдня — і мне сьцерла нагу. Прычым не ў шкарпэтцы або пятцы, а там, дзе матэрыял зьверху, на ўзроўні шчыкалаткі. У мяне да гэтага часу ёсьць невялікі шнар на назе ад гэтага».
Палітзьняволеныя распавядаюць, што вопратку для вязьняў шыюць на мясцовай швейнай фабрыцы разам з адзеньнем для мужчынскіх калёніяў і службовай формай супрацоўнікаў міліцыі.
«Для жаночай калёніі дазваляецца значна больш браку, чым для міліцэйскай формы, — кажа адна з палітзьняволеных. — Тканіны закупляюць упрытык, таму практычна любы брак, за выключэньнем нейкіх дзірак, можна прапускаць. Калі шыецца форма для супрацоўнікаў міліцыі, так рабіць нельга».
Архіўнае фота. Так выглядае вопратка жанчын у папраўчай калёніі №4
Вязьням можна перадаць рэчы, але яны павінны быць цалкам узгодненыя з інструкцыямі, перш за ўсё — прымаюць рэчы выключна чорнага колеру. Напрыклад, пальчаткі або шалікі ў калёніі не выдаюць, таму калі сваякі іх не перадалі, даводзіцца абыходзіцца бязь іх. Каб вырашыць праблему, жанчыны выкручваюцца па-рознаму: напрыклад, адна зь іх прыдумала завязваць калготкі замест шаліка.
Зьнешні выгляд асуджаных рэгулюецца Крымінальна-выканаўчым кодэксам, Правіламі ўнутранага распарадку папраўчых установаў і Пастановай Савета Міністраў ад 28 красавіка 2010 г. № 632. Згодна з гэтымі дакумэнтамі, вязьняў павінны забясьпечваць адзеньнем, сподняй бялізнай і абуткам паводле ўстаноўленых нормаў. Паводле гэтых нормаў, жанчынам павінны выдаваць: зімовы галаўны ўбор, хустку, ватовае паўпаліто, касьцюм (жакет і спадніца), сукенку, блузу, трыкатажныя нагавіцы, сарочку (майку), станік і майткі (у тым ліку ўцепленыя), баваўняныя і паўшарсьцяныя шкарпэткі, калготкі, туфлі, тапачкі, чаравікі, гумовыя боты (тым, хто працу на вуліцы ці ў халодных памяшканьнях).
Тым ня менш, як адзначаюць юрысты «Вясны», адміністрацыя калёніі «ўжывае нормы шырока», спрабуючы такім чынам ціснуць на асуджаных, а таксама прыцягвае іх да адказнасьці «за злоснае непадпарадкаваньне законным патрабаваньням адміністрацыі», у выпадку нашэньня адзеньня не паводле ўстаноўленай формы.
«Узімку зьняволеныя часам замярзаюць, а ўлетку, нягледзячы на сьпёку, ня могуць распрануцца. Часам такія пакуты могуць быць расцэненыя як жорсткія, бесчалавечныя або прыніжальныя годнасьць абыходжаньне і пакараньні, — адзначаюць юрысты „Вясны“. — У выпадку, калі ў гарачы дзень чалавек захоча зьняць частку адзеньня або расшпіліцца, яго прыцягнуць да адказнасьці за парушэньне правілаў».
У якасьці пакараньня могуць ужыць зьмяшчэньне ў клетку або дысцыплінарнае спагнаньне: вымову, пазбаўленьне спатканьняў, зьмяшчэньне ў ШЫЗА ды іншае (арт. 112 КВК). У выпадку прыцягненьня цягам году да дысцыплінарнай адказнасьці некалькі разоў, чалавека могуць прыцягнуць да крымінальнай адказнасьці за злоснае непадпарадкаваньне законным патрабаваньням адміністрацыі папраўчай установы паводле арт.411 КК і дадаць тэрмін.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Вясна» назвала новую колькасьць палітвязьняў за пэрыяд ад 2020 году