У Палітычным камітэце ПАРЭ з удзелам беларускіх палітыкаў прайшла дыскусія па Беларусі

Дарадца Сьвятланы Ціханоўскай у міжпарлямэнцкім супрацоўніцтве Анатоль Лябедзька ў інтэрвію Свабодзе назваў 27 чэрвеня «днём Беларусі ў Страсбуры».

Тут адбываюцца адразу некалькі падзеяў, зьвязаных зь Беларусьсю: цягам дня прайшло пасяджэньне Кантактнай групы, а ў Палітычным камітэце адбылася дыскусія па Беларусі. Зь беларускага боку разам зь Лябедзькам у дыскусіі бралі ўдзел Вадзім Саранчукоў і Вольга Алейнік.

— Пра што вы казалі ў дыскусіі, якія дэталі вашых прапановаў можаце раскрываць?

— Тут сакрэтаў няма, я ад імя так званай «дзявяткі» — дзевяці беларускіх палітычных партый — агучваў гэтыя прапановы. Першы крок — якім можа быць прадстаўніцтва дэмакратычных сілаў у ПАРЭ. Мы шчыльна працавалі з дэпутатамі і агульнымі намаганьнямі на зімовай сэсіі прынялі рэзалюцыю па Беларусі. Адзін з пунктаў гаварыў пра тое, што трэба вызначыць, хто ад імя Беларусі будзе выступаць там. Наша пазыцыя ў тым, каб усе дзеяздольныя пляцоўкі мелі магчымасьць тут працаваць. А гэта на сёньня і Каардынацыйная рада, і супольнасьць палітычных партый. Будзе зафіксаваная канфігурацыя беларускіх дэмакратычных сілаў.

Анатоль Лябедзька

Гэта азначае, што беларусы будуць прыяжджаць на чатыры сэсіі ня толькі на канкрэтныя імпрэзы, як зараз на дыскусіі па Беларусі, а будуць працаваць як паўнавартасныя дэпутаты, толькі без магчымасьці галасаваньня. Гэта вяртае мяне ў сярэдзіну 90-х, калі я быў чальцом дэлегацыі Вярхоўнага Савету ХІІІ скліканьня і мы вялі перамовы аб уступленьні Беларусі ў Раду Эўропы і ПАРЭ. Гэта быў статус адмыслова запрошанага. Ён дае права на працу ў камісіях, фракцыях, камітэтах. Гэта тыя магчымасьці, якія мы павінны скарыстаць. Нейкі час яшчэ зоймуць дыскусіі па фармаце такога прадстаўніцтва.

Другая прапанова — падпісаць пагадненьне аб супрацы паміж дэмакратычнымі сіламі Беларусі і ПАРЭ. Магчыма, для большасьці гэта гучыць як нешта новае, але такое пагадненьне ўжо было падпісанае з Эўрапарлямэнтам, пад дакумэнтам подпісы Сьвятланы Ціханоўскай і Рабэрты Мэтсалы. Таму мы ўжо зьвяртаемся да прэцэдэнту. Нам трэба замацоўваць нашу суб’ектнасьць, асабліва перад пэўнымі выклікамі 2025 году гэта гучыць актуальна.

Трэцяя прапанова — атрымаць ад Вэнэцыянскай камісіі прававое заключэньне на праект «Канстытуцыі Новай Беларусі». У праекце наша візія, якой павінна быць Беларусь без дыктатуры. Мы маем ужо заключэньне на палітычную сыстэму, але патрабуецца прававы вэрдыкт у цэлым на праект Канстытуцыі. На сёньня Вэнэцыянская камісія — галоўны прававы экспэрт у такіх пытаньнях.

Наўпрост зьвярнуцца ў яе мы ня можам, гэта ў паўнамоцтвах Асамблеі і прэзыдэнта ПАРЭ.

Чацьвертае. З учорашняга дня мы маем дакладчыка па Беларусі, гэта дэпутат ад Фінляндыі, кіраўнік групы «За дэмакратычную Беларусь» Кіма Кільюнэн. Для нас гэта важна, але мы хацелі б умацаваць гэтую інстытуцыю групай сяброў незалежнай Беларусі. Каб прадстаўнікі ўсіх пяці асноўных фракцый вылучылі ў гэтую групу сваіх прадстаўнікоў. Чым больш людзей ангажавана ў беларускую тэму, тым лепш для нас, тым больш тэма Беларусі будзе гучаць у Страсбуры.

Сустрэчаў у Страсбуры ў нас будзе яшчэ некалькі, але я б вылучыў перамовы з прэзыдэнтам Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы.

— Што вы пачулі ад эўрапейскіх партнэраў у гэтыя дні? Ці сьведчыць нешта пра тое, што іх стаўленьне да Беларусі зьмяняецца?

— Я б успомніў час перад расейскай поўнамаштабнай агрэсіяй супраць Украіны. Тады я браў удзел у такіх самых дэбатах на тым самым палітычным камітэце. З боку рэжыму ўдзел у дэбатах браў Савіных (кіраўнік афіцыйнай дэлегацыі Палаты прадстаўнікоў Беларусі Андрэй Савіных. — РС). Гучалі розныя словы. Большасьць эўрапейскіх палітыкаў падтрымоўвала нас, але гучалі словы пра неабходнасьць «навучаць дэмакратыі» прадстаўнікоў рэжыму. Цяпер жа ў гэтым пытаньні поўны кансэнсус.

Я правёў ужо некалькі двухбаковых сустрэч, у тым ліку з нашымі ўкраінскімі сябрамі і з прадстаўнікамі іншых дэлегацый. Усе ацэньваюць сытуацыю ў Беларусі як лягер. Лягер, у якім ёсьць розныя баракі, з розным кліматам, але ўсё адно жорсткі рэжым. Тут ёсьць людзі, якія адсочваюць сытуацыю, добра абазнаныя ў беларускай справе. Яны ведаюць, што цяперашняя сытуацыя, якая існуе ў Беларусі, трымаецца толькі на Пуціну і ягонай фінансавай, палітычнай падтрымцы менскага рэжыму. Людзі гуртуюцца вакол таго, што трэба рабіць.

Будзем спадзявацца, што ўдасца неўзабаве сустрэцца і з армянскай дэлегацыяй. Становішча стала імкліва зьмяняцца. Раней яны апускалі галаву і падтрымлівалі Расею, Лукашэнку, а цяпер зьяўляюцца магчымасьці размаўляць зь імі. Не зьдзіўлюся, калі неўзабаве мы атрымаем яшчэ і групу сяброў Беларусі ў парлямэнце Армэніі.

Што такое ПАРЭ і Рада Эўропы

• Парлямэнцкая асамблея Рады Эўропы (ПАРЭ) — адзін з двух галоўных статутных органаў Рады Эўропы: кансультацыйны орган, які складаецца з прадстаўнікоў парлямэнтаў усіх дзяржаў-сяброў.
• ПАРЭ — найстарэйшы ў Эўропе орган міжпарлямэнцкага супрацоўніцтва, ён заснаваны 5 траўня 1949 году. Асамблея прымае рэзалюцыі і рэкамэндацыі на падставе дакладаў, якія рыхтуюцца дэпутатамі.
• Місія Рады Эўропы — адстойваць правы чалавека і падзел галінаў уладаў, спыніць сьмяротнае пакараньне на ўсім кантынэнце.
• Вярхоўны Савет Беларусі ў 1990-х гадах меў статус спэцыяльна запрошанага ў ПАРЭ, але пасьля рэфэрэндуму 1996 году гэты статус быў страчаны.
• Расея пасьля поўнамаштабнага нападу на Ўкраіну ў 2022 годзе сама выйшла з Рады Эўропы.
• Беларусь у 1993 годзе падала заяўку на далучэньне да Рады Эўропы, і Вярхоўны Савет Беларусі ў 1992 годзе атрымаў статус спэцыяльна запрошанага ў ПАРЭ, які страціў пасьля канстытуцыйнага рэфэрэндуму 1996 году.
• Беларусь так і не ратыфікавала Канвэнцыю аб абароне правоў чалавека і асноўных свабодаў Рады Эўропы, аднак Беларусь фармальна дагэтуль лічыцца кандыдатам на ўступленьне, а Рада Эўропы робіць шэраг захадаў для наладжваньня супрацоўніцтва зь Беларусьсю.
• На цяперашнюю сэсію ПАРЭ запрошаныя тры прадстаўнікі апазыцыйных партый і рухаў Беларусі.