Дэмакратычныя сілы прапанавалі праект Стратэгіі пераходу да Новай Беларусі. Што ён прадугледжвае

Дакумэнт распрацавалі прадстаўнікі офіса Ціханоўскай, Аб'яднанага пераходнага кабінэта, Каардынацыйнай рады, арганізацый грамадзянскай супольнасьці, аналітычных цэнтраў у сфэры эканомікі, палітыкі, стратэгічнай камунікацыі, права, міжнародных адносін. Мэта стратэгіі заключаецца ў «транзыце ўлады і ўсталяваньні дэмакратычнай сыстэмы, у якой немагчымае зьяўленьне новай дыктатуры».

Старшыня Каардынацыйнай рады Андрэй Ягораў заявіў, што галоўнымі мэтамі Стратэгіі пераходнага пэрыяду ёсьць транзыт улады і пераход да ўстойлівай дэмакратычнай сыстэмы.

«Пераходны пэрыяд — вельмі складаны час. У Беларусі быў падобны пасьля распаду Савецкага Саюзу і аднаўленьня незалежнасьці Беларусі. Гэта быў пэрыяд высокай турбулентнасьці. Беларусам патрэбна ня проста зьмена ўлады, а такі пераходны пэрыяд, які прывядзе да ўсталяваньня ўстойлівай дэмакратычнай сыстэмы», — сказаў Андрэй Ягораў, прэзэнтуючы дакумэнт у Вільні разам зь іншымі прадстаўнікамі дэмакратычных сілаў.

Паводле яго, стратэгія вызначае першыя крокі пасьля зьнікненьня дыктатуры, якія забясьпечаць аднаўленьне ў Беларусі законнасьці і эканамічнай стабільнасьці.

«Стратэгія будзе дапамагаць каардынаваць дзеяньні розных групаў і забясьпечыць адзінае бачаньне будучыні нашай краіны», — дадаў ён.

Андрэй Ягораў паведаміў, што грамадзкае абмеркаваньне плянуецца завяршыць да лютага 2024 году, а канчатковы варыянт стратэгіі — абмеркаваць і зацьвердзіць на форуме.

«Абмеркаваньне — гэта магчымасьць крытыкі, рэвізіі тых палажэньняў, якія прэзэнтуюцца сёньня, але гэтая крытыка неабходная, каб зрабіць такія дакумэнты лепшымі», — дадаў старшыня Каардынацыйнай рады Андрэй Ягораў.

Што прадугледжвае Стратэгія

Стратэгія пераходу да Новай Беларусі мае восем разьдзелаў, яны прысьвечаныя наступным мэтам:

• аднаўленьне канстытуцыйнага ладу;
• правядзеньне дэмакратычных выбараў;
• пераход да парлямэцкай рэспублікі;
• вяртаньне аднапалатнага парлямэнту;
• выбары кіраўнікоў мясцовай улады;
• наданьне прэзыдэнту толькі прадстаўнічых функцый;
• забесьпячэньне працы сыстэмы дзяржаўнага кіраваньня і наданьня паслуг насельніцтву;
• аднаўленьне законнасьці і справядлівасьці;
• замежная палітыка і выкананьне міжнародных абавязаньняў;
• забесьпячэньне эканамічнага разьвіцьця;
• аднаўленьне ўмоваў для разьвіцьця грамадзянскай супольнасьці і палітычнага плюралізму;
• нацыянальнае адраджэньне і пашырэньне сфэраў выкарыстаньня беларускай мовы;
• забесьпячэньне грамадзкай падтрымкі рэформаў у пераходны пэрыяд.

Пераходны пэрыяд

Пераходны пэрыяд зойме ня больш за 6 гадоў і ахопіць два выбарчыя цыклі.

Першы этап — транзыт улады. Ён працягнецца да 180 дзён. У гэты час будзе дзейнічаць урад пераходнага пэрыяду. Ягоныя задачы — вырашыць пытаньне з Канстытуцыяй (які яе варыянт лічыць легітымным) і правесьці пазачарговыя выбары.

Да правядзеньня выбараў вызваляць палітвязьняў, адновяць рэгістрацыю партый і грамадзкіх арганізацыяў, здымуць блякаваньне зь незалежных мэдыя.

Матэрыяльная, фізычная і маральная шкода, нанесеная грамадзянам, якія пацярпелі ад парушэньня іх правоў, будзе кампэнсаваная.

Выбары ці зьмена Канстытуцыі, што спачатку? Тры варыянты

Першы — палітычная сіла, якая дамінуе ў пераходны пэрыяд, прызнае легітымным адзін з варыянтаў тэксту Канстытуцыі і праводзіць выбары ў адпаведнасьці зь ёй.

Другі варыянт — канстытуцыйная рэформа раней за выбары. Спачатку праводзіцца рэфэрэндум аб новай Канстытуцыі, а потым выбары ў органы ўлады.

Трэці — выбары раней за канстытуцыйную рэформу. Аднаўляецца дзеяньне канстытуцыйнага закону — Дэклярацыі «Аб дзяржаўным сувэрэнітэце Рэспублікі Беларусь», праводзяць выбары ў Вярхоўную Раду Рэспублікі Беларусь як адзіны прадстаўнічы орган беларускага народу. Вярхоўная Рада праводзіць канстытуцыйную рэформу.

Палітычны лад

Пераход ад прэзыдэнцкай да парлямэнцкай формы кіраваньня, пры якой урад павінен быць падсправаздачны і несьці адказнасьць перад парлямэнтам. Прэм’ер-міністар прызначаецца парлямэнцкай большасьцю.

За прэзыдэнтам застаюцца прадстаўнічыя функцыі кіраўніка дзяржавы.

Прапануецца вярнуцца да аднапалатнага парлямэнту, дзе будзе 200-250 дэпутатаў.

Лёс карных структураў сучаснага рэжыму

Такія падразьдзяленьні МУС, як ГУБАЗіК і АМАП, а таксама КДБ, расфармуюць. Іх функцыі, не зьвязаныя з палітычна матываванымі рэпрэсіямі, перададуць існым ці створаным спэцыялізаваным структурам.

Судзьдзяў пераатэстуе незалежны орган з удзелам міжнародных экспэртаў.

Лёс чыноўнікаў

Усе дзяржаўныя службоўцы змогуць працягваць працаваць у адпаведнасьці са сваімі кантрактамі, калі ў дачыненьні да іх ня прымуць іншых рашэньняў згодна з законам.

Забараніць займаць высокія пасады ў органах улады могуць толькі паводле рашэньняў судоў у дачыненьні да тых, хто вінаваты ў грубым парушэньні правоў грамадзянаў.

Замежная палітыка

У пераходны пэрыяд ацэняць міжнародныя дамовы, падпісаныя, пачынаючы з 20 ліпеня 1994 году, ці яны не абмяжоўваюць дзяржаўны сувэрэнітэт і ці адпавядаюць нацыянальным інтарэсам Беларусі.

Адбудзецца поўны вывад расейскіх войскаў зь Беларусі.

Будзе ініцыяваны працэс выхаду з саюзнай дзяржавы Расеі і Беларусі, перагледжаны ўдзел у АДКБ і Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва.

Падпісаньне Пагадненьне аб партнэрстве і супрацоўніцтве з Эўразьвязам з наступным заключэньнем Пагадненьня аб асацыяцыі з ЭЗ.

Моўная палітыка

Спыніць дыскрымінацыю беларускай мовы і культуры.

Правесьці шырокую інфармацыйную кампанію пра неабходнасьць падтрымкі беларускай мовы і культуры, з тлумачэньнем, што не плянуецца ніякага прымусу пераходзіць з расейскай мовы на беларускую. Веданьне беларускай мовы стане абавязковым толькі для дзяржаўных службоўцаў, якія мусяць ведаць усе дзяржаўныя мовы.

Прыняць дзяржаўную праграму разьвіцьця беларускай культуры і пашырэньня сфэры ўжываньня беларускай мовы на 25 гадоў.