— Уладзімір Пуцін заявіў, што рашэньне Расеі аб разьмяшчэньні тактычнай ядзернай зброі ў Беларусі адлюстроўвае даўнюю практыку ЗША ў справе сумеснага выкарыстаньня ядзернай зброі з саюзьнікамі па NATO, такімі як Нямеччына ці Турэччына. Афіцыйныя асобы ЗША сьцьвярджаюць, што сумеснае выкарыстаньне ядзернай зброі зь іншымі краінамі не парушае Дамовы аб нераспаўсюджваньні ядзернай зброі (ДНЯЗ), бо ЗША захоўваюць кантроль над зброяй. Ці лічыце вы, што дзеяньні Расеі супярэчаць літары і духу ДНЯЗ?
— Па-першае, цяжка спраўдзіць дакладнасьць таго, што Расея сьцьвярджае адносна ядзернай зброі. Яна мяняе свой пункт гледжаньня кожную гадзіну. Беларусь знаходзіцца пад кантролем Расеі. Яе палітычная сыстэма такая ж недэмакратычная, як і расейская. Пуцін — непраўдзівы чалавек, ён ваенны злачынца.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Як NATO адкажа на расейскую ядзерную зброю ў Беларусі? Меркаваньне былога прадстаўніка Альянсу ў Маскве— Як, на вашу думку, павінны рэагаваць ЗША і NATO на рашэньне Расеі разьмясьціць ядзерную зброю на тэрыторыі Беларусі?
— ЗША ня могуць перашкодзіць Расеі разьмясьціць ядзерную зброю ў Беларусі, але ЗША павінны шчыльна супрацоўнічаць з Польшчай і іншымі краінамі NATO, каб сачыць за ёй. Трэба быць гатовымі зьнішчыць яе, калі яна будзе выкарыстана або будзе гатовая да неадкладнага ўжываньня.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Польшча гатовая адыгрываць большую ролю ў NATO адносна ядзернага стрымліваньня, але ня будзе разьмяшчаць у сябе ядзерную зброю— Пасьля заявы Пуціна аб разьмяшчэньні ядзернай зброі ў Беларусі сябра NATO, суседка Беларусі Польшча, дзе вы ў свой час былі амбасадарам ЗША, заявіла пра жаданьне больш шчыльна ўдзельнічаць у ядзернай стратэгіі Альянсу. Раней у Варшаве гаварылі нават пра магчымасьць разьмяшчэньня ў краіне амэрыканскай ядзернай зброі. Якая ваша думка пра гэта?
— Разьмяшчэньне ядзернай зброі ў Польшчы ці Літве — сур’ёзны і значны крок. Спачатку гэтыя нацыі павінны захацець, каб яе там разьмясьцілі. Ці зможам мы (і яны) забясьпечыць належную бясьпеку гэтай зброі? Наколькі гэта насамрэч дапаможа нам? Ці не было б разьмяшчэньне большай колькасьці салдатаў лепшым варыянтам? Без дадатковай інфармацыі я не гатовы даць адказ «так» ці «не».
Пляны разьмяшчэньня ядзернай зброі ў Беларусі. Асноўнае
25 сакавіка прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін у этэры тэлеканалу «Россия-24» заявіў, што 1 ліпеня ў Беларусі скончыцца будаўніцтва сховішча для тактычнай ядзернай зброі. Паводле яго, Аляксандар Лукашэнка ўжо доўгі час прасіў яго разьмясьціць тактычную ядзерную зброю ў Беларусі. Акрамя таго, Масква ўжо перадала Менску ракетны комплекс «Іскандэр», які можа выкарыстоўваць гэтую зброю, і што дзесяць беларускіх самалётаў нібыта ўжо пераабсталявалі для нясеньня такой зброі.
Сакратар Рады нацыянальнай бясьпекі і абароны Ўкраіны Аляксей Данілаў заявіў, што разьмяшчэньне ядзернай зброі зьяўляецца крокам да «да ўнутранай дэстабілізацыі краіны і максымальна падвышае ўзровень нэгатыўнага ўспрыманьня і агульнага адпрэчаньня ў беларускага грамадзтва Расеі і Пуціна».
Міністэрства замежных спраў Украіны запатрабавала тэрмінова склікаць паседжаньне Рады Бясьпекі ААН у сувязі з заявай Пуціна аб разьмяшчэньні расейскай ядзернай зброі ў Беларусі.
У Пэнтагоне пасьля заявы Пуціна адзначылі, што пакуль ня бачылі ніякіх прыкметаў перамяшчэньня ядзернай зброі на тэрыторыю Рэспублікі Беларусь.
Некаторыя вайсковыя экспэрты таксама адзначылі, што да разьмяшчэньня такой зброі ў Беларусі насамрэч нічога не гатова. Іншыя дасьледчыкі гавораць аб тым, што ядзерная зброя ўсё ж зьявіцца, і гэта пацягне за сабой заснаваньне сталых вайсковых базаў Расеі на беларускай тэрыторыі.
У Міністэрстве замежных спраў Беларусі 28 сакавіка заявілі, што рашэньне аб разьмяшчэньні на тэрыторыі краіны ядзернай зброі ўхвалена ў адказ на «беспрэцэдэнтны палітычны, эканамічны і інфармацыйны ціск з боку ЗША, Вялікай Брытаніі і іх хаўрусьнікаў па NATO, а таксама дзяржаў Эўрапейскага зьвязу».
Прапагандысты ў дзяржаўных СМІ пазытыўна ацанілі намеры Расеі перакінуць тактычную ядзерную зброю на тэрыторыю Беларусі і пачалі пагражаць ударамі заходнім дзяржавам.
Эўразьвяз і Польшча заявілі аб тым, што зьбіраюцца ўвесьці больш жорсткія санкцыі супраць Менску ў выпадку разьмяшчэньня тактычнай ядзернай зброі.
Кітай заклікаў не дапусьціць далейшай канфрантацыі ядзерных дзяржаў. Між іншым, у сумеснай заяве, прынятай па выніках нядаўняй сустрэчы старшыні КНР Сі Цзіньпіна і прэзыдэнта Расеі Ўладзіміра Пуціна, ёсьць пункт:
«Усе ядзерныя дзяржавы не павінны разьмяшчаць ядзерную зброю за межамі нацыянальных тэрыторый і павінны вывесьці ўсю разьмешчаную за мяжой ядзерную зброю».
Прадстаўнік Аб’яднанага пераходнага кабінэту ў абароне і нацыянальнай бясьпецы Валер Сахашчык у інтэрвію Свабодзе дапусьціў, што намеры расейцаў могуць актывізаваць партызанскі рух у Беларусі.
Пляны Расеі разьмясьціць тактычную ядзерную зброю ў Беларусі ёсьць «небясьпечнай і безадказнай рыторыкай» Масквы, заявіў генэральны сакратар Паўночнаатлянтычнага альянсу Енс Столтэнбэрг літоўскім журналістам на дыстанцыйнай прэс-канфэрэнцыі 27 красавіка. Пляны Расеі асудзілі краіны Захаду, прадстаўнікі беларускіх дэмакратычных сілаў, насьцярожана выказаўся Кітай.
16 траўня пастаянны прадстаўнік Беларусі ў ААН Валянцін Рыбакоў падчас дэбатаў аб месцах непастаянных чальцоў Рады Бясьпекі ААН на 2024–2025 гады, камэнтуючы пытаньне аб разьмяшчэньні на тэрыторыі Беларусі расейскай тактычнай ядзернай зброі, сказаў, што заява Расеі — «перш за ўсё гэта проста заява» і «нічога ў практычным сэнсе не было зроблена ў гэтых адносінах».
Кіраўнік Міністэрства абароны Беларусі Віктар Хрэнін сустрэўся з расейскім калегам Сяргеем Шайгу, які прыляцеў 25 траўня 2023 году ў Менск. Міністры падпісалі дакумэнты, якія вызначаюць парадак утрыманьня расейскай нестратэгічнай ядзернай зброі ў адмысловым сховішчы на тэрыторыі Беларусі, паведамілі дзяржаўныя СМІ. Шайгу падкрэсьліў, што «кантроль над зброяй і рашэньне аб ужываньні застаецца за Масквой».
9 чэрвеня ў Сочы кіраўнік Расеі Пуцін заявіў, што 7–8 ліпеня на тэрыторыі Беларусі скончыцца падрыхтоўка «адпаведных збудаваньняў», пасьля чаго з Расеі адразу завязуць тактычную ядзерную зброю.
13 чэрвеня Лукашэнка заявіў, што ядзерная зброя ў Беларусі ў тры разы магутнейшая за прымененую амэрыканцамі ў 1945-м у Хірасіме і Нагасакі. 16 чэрвеня Пуцін на эканамічным форуме ў Санкт-Пецярбургу адзначыў, што першыя ядзерныя зарады ўжо даставілі ў Беларусь.
19 чэрвеня прэзыдэнт ЗША Джо Байдэн назваў «рэальнай» пагрозай тое, што Пуцін аддасьць загад аб выкарыстаньні тактычнай ядзернай зброі падчас вайны супраць Украіны.
Кіраўнік выведкі Ўкраіны Кірыл Буданаў 20 чэрвеня заявіў, што, згодна са зьвесткамі выведкі, Расея пакуль не перадала Беларусі ніводнай ядзернай боегалоўкі. Аднак ён адзначыў, што падрыхтоўка сховішчаў пад ТЯЗ сапраўды вядзецца.