Міжнародная фэдэрацыя за правы чалавека (FIDH) апублікавала артыкул, у якім тлумачыць, чаму абвінавачаньні супраць Алеся Бяляцкага, Валянціна Стэфановіча і Ўладзімера Лабковіча зьяўляюцца лжывымі.
У ёй FIDH прыводзіць 7 пунктаў на карысьць гэтага сьцьвярджэньня:
1. 16 месяцаў сакрэтнага расьсьледаваньня
Сьледчыя дзеяньні доўжыліся 16 месяцаў з моманту затрыманьня і зацягваліся як мага даўжэй, «каб ціснуць на затрыманых і прымусіць іх прызнаць віну». На ўвесь гэты час іх пазбавілі спатканьняў са сваякамі, а іх доступ да мэдыцынскай дапамогі сур’ёзна абмежавалі. Улады стараліся зрабіць расьсьледаваньне як мага больш закрытым: з усіх адвакатаў, сваякоў і сьведак узялі падпіску аб невыдаваньні.
2. Новыя абвінавачаньні выставілі за 4 месяцы да суду
Больш за год, з 14 ліпеня 2021 году, Бяляцкі, Стэфановіч і Лабковіч знаходзіліся пад вартай па абвінавачаньні ва «ўхіленьні ад сплаты падаткаў». Яго склалі пасьля 120 ператрусаў і рэйдаў па ўсёй Беларусі і апытаньня каля 100 сьведак. Ня здолеўшы абгрунтаваць першую вэрсію абвінавачваньняў, у верасьні 2022 году сьледзтва замяніла абвінавачваньне ва «ўхіленьні ад сплаты падаткаў» новым: сёньня праваабаронцаў абвінавачваюць у «кантрабандзе» і «фінансаваньні дзеяньняў, якія парушаюць грамадзкі парадак».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Лукашэнка выказаўся пра Бяляцкага3. «Вясну» абвінавачваюць у тым, што яна дапамагае сотням людзей
Праваабаронцаў абвінавачваюць у атрыманьні на свае замежныя рахункі буйной сумы грошай, якую яны выкарыстоўвалі ў «злачынных» мэтах, у тым ліку для дапамогі затрыманым пасьля дэманстрацый пратэсту, аплаты паслуг адвакатаў, арганізацыі незалежнага маніторынгу выбараў і працягу дзейнасьці «Вясны» пасьля яе ліквідацыі.
Іншымі словамі, праваабаронцаў абвінавачваюць у ажыцьцяўленьні праваабарончай дзейнасьці.
4. У 2014 годзе Камітэт правоў чалавека ААН прызнаў аналягічнае абвінавачаньне адвольным
Праваабаронцаў затрымалі праз такія самыя абвінавачаньні, якія выстаўлялі супраць Алеся Бяляцкага ў 2011 годзе. Яны ўжо былі прызнаныя адвольнымі Камітэтам правоў чалавека ААН у 2014 годзе.
На думку Камітэту, Беларусь парушыла права на свабоду асацыяцыі, калі адмовіла «Вясьне» ў рэгістрацыі яшчэ ў 2003 годзе. Адмова ў рэгістрацыі «Вясны» зрабіла яе дзейнасьць незаконнай на тэрыторыі Беларусі і пазбавіла яе сяброў доступу да сваіх правоў.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Хто падтрымае Бяляцкага, які заклікаў да нацыянальнага прымірэньня? Дыскусія экспэртаў5. У залі суду з праваабаронцамі абыходзіліся, як са злачынцамі
Палітзьняволеных вясноўцаў трымалі ў залі суду ў кайданках і за кратамі. Такія меры ў Беларусі не ўжываюцца нават да людзей, якіх абвінавачваюць у забойстве. Судзьдзя адхіліў хадайніцтва абвінавачаных аб зьняцьці кайданкоў, пагрэбаваўшы прэзумпцыяй невінаватасьці.
6. Незалежных СМІ і актывістаў не дапусьцілі на суд
Беларускія ўлады афіцыйна не закрылі судовага працэсу, але ў суд дапусьцілі толькі праўрадавыя прапагандысцкія СМІ. Дыпляматам краін Эўразьвязу спатрэбілася акрэдытацыя для ўдзелу ў працэсе: у першы дзень судовага працэсу яны сабраліся перад будынкам суду, каб выказаць салідарнасьць з праваабаронцамі.
Расейскую праваабаронцу і журналістку Кацярыну Яншыну асудзілі ў Менску на 15 дзён адміністрацыйнага арышту за нібыта «дробнае хуліганства» пасьля таго, як яна паспрабавала зрабіць фатаздымак падчас судовага працэсу.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Вясна» зьвярнулася ў ААН у справе парушэньняў правоў і свабодаў сваіх кіраўнікоў падчас суду7. Адзін месяц далі, каб прачытаць 84 900 старонак справы
Крымінальная справа праваабаронцаў складаецца з 283 тамоў. Кожны том зьмяшчае каля 300 аркушаў дакумэнтаў. Палітзьняволеным вясноўцам далі ўсяго месяц на азнаямленьне з матэрыяламі справы, а гэта значыць, што абвінавачаныя павінны былі чытаць больш як 9 тамоў, ці 2700 старонак, за дзень. Амаль немагчыма прачытаць столькі старонак за такі кароткі час. І, вядома, падрыхтавацца да абароны ў такім рэжыме немагчыма.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Прысуд можа быць толькі апраўдальным», — адвакаты фігурантаў справы «Вясны»- Разгляд крымінальнай справы супраць Бяляцкага, а таксама ягонага намесьніка і віцэ-прэзыдэнта FIDH Валянціна Стэфановіча, каардынатара кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» Ўладзімера Лабковіча і праваабаронца Дзьмітрыя Салаўёва (у парадку спэцыяльнага вядзеньня), пачаўся ў судзе Ленінскага раёну Менску 5 студзеня.
- Іх абвінавачваюць у кантрабандзе — незаконным перамяшчэньні праз мытную мяжу Эўразійскага эканамічнага саюзу ў буйным памеры наяўных грашовых сродкаў арганізаванай групай (ч. 4 арт. 228 КК) і фінансаваньні групавых дзеяньняў, якія груба парушаюць грамадзкі парадак (ч. 2 арт. 342 КК).
- Дзяржаўны абвінаваўца Аляксей Кароль на пасяджэньні 9 лютага запатрабаваў асудзіць Бяляцкага на 12 гадоў калёніі, Стэфановіча — на 11, Лабковіча — на 9. Салаўёву, якога судзяць завочна, ён прапанаваў прысудзіць 10 гадоў калёніі.
- Згаданых праваабаронцаў, апрача Салаўёва, затрымалі 14 ліпеня 2021 году праз абвінавачаньне ва ўхіленьні ад выплаты падаткаў (арт. 243 КК). У верасьні 2022 году справа паводле гэтага артыкулу была спыненая, але праваабаронцам выставілі абвінавачаньне паводле арт. 228 і 342 КК.
- 7 кастрычніка 2022 году Бяляцкі разам з праваабарончымі арганізацыямі «Мемориал» (Расея) і «Центр громадянських свобод» (Украіна) быў абвешчаны ляўрэатам Нобэлеўскай прэміі міру.
Перасьлед Праваабарончага цэнтру «Вясна»
Па стане на 3 сакавіка 2024 году, за кратамі знаходзяцца 5 праваабаронцаў «Вясны».
- Алесь Бяляцкі, старшыня «Вясны», затрыманы 14 ліпеня 2021. Падчас ягонага зьняволеньня, 7 кастрычініка 2022 году, Алесю Бяляцкаму была прысуджаная Нобэлеўская прэмія міру. 3 сакавіка 2023 году яго асудзілі на 10 гадоў калёніі. Бяляцкага прызналі вінаватымі ў «кантрабандзе грошай арганізаванай групай» у 2016–2021 гадах (ч. 4 арт. 228 КК) і «фінансаваньні пратэстаў» у 2020-м (ч. 2 арт. 342 Крымінальнага кодэксу).
- Валянцін Стэфановіч, намесьнік старшыні «Вясны» і віцэ-прэзыдэнт FIDH, затрыманы 14 ліпеня 2021-га. 3 сакавіка 2023 году яго асудзілі на 9 гадоў зьняволеньня. Яго прызналі вінаватымі ў «кантрабандзе грошай арганізаванай групай» у 2016–2021 гадах (ч. 4 арт. 228 КК) і «фінансаваньні пратэстаў» у 2020-м (ч. 2 арт. 342 Крымінальнага кодэксу).
- Уладзімер Лабковіч, юрыст «Вясны», затрыманы 14 ліпеня 2021 г. 3 сакавіка 2023 году яго асудзілі на 7 гадоў зьняволеньня. Яго прызналі вінаватымі ў «кантрабандзе грошай арганізаванай групай» у 2016–2021 гадах (ч. 4 арт. 228 КК) і «фінансаваньні пратэстаў» у 2020-м (ч. 2 арт. 342 Крымінальнага кодэксу).
- Марфа Рабкова, праваабаронца «Вясны», затрыманая 17 верасьня 2020 году. Ёй прысудзілі 15 гадоў калёніі ва ўмовах агульнага рэжыму і штраф у памеры 700 базавых велічыняў (22 400 беларускіх рублёў, або звыш 8800 даляраў) паводле ч. 3 арт. 293 Крымінальнага кодэксу («навучаньне ці іншая падрыхтоўка асобаў для ўдзелу ў масавых беспарадках, альбо фінансаваньне такой дзейнасьці»), ч. 3 арт. 130 («распальваньне сацыяльнай варожасьці да ўлады») і ч. 2 арт. 285 КК («ўдзел у злачыннай арганізацыі»). 28 лютага 2023 году Вярхоўны суд Беларусі разгледзеў апэляцыйную скаргу ў справе Рабковай. Тэрмін зьняволеньня скарацілі на тры месяцы.
- Андрэй Чапюк, валянтэр «Вясны» зь Менску, затрыманы 2 кастрычніка 2020-га. Яго абвінавачвацілі ва ўдзеле ў масавых беспарадках і ўдзеле ў злачыннай арганізацыі. Чапюка асудзілі на 6 гадоў калёніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму і пакаралі штрафам у памеры 500 базавых велічыняў (16 000 беларускіх рублёў ці больш за 6 300 даляраў);
Выйшлі на волю:
- Тацьцяна Ласіца, валянтэрка «Вясны» з Гомля, затрыманая 21 студзеня 2021. Паводле артыкулу аб масавых беспарадках за кратамі прабыла 1 год і 8 месяцаў. Праваабаронца не адбыла ўвесь тэрмін.
- Леанід Судаленка, дырэктар гомельскага аддзяленьня «Вясны», затрыманы 18 студзеня 2021-га. Паводле артыкулу аб масавых беспарадках яго пакаралі на 3 гады зьняволеньня. Выйшаў на волю. адбыўшы ўвесь тэрмін.