Алена Якавішына — грамадзянка Ўкраіны, але стала жыве ў Беларусі. Нарадзілася ў Мікалаеве, скончыла Кіеўскі нацыянальны ўнівэрсытэт тэхналёгій і дызайну. Калі Алене было 17 гадоў, прыехала ў Менск пагасьціць да роднай цёткі. Тут сустрэла сваё каханьне — беларуса Юрыя з украінскімі каранямі. Хлопец расказаў Алене, што марыў ажаніцца менавіта з украінкай.
Юры быў раней вайскоўцам — абслугоўваў авіяцыйную тэхніку ў Мачулішчах. У 2006 годзе звольніўся з войска, пайшоў працаваць у цывільную авіяцыю.
«Вы прадастаўляеце тэрыторыю Беларусі для войскаў агрэсара, пуску ракет»
Цяпер у Якавішыных сямёра дзетак. Старэйшаму сыну 14 гадоў, малодшым блізьнятам — па 6 месяцаў.
«Я наагул ня думала, што мне дадуць гэты ордэн Маці, бо я грамадзянка Ўкраіны зь відам на жыхарства ў Беларусі. Але ўсе мае дзеткі нарадзіліся тут, у Беларусі. Калі ў мяне было пяцёра дзетак, я была працуючай мамай, мяне намінавалі на ордэн. Ордэн уручалі ў Палаце прадстаўнікоў, пасьведчаньне да ўзнагароды падпісанае Аляксандрам Лукашэнкам. Цяпер я хачу вярнуць ордэн — такая ўзнагарода ад вас мне не патрэбная», — тлумачыць Алена Якавішына.
У лісьце на імя Лукашэнкі жанчына выказвае падзяку «беларускай зямлі і цудоўнаму беларускаму народу за гасьціннасьць і падтрымку, за дабро і клопат, якія знаходзіла тут усе гэтыя гады». Аднак цяпер, калі яе народ праходзіць празь неверагодныя пакуты, боль і жахі вайны, разьвязанай Расейскай Фэдэрацыяй, кіраўнік Беларусі ня толькі не асудзіў разам з усім цывілізаваным сьветам агрэсара, але і аказвае яму палітычную і ваенную падтрымку.
«Больш за тое, вы прадастаўляеце тэрыторыю Беларусі для разьмяшчэньня і ўварваньня на тэрыторыю сувэрэннай дзяржавы — Украіны — войскаў агрэсара, пускаў сьмяротных ракет па маім народзе, мірных гарадах», — напісала Якавішына ў звароце да Лукашэнкі.
«Прачнулася, а 6-й, а сваякі пішуць, што іх бамбяць»
Калі пачалася вайна, ва Ўкраіне, у Мікалаеве і Адэскай вобласьці жылі ўсе яе сваякі. Алена ўзгадвае 24 лютага. Прачнулася яна, а шостай гадзіне раніцы пакарміць немаўлятак, паглядзела ў тэлефон, а сваякі пішуць, што іх бамбяць.
«У мяне быў такі дзіўны стан: каго бамбяць? Паверыць не магла… Потым шок. Мая малодшая сястра жыве каля вайсковага аэрадрому Кульбакіна, ёй было вельмі добра чуваць, бо першае, што бамбілі, — гэта аэрадром і вайсковыя базы.
Маці і тры мае малодшыя сястры спачатку сядзелі ў сутарэньні ў самім Мікалаеве, потым пераехалі да бабулі на вёску, далей ад выбухаў. А два тыдні таму яны наважыліся выехаць з Украіны — цяпер маці і сёстры ў Нямеччыне.
Ва Ўкраіне засталіся мужчыны — мужы сёстраў. Засталіся таксама мае стрыечныя браты і сёстры, пляменьнікі, у Мікалаеўскай вобласьці побач з гарачымі пунктамі — Сьнегіроўкай, Вазьнясенскам. Яны расказваюць страшныя рэчы. А бабуля ў Адэскай вобласьці, там крыху спакайней», — кажа Алена.
Кожную раніцу ўсе яе шматлікія сваякі падтрымліваюць сувязь, праводзяць пераклічку. Жанчына прызнаецца, што пастаянна абмяркоўвала з раднёй, што сытуацыя напружаная.
«І ў маім родным Мікалаеве пра гэта гаварылі, горад рыхтаваўся да вайны. Мая маці працуе ў дзіцячым садку, казала, што пастаянна трэніроўкі праводзіліся, сырэны правяралі. Але людзі да канца ня верылі, што вайна пачнецца.
Хоць мой муж, былы вайсковец, казаў, што будзе вайна, ёсьць усе перадумовы, што „ён“ на гэта пойдзе. Бо пачалася перадысьлякацыя войскаў да межаў, там апынулася вялікая колькасьць вайскоўцаў і тэхнікі. Вось тады муж сказаў, што дакладна вайна пачнецца. Толькі ніхто ня ведаў даты — калі», — кажа Алена.
Ліст, у якім Алена Якавішына адракаецца ад Ордэну Маці
«Усё што заўгодна могуць угледзець у маім учынку»
На чацьвёрты дзень вайны Алена Якавішына запісала эмацыйны відэазварот да ўсіх беларусаў і кіраўніцтва Беларусі, каб не маўчалі. А празь месяц наважылася вярнуць у адміністрацыю прэзыдэнта ордэн Маці. Жанчына ўсьведамляе, што наступствы могуць быць самыя непрадказальныя. Сям’я Якавішыных ведае, што такое ператрус, — муж Юры адседзеў у 2020-м 15 сутак.
«У мяне пастаянна ёсьць трывога, што да нас яшчэ прыйдуць. Я разумею — усё што заўгодна могуць угледзець у маім учынку.
Я ўсьведамляю, што будуць ціснуць празь дзяцей. Мы вядомая ў Смалявічах шматдзетная сям’я. Мяне ведаюць усе настаўнікі. Але яны ведаюць, што дзеці добра вучацца, што яны пастаянна занятыя — у музычную школу ходзяць, у мастацкую. Калі пачнуць ціснуць — будзе вялікае пытаньне пра іх сумленьне. Бо да нас прычапіцца насамрэч будзе вельмі складана. Я пастаноўкі на так званы СОП („сацыяльна небясьпечнае становішча“) не баюся», — кажа Алена.
Сынам Якавішыных 14 і 11 гадоў, дачушкам — 12, 9 і 5, малодшым двайняткам па 6 месяцаў. На пытаньне, як жанчына ўпраўляецца, маючы гэтулькі дзяцей, ды яшчэ пасьпявае працаваць, Алена адказала так:
«Канечне, складана — сямёра дзяцей, гатаваць, мыць, прыбіраць. Але я па-філязофску стаўлюся — гэта ж мае дзеці, яны павінны радаваць. Дзеткі паслухмяныя, усе занятыя. З двайняткамі, думала, будзе складана. Але мне шанцавала, мяркую, божанька дапамог — дзеткі спакойныя, не капрызныя, без гістэрык, не хваравітыя.
У нас ёсьць расклад: хто калі дзяжурыць, куды хто ходзіць, што робіць, — сыстэма наладжаная. Я забылася, калі сама мыла посуд, — гэта абавязак дзяцей. Бываюць, вядома, і пралёты. Але збольшага ў нас сыстэма наладжаная, мэханізм адбудаваны».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Рукі зьвязалі, стралялі ў галаву». У Бучы пад Кіевам колькасьць цывільных ахвяр павялічылася да 350, але і гэта не канчатковыя лічбы«Беларусы, не маўчыце, вы ж бачыце, што адбываецца»
Алена шмат кантактуе і з настаўнікамі, выхавацелямі, і з бацькамі іншых дзяцей у школе і садку. Яе дзівіць, што бальшыня робіць выгляд, што ўсё нармальна, нічога страшнага не адбываецца.
«У маёй галаве гэта ня ўкладваецца — як так? Няўжо яны ня ведаюць, што адбываецца ў суседняй краіне, якую бамбяць, дзе мірныя жыхары, дзеці гінуць, дзе людзі хаваюцца па падвалах, столькі ўцекачоў?
Ніхто з настаўнікаў не сказаў: „Давайце падумаем пра суседнюю краіну, давайце зьбярэм дапамогу тым дзеткам“. Увесь сьвет дапамагае Ўкраіне, а тут цішыня.
Беларусы, не маўчыце, вы ж бачыце, што адбываецца. Беларусь цяпер — ня тая краіна, у якой можна гадаваць дзяцей», — не хавае эмоцый жанчына.
Дзеці Якавішыных ведаюць пра вайну ва Ўкраіне, яны ня раз бачылі, што маці плача ад падзей на радзіме.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Восем мясцовых расстралялі адразу, кіраўніцтва сяла ўзялі ў палон і катавалі». Сьведчаньні чалавека, які выжыў у расейскай акупацыі«Ім патрэбны падыход да мора. Ім не патрэбныя людзі, гарады»
Сям’я Якавішыных разглядала раней магчымасьць пераезду ва Ўкраіну.
«Мы плянавалі зьехаць, дом выбіралі. Разглядалі гарады-спадарожнікі вакол Кіева: Бучу, Ворзэль. А тут такое — для нас гэта быў шок!
Цяжка сказаць, што цяпер будзе з Украінай. Больш за ўсё я зараз перажываю, што менавіта мой родны поўдзень будзе пад прыцэлам. Чаму наш Мікалаеў бамбілі, Кахоўку і Новую Кахоўку адцяпалі? Гэты горад забясьпечваў вадой і Крым, і ўвесь поўдзень Украіны. Херсон цалкам акупаваны, у Марыюпалі расейскія вайскоўцы сваю справу зрабілі, зараз пачнуць Мікалаеў нішчыць. Ім патрэбны падыход да мора. Ім не патрэбныя людзі, гарады. Барбарства, ніякай маралі, кашмар. На жаль, усё вельмі сумна. „Ён“ гуляе бяз правіл. Я перажываю, што будзе яшчэ горш», — кажа Алена і ня можа стрымаць сьлёз.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.