Да нататак Сяргей зрабіў дапіску: «Пісалася днямі. Сёньня зранку Алена з сынам пайшлі на эвакуацыю. Нібыта вывозяць жанчын і дзяцей у Кіеў. Мужчыны засталіся тут».
*
Са зьнікненьнем электрычнасьці жыцьцё канчаткова перастала быць гарадзкім. Ежу пачалі гатаваць проста ў дварах на мангалах, самаробных «буржуйках» зь піўных мэталічных 5-літровых бочак і проста на жалезных рашотках зь лядоўні. У пэрыяды зацішша на вуліцы выходзяць хто ад неабходнасьці, хто ад немагчымасьці сядзець у чатырох сьценах і ад патрэбы простай размовы з суседзямі ў няшчасьці.
*
Учора зайшла адзіная тут лекарка агледзець дзяцей. Выйшла з дому «на гадзінку», якая расьцягнулася да восьмай вечара, калі пачынаецца камэнданцкая гадзіна. Дзіка стомленая, суткі бяз сну. Перад намі яна зайшла да суседа, які наліў ёй 50 грам для сугрэву і дэзынфэкцыі. Уначы тут яшчэ падмарожвае. Пані Ліза адзіная, хто ходзіць па падвалах і кватэрах і чым можа дапамагае мамам і іх дзецям. Толькі ва ўкрыцьці дзіцячага садка сядзіць больш за 500 чалавек. Па словах лекаркі, там лютуе ротавірус, і там сапраўднае пекла. Такім арыгінальным спосабам «русский мир» ратуе сьвет ад вірусу «нацызму».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Кадыраўцы ўначы разграмілі супэрмаркет і банкетавалі». Занатоўкі зь лініі фронту літаратара Сяргея Прылуцкага*
З выбухамі ўжо ўсе звыкліся, адрозьніваюць «бясьпечныя» і тыя, ад якіх трэба хутчэй бегчы ў падвал. Пад гукі артылерыі на горцы і арэлях гуляюцца дзеці, нехта нясьпешна выгульвае сабачку. Ля пад’ездаў у казанах, патэльнях і рондлях кіпяціцца вада, варыцца суп, смажыцца рыба. А дзявятай раніцы пʼяны дзед тлумачыць выпадковаму сустрэчнаму, што так моцна набухаўся, бо хвалюецца за нашых вайскоўцаў. За сябе, кажа, ня думаю — пажыў і хопіць зь мяне.
*
У горадзе марадэры не баяцца нічога і нікога. Відавочца расказваў, як побач з супэрмаркетам стаяў расейскі танк, оркі стралялі па адным баку вуліцы, а на іншым марадэры на цялежках вывозілі, хто што схапіў. Міма трупаў тых, каму пашанцавала менш.
*
Цяпер дзень канчаецца, калі на вуліцы робіцца цёмна, а не калі ты сам вырашыў вымкнуць сьвятло і легчы. Можна, вядома, запаліць сьвечку, але яны цяпер дэфіцыт. Засынаем, а 9-й, калі няма моцных абстрэлаў. Заўчора пралунаў побач моцны выбух — думалі, снарад трапіў у шматпавярховік. На шчасьце, паляцеў кудысьці ў поле. Але начаваць дзяцей на ўсякі выпадак паклалі ў ванным пакоі. Калі ад выбухаў вібруюць сьцены, жыцьцё не пралятае перад вачыма — ты сядзіш у цемры ў ваньне і ня бачыш нават уласнай рукі. І думаеш пра адно — толькі б выжылі дзеці. Тыя, найменшыя, яшчэ не да канца ўсё разумеюць і пастаянна просяць, каб мы нарэшце паехалі назад дадому. Магчыма, для іх гэта своеасаблівая гульня ў «вайнушку» — з самалётамі, снарадамі, гулам артылерыі. Яны па-ранейшаму радуюцца цукеркам і прагулкам. Да гукаў вайны дзеці амаль звыклі.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Неба мае барвовы колер». Занатоўкі зь лініі фронту літаратара Сяргея Прылуцкага*
Тое, мінулае жыцьцё, здаецца, скончылася не 13 дзён назад, а нашмат даўней. Час у стане трывогі запавольваецца. Забівае яго кожны па-свойму: нехта нарыхтоўвае дровы, нехта сочыць за парадкам на раёне, нехта сядзіць дома ў глыбокім адчаі. Усе чакаюць «зялёнага калідора», каб вырвацца з шэрай зоны, з гэтай нявызначанасьці, якая можа ператварыцца ў гуманітарную катастрофу. І тады людзям застанецца проста ісьці ў бок сталіцы, з надзеяй, што оркі нікога не забʼюць. Найгоршае — калі ведаеш, што нічога ня можаш зьмяніць. Ня можаш забраць дзяцей і машынай або проста пешкі вырвацца з аблогі. Оркі страляюць нават па дзецях. Не зьвяртаюць увагі ні на што. Колькі ўжо было такіх выпадкаў.
*
Людзі дагатоўваюць апошнія запасы зь лядоўняў. Надыходзіць канец лядоўніковаму пэрыяду. Далей пачнуцца макаронна-кансэрвавыя часы.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Ніхто ня верыў, што мы застанёмся жывымі». Беларускі добраахвотнік Дзяніс «Кіт» расказаў пра пекла пад Бучай*
Мы рыхтаваліся адзначыць гадавіну вясельля, якая выпадала на пачатак сакавіка. Загадзя купілі квіткі ў Львоў, арандавалі кватэру. Але пачалася вайна, мы аказаліся адрэзанымі ад сьвету. Мы ня ведалі, што будзе далей. У першыя два дні наогул не было зразумела, у чым мы апынуліся. Што адсюль ня будзе выйсьця. Што ўсе масты будуць зьнішчаныя і вяртаньня назад няма. Мы нават ката не ўзялі, у спадзеве, што праз тыдзень вернемся назад. Бронь з кватэры мы зьнялі, здаецца, у апошні дзень лютага. Сьвята «адзначылі» ў падвале, у кампаніі чалавек 10. Пад гукі артабстрэлу за акном. Пад суседзкія паўпляшкі гарэлкі і 300 грам віскі — апошнюю раскошу з даваенных часоў. У сьвятле смартфонных ліхтарыкаў. Мы нават не пасьпелі запомніць імёны ўсіх сваіх новых суседзяў. Але за гэтыя дні ўсе пасьпелі стаць сваімі. Шчырымі, кранальнымі і гатовымі да сьмерці. Бо тут яна заўжды побач. Як у Ромы, які выехаў з Данбасу і на дом якога ўжо тут, у Бучы, некалькі дзён назад упала авіябомба. Яшчэ б паўмэтра ўбок, — кажа Рома, — і мяне б тут зараз не было. І ніхто б не заўважыў, што я наогул жыў.
*
«Найбольш выносіць мозг, калі пытаюць знаёмыя: а чаму вы ня выехалі раней», — кажа бухгальтарка Іра. Тое ж пытаньне можна задаць жыхарам Ірпяня, Барадзянкі, Харкава, Херсону і дзясяткаў іншых гарадоў і сёлаў. Ніхто ня быў гатовы, што ўстане зранку і ўбачыць праз акно 1939 год.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.