«Тут ваявалі кадыраўцы»: хто пахаваны ў магілах, якія Пуцін называе вынікам «генацыду»

Каб даказаць так званы «генацыд», расейцы зладзілі рассылку аб масавых пахаваньнях і заходнім журналістам, і ўрадам ЗША і Нямеччыны. Праект Радыё Свабода «Данбас.Рэаліі» высьветліў, што мае на ўвазе Крэмль і хто насамрэч мог справакаваць масавыя ахвяры на Данбасе.

«Як быццам і няма нічога: усяго гэтага жаху, генацыду, які зазнаюць амаль 4 мільёны чалавек. І толькі таму, што гэтыя людзі не пагадзіліся з падтрыманым Захадам пераваротам ва Ўкраіне ў 2014 годзе», — сказаў прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін перад тым, як прызнаць групоўкі «ЛДНР» дзяржавамі.

Пуцін неаднаразова гаварыў пра «генацыд» у Луганскай і Данецкай абласьцях

«Па нашых ацэнках, тое, што адбываецца на Данбасе сёньня, — гэта і ёсьць генацыд», — заявіў Пуцін пасьля перамоваў з канцлерам Нямеччыны Оляфам Шольцам 15 лютага ў Маскве. Тады ж ён сказаў, што ва Ўкраіне «масава і сыстэматычна парушаюць правы чалавека, на заканадаўчым узроўні замацоўваюць дыскрымінацыю расейскамоўнага насельніцтва».

Расейскі лідэр раней ужо ўжываў паняцьце «генацыд» у сувязі з Украінай. Напрыклад, у 2015 годзе перабоі з пастаўкам газу ў часова акупаваныя тэрыторыі Ўкраіны для яго «папахвалі генацыдам».

Больш за год таму на паседжаньні рады па разьвіцьці грамадзянскай супольнасьці і правах чалавека Пуцін, камэнтуючы сытуацыю на Данбасе, назваў русафобію «першым крокам да генацыду» і дадаў: «Тое, што зараз адбываецца на Данбасе, мы з вам добра бачым, ведаем. І гэта, вядома, вельмі нагадвае генацыд».

Што маюць на ўвазе ў Крамлі

Дык пра які «генацыд» казаў Пуцін? Джуліян Боргер (Julian Borger), рэдактар аддзела міжнародных адносін the Guardian, 21 лютага напісаў у Twitter:

«Амбасада Расеі ў Вашынгтоне адпраўляла журналістам электронныя лісты з укладзенымі файламі, якія меркавана пацьвярджаюць заявы аб масавых пахаваньнях у... частцы Луганску».

За 5 дзён да гэтага ў Сьледчым камітэце РФ паведамілі, што завялі крымінальную справу за «жорсткае абыходжаньне з цывільным насельніцтвам, прымяненьне ва ўзброеным канфлікце сродкаў і мэтадаў, забароненых міжнароднай дамовай (ч. 1 арт. 356 КК РФ)».

У СК удакладнілі, што размова ідзе аб пяці стыхійных пахаваньнях на тэрыторыі часова акупаванай тэрыторыі Ўкраіны: у раёне Сьнежнага, Славянасербску, Першамайску, Віднага-1, Верхнешавыраўкі. Усяго, сьцьвярджаюць у СК, адтуль дасталі парэшткі 295 цывільных асобаў.

Гаворка ідзе, па вэрсіі Расеі, пра тое, што абстрэлы ўкраінскага войска ў 2014 годзе прывялі да гібелі і раненьняў тысяч мірных жыхароў, расейскамоўных груп.

Эксгумацыйная прапаганда

Аб эксгумацыі ў Відным расейцы нават зьнялі прапагандысцкае кіно «Загадана выпаліць». Падзагаловак — «У Данбасе дакумэнтуюць злачынствы ўкраінскай улады». Аўтар відэа — Вольга Курлаева.

Вольга Курлаева запісвае стэндап сярод пахаваньняў

Відэа апублікавалі на канале «Расея 24» 23 кастрычніка 2021 году. У ім некалькі разоў ужываюць слова «генацыд». У кадры вялікая яма і людзі ў камуфляжы і ў ахоўных белых касьцюмах і рэсьпіратарах. Адны капаюць, іншыя носяць. Іх груз — чалавечыя парэшткі. Расейскія журналісты кажуць, што іх знайшлі 36.

На відэа толькі парэшткі: не відаць ні фрагмэнтаў адзеньня, ні якіх-небудзь іншых прадметаў. Але прапагандысты сьцьвярджаюць адназначна: «Цяпер яшчэ цяжка высьветліць прычыны сьмерці ўсіх гэтых асобаў, пахаваных у стыхійнай брацкай магіле. Але ў адным судмэдэкспэрты ўпэўненыя: гэта ахвяры ўкраінскіх вайскоўцаў».

Потым паказваюць, відаць, экспэрта. Мужчына трымае ў руках фрагмэнт нейкай косткі і мяркуе: «Вось, знутры вылятала — і вонкі. Падобна да кулявога».

Голас за кадрам кажа, што знайшлі парэшткі невядомых жанчын, маладых людзей і старых, яны загінулі летам 2014 году.

Ганна Сарока, удзельніца групоўкі «ЛНР», апавядае, быццам вядома, што такіх пахаваньняў больш за дзесяць. Напрыклад, пад Першамайскам раскапалі 80 целаў. А за два месяцы знайшлі целы 139 людзей. Невядомы ў камуфляжы дадае, што так званае «МДБ» расьсьледуе справу па фактах генацыду.

Да гэтага далучылі апавяданьне жыхаркі Луганску Сьвятланы Канаплёвай, якую нібыта захапілі ў палон «айдараўцы», калі яна ехала з трунамі хаваць памерлых. Канаплёва на камэру гаворыць пасыламі расейскай прапаганды:

«Расказвалі, што яны сюды едуць, таму што... ім рабоў дадуць, ім гектары зямлі дадуць. І рабоў. Самае страшнае, што яны ўвесь час казалі пра гэтых нявольнікаў, як яны будуць там панаваць».

Сьвятлана Канаплёва расказвае пра пахаваньні

У фільме гавораць аб параненых і забітых дзецях у Луганску, абвінавачваюць Украіну ў парушэньні «рэжыму цішыні», прадракаюць водную блякаду з боку Ўкраіны. Затое палонныя байцы ВСУ атрымліваюць у Макееўскім СІЗА чыстую пасьцельную бялізну, зьменнае адзеньне, мэдычную дапамогу і ежу тры разы на дзень. Некалькі разоў ідзе пасыл, што, маўляў, Кіеву патрэбны ня людзі, а тэрыторыя — каб разьмясьціць базы NATO.

Людзі гінулі ад абстрэлаў кадыраўцаў, — жыхарка Луганску

Расейскія кадравыя вайскоўцы масава зайшлі ў Луганск у жніўні 2014 году, пасьля Дня незалежнасьці Ўкраіны — да гэтага ў асноўным там былі расейскія куратары і мясцовыя прыхільнікі «русского мира», успамінае Аксана, якая жыла ў той час у акупаваным горадзе.

Зь ейных словаў, у Відным разьмяшчаліся гібрыдныя сілы Расеі, але ў пасёлку не было ні масавых забойстваў, ні выкраданьняў жыхароў. Інакш, кажа жанчына, пра гэта ўсё б ведалі. Але адкуль жа ўзяліся парэшткі? Украінскія вайскоўцы, перакананая Аксана, не маглі забіць людзей: яны разьмяшчаліся ў аэрапорце, выходзілі па начах, калі мясцовыя жыхары прыносілі ім ежу.

«Ужо ў пачатку чэрвеня былі зьвесткі, што ў Відным марадэрствуюць сэпаратысты. У дзясятых днях ліпеня ў нас пачаліся масавыя абстрэлы. Першы быў абстрэл Малой Вяргункі (частка Луганску. — РС): яе абстралялі з Луганску.

У нас у Луганску кожны дзень гінула ад 20 да 70 чалавек. Людзі яшчэ не разумелі, што рабіць. Калі пачыналі страляць, яны проста беглі. У мяне дзяўчына-сяброўка, я зь ёй у той дзень увечары сустрэлася, ёй расказаў аднагрупнік: бяжыць мне насустрач мужчына, і яму зьнесла паўгалавы. Людзі не маглі зарыентавацца, таму было шмат трупаў», — дзеліцца Аксана.

Баявік гібрыдных сілаў Расеі ў Луганскай вобласьці

Моцныя абстрэлы, зь яе словаў, зьявіліся пасьля таго, як у пачатку чэрвеня ў Луганску ў будынак інтэрнату машынабудаўнічага інстытута масава засяліліся кадыраўцы. Менавіта яны, сьцьвярджае жанчына, абстрэльвалі тады Луганск. Аксана згадвае адну зь першых трагедый, абстрэл 18 ліпеня 2014 году:

«Там ажыўленае месца, там рынак вялікі, самы вялікі ў нас на „Ўсходзе“ (Кастрычніцкі раён Луганску. — РС), там прыпынкі, там крамачкі, — на гэтай вуліцы ад машынстытуту шмат усяго. І ехала машына ад «машыка», і зь яе стралялі па людзях. Проста ва ўпор людзей расстрэльвалі. І тым часам з таго ж раёну білі па рынку. Толькі на рынку ў гэты дзень загінула каля сарака чалавек. Кожны дзень у нас нехта гінуў. Куды яны падзелі гэтых людзей?! — задаецца пытаньнем жыхарка Луганску.

Ды і хаваць людзей у той час, дзеліцца жанчына, было небясьпечна: часта абстрэльвалі могілкі менавіта падчас пахаваньня.

Куды падзелі трупы? Аксана кажа, што на той момант сьвятла не было, а бяз гэтага немагчыма захоўваць целы ў моргах. Яна прыгадала размову з жанчынай у чарзе па гуманітарку: у той прапала сястра, пасьля доўгіх пошукаў труп знайшлі ў моргу, без адзеньня. У чорным поліэтыленавым мяху.

Жанчына сьцьвярджала: калі б труп не выкупілі, сястру пахавалі б у брацкай магіле. Аксана кажа, што многія людзі тады хваляваліся, маўляў, дзе ж нас будуць хаваць, калі труп ніхто не забярэ, а ў моргу няма сьвятла, — у брацкай магіле?!

Што пра брацкія магілы гавораць баевікі

Вэрсію Аксаны аб тым, што ў брацкіх магілах хавалі ахвяраў абстрэлаў кадыраўцаў ад таго, што не было электрычнасьці і не працавалі моргі, пацьвердзілі і ў групоўцы «ЛНР».

«У ліпені-жніўні 2014 году ў выніку аблогі Луганску кіеўскімі сілавікамі ў горадзе склалася цяжкая сытуацыя: адсутнічала электраэнэргія, у моргу не было месцаў, была і праблема з пахаваньнямі ахвяраў кіеўскай агрэсіі. У сувязі з гэтым вырашылі часова хаваць загінулых за тэрыторыяй абласнога псыханэўралягічнага дыспансэра каля пасёлка Віднае на паўднёвым усходзе Луганску.

Па дадзеных удзельнікаў пахаваньняў і актывістаў пошукавых атрадаў, у брацкай магіле, якая ўяўляе сабой дзьве лініі траншэй, можа быць пахавана да 500 чалавек», — пішуць на сайце «ЛИЦ», падкантрольным групоўцы «ЛНР».

Каля Луганску гараць склады са зброяй, 30 траўня 2014 году

Факт дачыненьня ВСУ да пахаваньняў устанавіць немагчыма, — расьсьледаваньне

У камандзе Truth Hounds, якая маніторыць парушэньні правоў чалавека ў вайне на Данбасе, прааналізавалі інфармацыю аб масавых пахаваньнях 2014 году ў Луганскай вобласьці. Расьсьледнікі адзначаюць:

• У мэдыя і блогах да нядаўняга часу не было згадак пра масавыя пахаваньні ў вышэйзгаданых лякацыях;
• Мэтадам эмісійнага спэктральнага аналізу немагчыма дакладна ўстанавіць, належаць целы ахвярам абстрэлаў 2014 года ці былі пахаваныя ў любы час да лета 2016 году;
• Нельга вызначыць, што парэшткі ў пахаваньнях належаць менавіта цывільным асобам, а ня ўдзельнікам баёў;
• Няма сьведчаньняў, што гэта ахвяры абстрэлаў менавіта ўкраінскага войска;
• Незразумела, як СК прыйшоў да высновы, што людзі загінулі ад «невыбіральных абстрэлаў» (страляюць не па канкрэтным вайсковым аб’екце, а па плошчах, калі ваенныя цэлі разьмешчаныя сярод цывільных абʼектаў);
• Нават калі былі «невыбіральныя абстрэлы», гэта выключае мэтанакіраванае зьнішчэньне расейскамоўных груп, бо ў гэтым выпадку страляюць па ўсіх запар.

«Такім чынам, мы ня можам заключыць факт існаваньня масавых пахаваньняў або факт датычнасьці да іх Узброеных сіл Украіны. Адзіны даступны фактаж аб гэтых пахаваньнях — заявы ў прарасейскіх СМІ і вынікі працы камісій так званых „ЛДНР“.

Няма ніякіх сьведчаньняў мясцовага насельніцтва, ні вываду расьсьледаваньняў міжнародных арганізацый. І тым больш тут няма прыкмет генацыду. Да таго ж, калі названыя масавыя пахаваньні сапраўды выявілі, то застаецца пытаньне аб тым, кім былі пахаваныя там людзі», — падводзяць вынікі расьсьледнікі Truth Hounds.

Паводле інфармацыі ААН, у пэрыяд з 1 па 28 ліпеня ў Луганску загінулі 93 мірныя жыхары і 407 атрымалі раненьні. Але гэтыя лічбы, зазначаюць аўтары дакладу, могуць быць значна большымі. У прыватнасьці, у дакладзе кажуць:

«Акрамя баявых дзеяньняў, узброеныя групы працягвалі чыніць забойствы, выкраданьні, фізычныя, псыхалягічныя катаваньні, жорсткае абыходжаньне і іншыя сурʼёзныя парушэньні правоў чалавека і міжнароднае гуманітарнае права».

Акрамя таго, у дакладзе сьцьвярджаюць, што на тэрыторыях Данбасу, непадкантрольных Кіеву, многіх забітых хавалі нават без дастаўкі ў моргі ці бюро судмэдэкспэртызы. Пры гэтым целы некаторых баевікоў вывозілі на тэрыторыю Расеі.

У ААН дапускаюць, што большасьць ахвяр маглі складаць удзельнікі гібрыдных сіл Расеі праз тое, што працэнт жанчын сярод забітых быў невысокім, — усяго 11 працэнтаў на часова акупаваных тэрыторыях Украіны па стане на 11 жніўня 2014 году. Таксама ў ААН сьцьвярджаюць, што правы чалавека парушалі батальёны МУС і Мінабароны Ўкраіны: гэта адвольныя затрыманьні, гвалтоўныя зьнікненьні і катаваньні.

Па дадзеных СБУ, у турмах акупаванай тэрыторыі зараз знаходзяцца больш за 260 закладнікаў. Ёсьць дзясяткі сьведчаньняў вызваленых аб катаваньнях у такіх месцах. Адна з самых жорсткіх турмаў часова акупаванай тэрыторыі Ўкраіны — «Ізаляцыя». Па ёй зараз ідуць завочныя ўкраінскія суды.