Ці стануць беларуска-расейскія вучэньні пралёгам да разьмяшчэньня ў Беларусі расейскіх войскаў на сталай аснове? Чым такі варыянт для Крамля больш прывабны за ўварваньне ва Ўкраіну? Чаму расейская вайсковая база не зьявілася ў Беларусі раней? Наколькі ўсталяваньне вайсковага кантролю над Беларусьсю стане аргумэнтам для Масквы ў дужаньні з Захадам наконт новай сыстэмы бясьпекі ў Эўропе і сьвеце?
На гэтыя пытаньні Юрыя Дракахруста на канале Свабода Premium адказвае расейскі палітоляг, экспэрт у зьнешняй і абароннай палітыцы Павал Лузін.
Лузін

Павал Лузін
- Для расейскай улады сталая вайсковая прысутнасьць у Беларусі пажаданая, і такія вучэньні адпрацоўваюць разгортваньне расейскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі на выпадак або вострага ўнутрыпалітычнага крызісу ў Беларусі, або транзыту ўлады, каб Лукашэнка ўжо больш ніколі ня мог вярнуцца да шматвэктарнай палітыкі.
- Акрамя таго, з тэрыторыі Беларусі зручна ціснуць і на краіны Балтыі, і на Польшчу, і на Ўкраіну. І на выпадак прамой канфрантацыі РФ з NATO расейскія войскі ў Беларусі павінны прыкрываць Калінінградзкую вобласьць.
- Гэта можа і не ўвасобіцца ў сталую вайсковую базу, але Расея вядзе пра гэта размовы фактычна зь сярэдзіны 2010-х гадоў. Пасьля кожнай сустрэчы з Пуціным Лукашэнка кажа, што пытаньне пра базу не абмяркоўвалася. Гэта сьведчыць пра тое, што якраз абмяркоўвалася.
- Звычайна на вучэньні перакідаюць войскі з акругаў, суседніх зь месцам правядзеньня вучэньняў. Цяпер у Беларусь перакідаюцца войскі з Усходняй акругі.
- Міністэрствы абароны Беларусі і РФ заявілі, што паведамленьня пра гэтыя вучэньні не патрабуюць правілы АБСЭ, гэта значыць, што агульная колькасьць удзельнікаў невялікая. Я лічу, што размова ідзе пра некалькі тысячаў — да 10 тысячаў — расейскіх вайскоўцаў на манэўрах у Беларусі.
- Калі перасоўваюцца войскі з Усходняй акругі, вам прапускныя магчымасьці чыгункі не дадуць правезьці вельмі шмат салдатаў.
- Калі нехта кажа, што Лукашэнка — марыянэтка Пуціна і Пуціну дастаткова бразнуць кулаком па стале, каб дамагчыся свайго, то такі чалавек вельмі перабольшвае пэрсаніфікацыю расейскай улады. Гэта вельмі зручна — казаць, што ў нас пэрсаналісцкая дыктатура.
- Расейская сыстэма значна менш пэрсаніфікаваная, чым казахстанская ці беларуская. У Расеі частка палітычных функцыяў ляжыць на дзяржаўных карпарацыях, такіх як Газпром і Сбербанк. Ня трэба лічыць, што ўсё ў Расеі залежыць ад Пуціна.
- Гэтак жа недарэчна лічыць Лукашэнку марыянэткай. Ён вопытны, спрактыкаваны палітык, які ўмее скарыстоўваць тыя магчымасьці, якія ў яго ёсьць. І ён жа не адзін, у яго ёсьць згуртаваная, кансалідаваная кіроўная эліта. І ён выразьнік інтарэсаў гэтай эліты. Яна ня хоча губляць незалежнасьць.
- Другі яго рэсурс — гэта сыстэма міжнародных адносінаў. Якая прадугледжвае, што Беларусь — незалежная дзяржава. І гэта догма, якая не аспрэчваецца.
- А чаму Расея ня бразнула кулаком і не ўвяла войскі? А што потым зь Беларусьсю рабіць? А ці будзе на гэта згода міжнароднай супольнасьці? Трэба міжнародная згода, хай і маўклівая, на тое, што Беларусь — гэта ўнутраная справа Расеі.
- Зараз мэта Расеі — пераканаць Захад, каб ён даў згоду на любое разьвіцьцё падзеяў у Беларусі, якое палічыць патрэбным Расея.
- Для рэалізацыі армянскага варыянту трэба ня толькі вайсковая база, трэба кантроль над ключавымі актывамі. Там усё гэта ёсьць: ня толькі база, але і расейскія кампаніі.
- Для Расеі пытаньне паставак харчаваньня зь Беларусі — гэта пытаньне харчовай бясьпекі Расеі.
- Раней заходнія палітыкі не казалі, што Захад будзе сілай абараняць Беларусь. Але яны і не казалі, што гатовыя прымірыцца з тым, што яна перастане быць незалежнай. Расея здолела дамагчыся, каб на Захадзе многія прыйшлі да высновы, што Лукашэнка — гэта марыянэтка Пуціна, а Беларусь — зона выключных інтарэсаў Расеі. Хоць я не лічу, што ён марыянэтка.
- Я ня думаю, што акупацыя рэальная. Але больш глыбокая інтэграцыя, у тым ліку і ў вайсковай сфэры, зьменіць сытуацыю. Сталая расейская вайсковая прысутнасьць дазволіць ціснуць на краіны Балтыі, на Польшчу, на Ўкраіну.
- Многіх у NATO хвалюе небясьпека так званага сувальскага калідора — вузкай паласы на мяжы Польшчы і Літвы, якая месьціцца паміж Беларусьсю і Калінінградзкай вобласьцю РФ. Цяпер расейскія войскі толькі на адным баку гэтага калідора — у Калінінградзкай вобласьці. А на другім — беларускія. А Беларусь — гэта ўсё ж не Расея. А вось калі расейскае войска зьявіцца на абодвух баках, гэта памяняе сытуацыю.
- З Крыму ці Данецку да цэнтру Ўкраіны даволі далёка. А з поўначы, зь Беларусі — даволі блізка. Я тут не кажу пра ўварваньне, я кажу пра магчымасьці ціску.
- Тут няма перадвызначанасьці, але ёсьць набор магчымасьцяў для Расеі.
- Можа атрымацца так, што Расея адвядзе войскі ад Варонежа, паказаўшы, што не зьбіраецца наступаць на Ўкраіну. Дээскаляцыя. Але паралельна забірае Беларусь. «Паглыбляем інтэграцыю». І на Захадзе ўздыхнуць з палёгкай. Ну і ладна, на Ўкраіну ж не напалі, а Лукашэнка ж і раней быў расейскай марыянэткай.
Пагроза нападу Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.