Ці стануць беларуска-расейскія вучэньні пралёгам да разьмяшчэньня ў Беларусі расейскіх войскаў на сталай аснове? Чым такі варыянт для Крамля больш прывабны за ўварваньне ва Ўкраіну? Чаму расейская вайсковая база не зьявілася ў Беларусі раней? Наколькі ўсталяваньне вайсковага кантролю над Беларусьсю стане аргумэнтам для Масквы ў дужаньні з Захадам наконт новай сыстэмы бясьпекі ў Эўропе і сьвеце?
На гэтыя пытаньні Юрыя Дракахруста на канале Свабода Premium адказвае расейскі палітоляг, экспэрт у зьнешняй і абароннай палітыцы Павал Лузін.
Лузін
Павал Лузін
- Для расейскай улады сталая вайсковая прысутнасьць у Беларусі пажаданая, і такія вучэньні адпрацоўваюць разгортваньне расейскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі на выпадак або вострага ўнутрыпалітычнага крызісу ў Беларусі, або транзыту ўлады, каб Лукашэнка ўжо больш ніколі ня мог вярнуцца да шматвэктарнай палітыкі.
- Акрамя таго, з тэрыторыі Беларусі зручна ціснуць і на краіны Балтыі, і на Польшчу, і на Ўкраіну. І на выпадак прамой канфрантацыі РФ з NATO расейскія войскі ў Беларусі павінны прыкрываць Калінінградзкую вобласьць.
- Гэта можа і не ўвасобіцца ў сталую вайсковую базу, але Расея вядзе пра гэта размовы фактычна зь сярэдзіны 2010-х гадоў. Пасьля кожнай сустрэчы з Пуціным Лукашэнка кажа, што пытаньне пра базу не абмяркоўвалася. Гэта сьведчыць пра тое, што якраз абмяркоўвалася.
- Звычайна на вучэньні перакідаюць войскі з акругаў, суседніх зь месцам правядзеньня вучэньняў. Цяпер у Беларусь перакідаюцца войскі з Усходняй акругі.
- Міністэрствы абароны Беларусі і РФ заявілі, што паведамленьня пра гэтыя вучэньні не патрабуюць правілы АБСЭ, гэта значыць, што агульная колькасьць удзельнікаў невялікая. Я лічу, што размова ідзе пра некалькі тысячаў — да 10 тысячаў — расейскіх вайскоўцаў на манэўрах у Беларусі.
- Калі перасоўваюцца войскі з Усходняй акругі, вам прапускныя магчымасьці чыгункі не дадуць правезьці вельмі шмат салдатаў.
- Калі нехта кажа, што Лукашэнка — марыянэтка Пуціна і Пуціну дастаткова бразнуць кулаком па стале, каб дамагчыся свайго, то такі чалавек вельмі перабольшвае пэрсаніфікацыю расейскай улады. Гэта вельмі зручна — казаць, што ў нас пэрсаналісцкая дыктатура.
- Расейская сыстэма значна менш пэрсаніфікаваная, чым казахстанская ці беларуская. У Расеі частка палітычных функцыяў ляжыць на дзяржаўных карпарацыях, такіх як Газпром і Сбербанк. Ня трэба лічыць, што ўсё ў Расеі залежыць ад Пуціна.
- Гэтак жа недарэчна лічыць Лукашэнку марыянэткай. Ён вопытны, спрактыкаваны палітык, які ўмее скарыстоўваць тыя магчымасьці, якія ў яго ёсьць. І ён жа не адзін, у яго ёсьць згуртаваная, кансалідаваная кіроўная эліта. І ён выразьнік інтарэсаў гэтай эліты. Яна ня хоча губляць незалежнасьць.
- Другі яго рэсурс — гэта сыстэма міжнародных адносінаў. Якая прадугледжвае, што Беларусь — незалежная дзяржава. І гэта догма, якая не аспрэчваецца.
- А чаму Расея ня бразнула кулаком і не ўвяла войскі? А што потым зь Беларусьсю рабіць? А ці будзе на гэта згода міжнароднай супольнасьці? Трэба міжнародная згода, хай і маўклівая, на тое, што Беларусь — гэта ўнутраная справа Расеі.
- Зараз мэта Расеі — пераканаць Захад, каб ён даў згоду на любое разьвіцьцё падзеяў у Беларусі, якое палічыць патрэбным Расея.
- Для рэалізацыі армянскага варыянту трэба ня толькі вайсковая база, трэба кантроль над ключавымі актывамі. Там усё гэта ёсьць: ня толькі база, але і расейскія кампаніі.
- Для Расеі пытаньне паставак харчаваньня зь Беларусі — гэта пытаньне харчовай бясьпекі Расеі.
- Раней заходнія палітыкі не казалі, што Захад будзе сілай абараняць Беларусь. Але яны і не казалі, што гатовыя прымірыцца з тым, што яна перастане быць незалежнай. Расея здолела дамагчыся, каб на Захадзе многія прыйшлі да высновы, што Лукашэнка — гэта марыянэтка Пуціна, а Беларусь — зона выключных інтарэсаў Расеі. Хоць я не лічу, што ён марыянэтка.
- Я ня думаю, што акупацыя рэальная. Але больш глыбокая інтэграцыя, у тым ліку і ў вайсковай сфэры, зьменіць сытуацыю. Сталая расейская вайсковая прысутнасьць дазволіць ціснуць на краіны Балтыі, на Польшчу, на Ўкраіну.
- Многіх у NATO хвалюе небясьпека так званага сувальскага калідора — вузкай паласы на мяжы Польшчы і Літвы, якая месьціцца паміж Беларусьсю і Калінінградзкай вобласьцю РФ. Цяпер расейскія войскі толькі на адным баку гэтага калідора — у Калінінградзкай вобласьці. А на другім — беларускія. А Беларусь — гэта ўсё ж не Расея. А вось калі расейскае войска зьявіцца на абодвух баках, гэта памяняе сытуацыю.
- З Крыму ці Данецку да цэнтру Ўкраіны даволі далёка. А з поўначы, зь Беларусі — даволі блізка. Я тут не кажу пра ўварваньне, я кажу пра магчымасьці ціску.
- Тут няма перадвызначанасьці, але ёсьць набор магчымасьцяў для Расеі.
- Можа атрымацца так, што Расея адвядзе войскі ад Варонежа, паказаўшы, што не зьбіраецца наступаць на Ўкраіну. Дээскаляцыя. Але паралельна забірае Беларусь. «Паглыбляем інтэграцыю». І на Захадзе ўздыхнуць з палёгкай. Ну і ладна, на Ўкраіну ж не напалі, а Лукашэнка ж і раней быў расейскай марыянэткай.
Пагроза нападу Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.