12 экспэртаў зь Беларусі, Польшчы і Нямеччыны вызначылі 4 найбольш імаверныя сцэнары грамадзка-палітычнага разьвіцьця Беларусі ў 2022 годзе: «стабільнае балота», «акопная вайна», «Белазахстан» і «зьмена ўлады праз памылку».
Якія характарыстыкі гэтых сцэнароў, ад чаго залежыць іх рэалізацыя? Якую ролі ў іх адыгрываюць нечаканыя падзеі — «чорныя лебедзі»?
Пра гэта на канале Свабода Premium расказваюць удзельнікі праекту — палітоляг, экспэртка Нямецкага фонду Маршала ЗША Марына Рахлей і доктар палітычных навук, дырэктар інстытуту «Палітычная сфэра» Андрэй Казакевіч.
Рахлей
Марына Рахлей
- Мы вызначалі, што магчыма, а што немагчыма на працягу наступнага году.
- Мы разглядалі ўсе сцэнары ў дзьвюх восях каардынатаў: дэмакратычныя трансфармацыі і сацыяльная мабілізацыя.
- Першы сцэнар — стабільнае балота, калі нічога не мяняецца: ні ўлада, ні грамадзтва.
- У межах гэтага сцэнару народ зьмірыўся з тым, што кіраўніком дзяржавы застаецца асоба, якую ня выбралі ў жніўні летась.
Казакевіч
Андрэй Казакевіч
- У межах варыянту «стабільнае балота» на рэфэрэндуме не прымаюцца рашэньні, зьвязаныя з дэмакратычным транзытам.
- Калі мы гаворым пра дэмакратычныя трансфармацыі, мы ня маем на ўвазе ператварэньне Беларусі ў дэмакратычнае грамадзтва, мы гаворым аб ператварэньні кансалідаванага аўтарытарнага рэжыму ў гібрыдны.
Рахлей
- Для ўлады рэфэрэндум будзе тэстам настрояў насельніцтва, у тым ліку і настрояў «вэртыкалі».
- У межах сцэнару «акопная вайна» рэфэрэндум улада не праводзіць, таму што адбываецца сацыяльная мабілізацыя.
- Гэта прыкладна цяперашні стан грамадзтва з дадаткам пэўнай колькасьці агмянёў пратэсту, уключна зь лякальнымі страйкамі.
- Варыянт «стабільнае балота» прадугледжвае большую пасіўнасьць грамадзтва, чым цяпер.
Казакевіч
- «Стабільнае балота» азначае вяртаньне грамадзтва паводле шэрагу парамэтраў прыкладна ў той стан, у якім яно было да 2020 году.
- У межах сцэнару «акопная вайна» захоўваецца недавер да Лукашэнкі і давер да недзяржаўных мэдыя.
Рахлей
- Калі рэпрэсіі застануцца на тым жа ўзроўні, што цяпер, цяжка ўявіць сабе, што захаваецца цяперашні ўзровень апатыі.
- Нават захаваньне цяперашняга пратэставага патэнцыялу, ня кажучы ўжо пра яго рост, могуць выклікаць толькі экстраардынарныя падзеі, кшталту сьмерці Віктара Бабарыкі ад ковіду.
Казакевіч
- Сцэнар «Белазахстан» — сцэнар паступовага дэмакратычнага транзыту.
- У гэтым варыянце ўлада сама праводзіць зьмены.
- Прычыны ў тым, што грамадзтва супакоілася, рызыкі выклікаў для ўлады з боку альтэрнатывы няма.
- У межах гэтага варыянту рэжым робіцца больш інклюзіўным, дапускаецца нейкая апазыцыя ў мясцовыя саветы.
- Пэўным узорам тут можа быць досьвед Казахстану і Ўзбэкістану, Узбэкістан нават больш дакладны прыклад.
Рахлей
- Грамадзтва «пад венікам», усё задушанае. Навошта ўладзе нешта мяняць?
- І толькі зьяўленьне «чорных лебедзяў» можа зьмяніць матывацыю ўлады.
- І гэтыя «чорныя лебедзі» у такім варыянце вонкавыя.
- Бо ад грамадзтва не ідзе імпульсаў для зьменаў.
Казакевіч
- Лукашэнка ня схільны да складанай гульні, яму цяжка складаць нейкія кааліцыі, дамаўляцца.
- Назарбаеў гэта можа і ўмее рабіць.
- Спантанны народны выбух укладаецца ў другі варыянт — калі сыстэма захаваецца, такі выбух наўрад ці прывядзе да зьменаў.
- У мірнага пратэсту няма мэханізму зьмяніць уладу наўпрост.
- Сцэнар «зьмена ўлады праз памылку» самы малаімаверны.
- Сапраўдныя дэмакратычныя зьмены маглі б адбыцца ў выпадку адхіленьня Лукашэнкі ад улады.
- Гэты варыянт — суцэльны «чорны лебедзь».
- Такімі чыньнікамі могуць стаць жорсткія, непрадказальныя рэпрэсіі супраць самога апарату ўлады.