Траўматоляг-артапэд Рустам Айзатулін разважае пра чорныя сьпісы дактароў, выцясьненьне спэцыялістаў з прафэсіі, надзвычайны бюракратызм сыстэмы аховы здароўя і эміграцыю выдатных спэцыялістаў.
«Гэта была кропкавая помста за актыўную пазыцыю»
Рустам Айзатулін — унікальны адмысловец, траўматоляг-артапэд, які кансультуе дзяцей з нэўрацягліцавымі ды іншымі рэдкімі захворваньнямі. Адпрацаваў 12 гадоў у РНПЦ траўматалёгіі і артапэдыі, а ў сьнежні 2020 году зь ім не працягнулі кантракту. Фактычна, як ён лічыць, за пасты ў фэйсбуку.
«Калегі з РНПЦ сабралі больш за сотню подпісаў у маю падтрымку, ліст падпісалі і загадчыкі аддзяленьняў, і мэдсёстры — мне было вельмі прыемна. Але ўсім было сказана, што калі гэты ліст трапіць у міністэрства ды яшчэ куды-небудзь, то лёгкага жыцьця не чакайце.
Гэта была кропкавая помста за актыўную пазыцыю. Я гаварыў пра гэта яшчэ шмат месяцаў таму, калі толькі пачаліся першыя звальненьні мэдыкаў. Ніхто ня верыў, усе прапускалі гэта міма вушэй, а я казаў: «Вы дачакаецеся, што пачнуць зь вярхоў, а потым дойдуць і да нізоў. Будзе кропкавая помста, абсалютна нелягічная, як у дзіцячай пясочніцы: „Ты мне ня даў гаршчочак, дык я цябе абсыплю пясочкам“. Тое, што у нас робіцца — гэта ўпіваньне сваёй беспакаранасьцю, сваёй уладай. Ні да чога добрага гэта не давядзе», — перакананы Рустам Айзатулін.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Доктару Айзатуліну, які займаўся з праблемнымі дзеткамі, не працягнулі кантракт у РНПЦ траўматалёгіі і артапэдыіПраз 3 месяцы пасьля звальненьня з РНПЦ траўматалёгіі і артапэдыі Рустам убачыў, што там ёсьць вакансія ў кансультацыйным аддзяленьні, дзе заўсёды бракуе спэцыялістаў. Аднак яго туды не ўзялі, хоць у вакансіі было пазначана патрабаваньне: досьвед працы, ня меншы за адзін год.
«Усе мы ведаем пра сьпісы дактароў, якіх нельга браць на працу»
Не пабаяўся ўзяць Айзатуліна на працу толькі галоўны доктар 3-й дзіцячай лякарні Максім Ачарэтні. Але ў канцы красавіка звольнілі і Ачарэтняга. Рустам Айзатулін у той жа дзень сышоў на знак салідарнасьці з галоўным доктарам і сябрам.
«Мы ведаем толькі пра рэзанансныя справы са звальненьнем. Але ў той дзень у красавіку, калі звальнялі галоўнага доктара 3-й дзіцячай лякарні Максіма Ачарэтняга, звольнілі яшчэ як мінімум 5 галоўных дактароў зь іншых мэдычных устаноў.
Адзін з апошніх прыкладаў — загадчык аддзяленьня вострай траўмы РНПЦ траўматалёгіі і артапэдыі Сяргей Ёсіфавіч Худніцкі — залаты чалавек, цудоўны адмысловец і кіраўнік. У адзін дзень ён страціў працу і быў выстаўлены са сваімі скрынямі з рэчамі за межы РНПЦ траўматалёгіі.
Я не магу дакладна сказаць, хто на каго цісьне, але адзін чалавек такіх пытаньняў не вырашае, гэта сумесная праца ў запалохваньні, у прымусе звальняць», — разважае Рустам Айзатулін.
Ён дапускае, што, магчыма, мог бы ўладкавацца ў якую-небудзь раённую паліклініку шараговым траўматолягам-артапэдам, каб праводзіць прафіляктычныя агляды.
«Але гэта ня тая „праца мары“, да якой я ішоў доўгі час. Уладкавацца ў іншыя шпіталі ці РНПЦ я наўрад ці змагу, дзьверы мне туды зачыненыя. Усе мы ведаем пра сьпісы дактароў, якіх нельга браць на працу. Нас, па сутнасьці, выціснулі з прафэсіі. Падстаўляць нейкія прыватныя мэдычныя цэнтры мне таксама ня хочацца.
Таму я зараз працаўладкаваны не як доктар, а як спэцыяліст у адаптыўным фітнэсе ў адным з цэнтраў».
«Некалькі сем’яў страцілі дзяцей, бо не пасьпелі сабраць грошы і знайсьці магчымасьці за мяжой»
Доктар Айзатулін даўно працуе з пацыенцкімі дабрачыннымі арганізацыямі: кансультуе неданошаных дзетак, дзяцей з рэдкімі генэтычнымі і нэўрацяглічнымі захворваньнямі па ўсёй краіне.
«„Геном“, „РАНА“, „Я РЕТТкая“ — я працягваю кансультаваць дзетак, прыяжджаю да іх. Гэта сем’і са сьпінальна-цяглічнай дыстрафіяй, з дыстрафіямі Дзюшэна і Бэкера — бацькі зь дзеткамі да мяне прыяжджаюць, ці я з прадстаўнікамі „Геному“ і шэрагам іншых кансультантаў едзем да іх дадому», — расказвае доктар.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Як бацькі немаўлятак са СМА зьбіраюць грошы на самыя дарагія лекі ў сьвецеЁн абураецца бюракратыяй у сыстэме аховы здароўя. Бо ў Беларусі дагэтуль не зарэгістраваны ніводзін з ухваленых прэпаратаў для лячэньня цяжкага геннага захворваньня — сьпінальнай цяглічнай атрафіі (СМА). Адна іньекцыя швайцарскага прэпарату Zolgensma каштуе 2 мільёны 125 тысяч даляраў. Гадавы курс амэрыканскай сьпінразы (Spinraza) — 750 тысяч даляраў. Сем’і з хворымі дзеткамі абвяшчалі збор сродкаў і зьяжджалі для правядзеньня лячэньня ў іншыя краіны — ЗША, Ізраіль, Італію, Польшчу, Расею.
Вельмі працяглы час фармакалягічныя кампаніі, якія маглі б адкрыць дабрачынныя зборы і праграмы раньняга доступу да прэпаратаў, неабходных дзецям зь цяжкімі парушэньнямі, спрабуюць легалізавацца на тэрыторыі Беларусі. Ім адмаўляюць: нібыта дакумэнты, якія яны падаюць, не адпавядаюць нарматыўна-прававым актам беларускага Міністэрства аховы здароўя.
«Адна сур’ёзная замежная фармкампанія прапаноўвала пастаўляць на тэрыторыю Беларусі гэтыя дарагія прэпараты — пры пэўных умовах, якія дазвалялі б ім легалізавацца тут. Адзін прыклад: палякам яны прапанавалі тое ж самае, палякі падлічылі, што ім гэта фінансава выгадна. Чым бацькі будуць закупляць прэпараты за мяжой паасобку, прасьцей купіць адну вялікую партыю, даць магчымасьць легалізавацца гэтай кампаніі на сваёй тэрыторыі і далей купляць прэпараты са зьніжкамі. Гэта фінансава выгадна, і гэта рэальная дапамога людзям. У нас такое „не пракаціла“.
Дзеткі са сьпінальна-цяглічнай атрафіяй паміраюць вельмі рана і хутка. Летась некалькі сем’яў страцілі дзяцей менавіта ад таго, што не пасьпелі знайсьці магчымасьць і грошы да таго, як дзіцяці споўніцца 2 гады — там вельмі важны час, дарагая кожная хвіліна», — кажа доктар.
Пацыенцкая арганізацыя «Геном» распрацавала інструкцыю для бацькоў, як легалізавацца ў Польшчы, працаўладкавацца і атрымаць бясплатна выратавальныя ўколы.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Бяз гэтых лекаў дзіця памрэ». Чаму менская сям’я падала ў суд на Міністэрства аховы здароўяПачынаючы са сьнежня 2020 году, чацьвярым беларускім дзеткам увялі дарагія прэпараты ў РНПЦ «Маці і дзяця». Але не за кошт дзяржавы. Трое зь іх выйгралі залгенсму ў лятэрэю, чацьвёртай дзяўчынцы, якая ўжо ня мела часу чакаць, дапамагло прадпрыемтва «Савушкин продукт», аказала спонсарскую дапамогу амаль на 1,5 мільёна даляраў.
«І цяпер, як бы Мінздароўя не дэкляравала, што дзеці са сьпінальна-цяглічнай атрафіяй атрымліваюць дарагія прэпараты залгенсму і сьпінразу дзякуючы яму — гэта абсалютная хлусьня. Насамрэч дзякуючы толькі працы дабрачыннай арганізацыі „Геном“, дзякуючы асобам, якія працуюць з гэтымі дзеткамі, дзякуючы тым перамовам, якія шмат гадоў вяліся з фармкампаніямі, некалькі дзяцей атрымалі гэтыя ўколы ў Беларусі. Мінздароўя адыграла ролю пасярэдніка, прычым дастаткова нелягічнага. Гэта не мая галаслоўная заява. Любая сям’я, дзе ёсьць дзіця з нэўрацяглічным захворваньнем, вам гэта пацьвердзіць».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Шчасьлівы білет пад назвай „жыцьцё“». Ужо трое беларускіх дзетак з СМА атрымалі жыцьцёва неабходныя лекі«Бюракратычная сыстэма пабудаваная так, што падвоху можна чакаць у любы момант»
На думку Рустама Айзатуліна, які шмат кантактуе зь цяжка хворымі дзеткамі, што пакутуюць на генэтычныя нэўрацяглічныя хваробы, у Беларусі ўвогуле няма сыстэмы нармальнай рэабілітацыі.
«Усе, хто мае магчымасьць, едуць на рэабілітацыю альбо ў Чэхію, альбо ў Польшчу, альбо ў Літву. Што да артэзаваньня, пратэзаваньня — таксама ўсе, хто можа, праз фонды зьяжджаюць і вырабляюць артэзы, карсэты, пратэзы за межамі Беларусі».
Ён расказаў, як 2 таму езьдзіў у Польшчу на канфэрэнцыю, і пазнаёміўся там зь італьянскімі пратэзістамі і артэзістамі, якія займаюцца дзіцячай рэабілітацыяй.
«Мы зь імі дамовіліся, калі будзе такая магчымасьць, адкрыць філіял у Рэспубліцы Беларусь. Яны гатовыя былі прадаставіць усё абсталяваньне, усе матэрыялы, прыслаць сваіх адмыслоўцаў, каб тыя навучылі нашых спэцыялістаў. Нельга сказаць, што гэта дапамога была зусім бясплатная, пэўныя ўкладаньні былі патрэбны, але калі вытворчасьць такога маштабу пачынаць з нуля, гэта каштавала б вельмі і вельмі вялікіх грошай. Італьянцы збольшага прапаноўвалі спонсарскую дапамогу.
З аднаго боку, справа нібыта пачалася, але ўсё ўпёрлася ў нарматыўныя, прававыя праблемы, у легалізацыю гэтай вытворчасьці ў Беларусі — наша бюракратычная сыстэма пабудаваная такім чынам, што нейкага падвоху можна чакаць адусюль у любы момант. І калі мы паказалі італьянцам усе дакумэнты, якія трэба было запоўніць, расказалі ўсе ўмовы, якія трэба было выканаць, яны сказалі: „Прабачце“.
І літаральна празь некалькі месяцаў яны адкрылі такі філіял у Польшчы. Гэта сьведчыць пра бюрактарызм нашага міністэрства. Італьянцы цяпер цудоўна працуюць у Польшчы. Нашы дзеткі вымушаны ехаць у Польшчу, дзе за 3-4 дні ім вырабляюць высокатэхналягічныя артапэдычныя прылады. А гэтыя грошы маглі б заставацца ў краіне», — разважае доктар Айзатулін.
«Каб запісацца на прыём да вузкага спэцыяліста, трэба прайсьці квэст і «кругі пекла»
Паводле Белстату, за 2020 год колькасьць мэдычнага пэрсаналу ў краіне скарацілася на 1,8 тысячы спэцыялістаў. Міністар аховы здароўя Дзьмітры Піневіч назваў гэты працэс аптымізацыяй. Ці так гэта?
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: За чатыры гады лекараў у Беларусі стала менш на 1,1 тысячы«Ну якая гэта аптымізацыя? Паспрабуйце ў любой сталічнай паліклініцы запісацца на прыём да вузкага спэцыяліста — лягапэда, дэфэктоляга, эндакрыноляга, гэматоляга: трэба прайсьці квэст і „кругі пекла“, усё гэта расьцягнецца як мінімум на некалькі тыдняў, а то і некалькі месяцаў. Узяць маю спэцыяльнасьць: паспрабуйце запісацца ў кансультацыйны аддзел РНПЦ траўматалёгіі — у лепшым выпадку празь месяц вы туды трапіце.
У мяне нядаўна была на прыёме жанчына зь Берасьцейскай вобласьці, якая расказала, што некалькі сем’яў зь дзецьмі прыехалі ў Менск, зьнялі на тыдзень жытло і правялі прафіляктычны агляд дзяцей: нэўроляг, пэдыятар, хірург, афтальмоляг, ЛОР, бо ў раённай лякарні спэцыялістаў не засталося. Ды няма ніякай аптымізацыі, гэта сваволя».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Хацела паглядзець, наколькі сыстэма зможа сабе стрэліць у нагу». Лекарка мяркуе, што яе звальняюць «за палітыку»Трапіўшы ў адну з найлепшых дзіцячых рэанімацый Менску, Рустам атрымаў шок. А ў рэгіёнах ва ўстановах аховы здароўя наагул «постапакаліпсіс», як выказаўся Айзатулін.
«Я пабачыў, што дзіцячыя апараты штучнага дыханьня падключаныя да звычайнага падаўжальніка, які падключаны да яшчэ аднаго падаўжальніка, а той ужо падключаны да разэткі. І гэта ў сталічным дзіцячым шпіталі! Вось у гэтым сутнасьць нашай сыстэмы аховы здароўя.
Я не кажу ўжо пра рэгіёны — там постапакаліпсіс у мэдыцыне. Я неяк папрасіў сваіх калег, каб яны прысылалі відэа, фота мэдычных установаў, у якіх яны працуюць. Я атрымаў вялікую колькасьць фота той разрухі, якая пануе ў раённых паліклініках і шпіталях: выбітыя дзьверы, цьвіль, абшарпаныя сьцены, абарваныя драты на апаратах, жудасны стан апэрацыйных», — апавядае доктар.
«Пакуль тут я ня бачу магчымасьцяў для сваёй рэалізацыі. Але зьехаць штосьці спыняе»
Рустам Айзатулін кажа, што некаторыя ягоныя калегі, зь якімі сябруе яшчэ са студэнцтва, зьбіраюць чамаданы.
«У іх з 1 ліпеня заключаны кантракт з адной з прыватных клінік Польшчы. Гэта 5 сям’яў, 5 лекарак з мужамі і дзецьмі, як мінімум 15 чалавек. Усе яны зьедуць і будуць прыносіць карысьць сыстэме аховы здароўя іншай краіны. Гэта толькі з майго вузкага кола. Раней зьехалі мае блізкія сябры: клясны рэаніматоляг-анэстэзіёляг Максім Ачарэтні ў Адэсу, эндаскапістка і гастраэнтэроляг Лідзія Тарасенка — у Кіеў», — кажа Рустам.
На пытаньне, ці зьбіраецца Айзатулін зьяжджаць, прамога адказу доктар не дае.
«Думкі былі і ёсьць. У Расею мне ня вельмі хочацца, хоць было запрашэньне адной зь вялікіх клінік. Была прапанова з Францыі адразу ж пасьля майго першага звальненьня, гатовы былі мяне ўзяць, але мова — асноўны бар’ер. Разглядаю варыянты Польшчы альбо Чэхіі. У адной з польскіх клінік у мяне была гутарка, пакуль я вырашаю», — кажа Рустам.
І дадае:
«Пакуль тут я ня бачу магчымасьцяў для сваёй рэалізацыі. Возьмем сацыяльную абароненасьць і дабрабыт маіх дзяцей. Хаця б дзеля гэтага, таму што мае бацькі ня здолелі забясьпечыць гэта сваім дзецям. Напэўна, лепш зьехаць дзеля таго, каб маім дзецям было добра. Нават на шкоду самому сабе... Дакумэнты падрыхтаваныя, зь візай праблем ня будзе, але штосьці спыняе», — кажа Рустам.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Былы галоўны лекар Максім Ачарэтні расказаў пра падрыхтаваныя сьпісы на звальненьне лекараў, якія не даспадобы ўладам, і новую працу ў Адэсе«Немагчыма на стары «Запарожац» навесіць дзьверы з «BMW»
У Беларусі ёсьць унікальныя спэцыялісты, добрая матэрыяльная база, прынамсі ў РНПЦ, вядучых клініках, а сытуацыя з сыстэмай аховы здароўя выклікае пытаньне. Ці можна яе рэанімаваць?
«Можна, але яе трэба цалкам перабудоўваць, бо цяперашняя сыстэма — гэта атавізм савецкай эпохі. Мы спрабуем з гэтага атавізму зрабіць нешта добрае, але мы ўсё больш дэградуем. Усё добрае ўпіраецца ў састарэлыя законы, бюракратычную цяганіну, якія перашкаджаюць разьвіцьцю. Гэта як на стары „Запарожац“ павесіць новыя дзьверы ад „БМВ“, але яны ж ня ўпішуцца ў гэты „Запарожац“; нават калі вонкава і будзе прыгожа, але не прынясе карысьці. Тое самае і з сыстэмай аховы здароўя — усё добрае проста навешваецца на тое лайно. Прасьвету няма.
Трэба знайсьці сілы і сьмеласьць усё перарабіць. Ёсьць шмат фанатыкаў сваёй справы, ёсьць шмат добрых кіраўнікоў, якія ў стане гэта перабудаваць — трэба знайсьці толькі сілы і сьмеласьць. Можна ўзяць за стрыжань мадэль іншых краін. Вы паглядзіце на рэформу аховы здароўя Грузіі — гэта цалкам эўрапейская сыстэма са страхавой, платнай і дзяржаўнай мэдыцынай. Гэта можна зрабіць і ў нас. Але, пакуль сыстэма не памяняецца, нічога добрага ў гэтай краіне ня будзе — якія б энтузіясты на сваіх працоўных месцах не былі, якія б адухоўленыя асобы не спрабавалі штосьці мяняць да лепшага», — перакананы доктар Рустам Айзатулін.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Гэта годны выклік». Як пацярпелыя ад рэпрэсій беларускія мэдыкі ўладкоўваюцца ў Чэхіі ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Мне прапанавалі: „Заўтра давай усім па 15 сутак“». Шчыры аповед былога судзьдзі, які адмовіўся судзіць пратэстоўцаў