Хто такая Натальля Дуліна:
Натальля Дуліна — былы дацэнт катэдры італьянскай мовы МДЛУ.
Актыўна падтрымлівала студэнтаў у верасьні-кастрычніку 2020 году.
«Адміністрацыя ВНУ лічыла мяне завадатаркай пратэсту. Але я не была завадатаркай, я проста лічыла патрэбным быць побач са студэнтамі, — тлумачыць Натальля Дуліна. — Для іх важна было адчуваць сябе суб’ектам тых падзей. Памятаю, яны казалі: «Глядзіце, нас затрымліваюць, значыць, нас баяцца, а раз нас баяцца, значыць, мы можам нешта зьмяніць».
Натальля Дуліна
У верасьні разам з калегамі яна ўдзельнічала ў відэазвароце пра тое, што ўнівэрсытэт павінен быць тэрыторыяй духоўнай і інтэлектуальнай свабоды, а гвалт, беззаконьне і абыякавасьць недапушчальныя.
«Спачатку было каля 20 выкладчыкаў. Пасьля публікацыі відэазвароту да нас захацелі далучыцца яшчэ каля 140 калегаў. І мы абнавілі відэа, дзе 6 хвілін ішлі тытры з прозьвішчамі і пасадамі выкладчыкаў МДЛУ. Для многіх гэта ўжо было подзьвігам — адкрыта выказацца», — узгадвае Натальля Дуліна.
Студэнцкі пратэст каля МДЛУ. 5 верасьня 2020 году
26 кастрычніка яна далучылася да агульнанацыянальнага страйку.
«На жаль, страйк праваліўся, бо наш пратэст быў вельмі эмацыйны — занадта шмат чалавечага было закранута. Мне гэта блізка, бо калі я бачу несправядлівасьць, то не магу ня дзейнічаць, і мне ўсё роўна, што за гэта будзе. Але ня ўсе людзі такія. Для кагосьці патрэбныя рацыянальныя аргумэнты. Таму, калі лідэры будуць прапаноўваць другую агульнанацыянальную забастоўку, трэба прадумаць стратэгію. Забастоўка працуе, калі да яе адкрыта далучаюцца ўсе», — лічыць Натальля Дуліна.
30 кастрычніка выкладчыцу звольнілі з унівэрсытэту, у якім яна адпрацавала каля 30 гадоў.
У той жа дзень яна была арыштаваная за ўдзел у акцыі салідарнасьці, адбыла 14 дзён адміністрацыйнага арышту на Акрэсьціна і ў Баранавічах.
27 лістапада Натальля Дуліна далучылася да Каардынацыйнай рады.
«Цяпер вельмі шчымлівы момант — аддаём сваіх жа дзяцей на ахвяру»
Што вымусіла вас публічна выказваць сваю грамадзянскую пазыцыю?
— Я ні разу не галасавала за Лукашэнку. Паводзіны, гаворка чалавека кажуць пра многае. І я лічу, што харызматычнасьць асобы — благі знак. Мы ўсе чулі прамовы Гітлера і Мусаліні. Гэта клясыка. Таму я ад самага пачатку не павялася на тую харызму. І ніколі не хавала таго ад студэнтаў і іншых людзей у звычайных размовах. Але нейкай вялікай актыўнасьці раней я не выяўляла: брала ўдзел толькі ў ключавых масавых мерапрыемствах, на якія палітычныя лідэры заклікалі пасьля выбараў.
А гэтым разам усё стала разьвівацца задоўга да выбараў. Калі пачаўся збор подпісаў за кандыдатаў, стала зразумела, што людзі страпянуліся. Відавочна, Лукашэнка пасьпеў проста ўсіх абразіць, дасталася ўсяму народу, зь якім яму «не пашанцавала».
Стала зразумела, што нас шмат, і з гэтага можа нешта выйсьці. Далей улада сама сябе падставіла: кабінкі бяз штор, назіральнікі на вуліцы і іншае. Яны зрабілі ўсё, каб раззлаваць людзей. Альбо гэта была правакацыя, альбо апʼяненьне ад усёдазволенасьці, што можна рабіць што заўгодна, а беларусы, як заўсёды, проста будуць трымаць дулю ў кішэні. Але ня выйшла. Калі мы даведаліся пра 80%, пра гвалт над людзьмі, стала немагчымым нічога не рабіць. Кагосьці забілі, хтосьці сядзіць, кагосьці зьбіваюць — трэба дзейнічаць, інакш ты сьвіньня.
Я стала хадзіць на акцыі салідарнасьці і маршы. Памятаю, 30 жніўня са сваёй былой студэнткай я выйшла з плякатам: «Страх забівае свабоду, мы не баімся». І тут едуць аўтазакі. Нас адрэзалі ад агульнай калёны, і да мяне накіраваліся амапаўцы. У мяне плякат «Мы не баімся», а рукі трасуцца. Таму што, вядома, гэтыя людзі ў чорным уражваюць. Зь цягам часу я ўжо да іх прывыкла і вырашыла не ўцякаць, бо яны, як драпежнікі, ганяюцца якраз за тымі, хто рухаецца. Але мне здаецца, яны ўсё робяць па загадзе: ёсьць загад браць — будуць браць, няма загаду — будуць паводзіць сябе адэкватна.
6 верасьня на маршы быў яшчэ момант, які я не магу забыць. Мы падышлі да Палаца Незалежнасьці, дзе нас сустрэлі калючы дрот і вайскоўцы, мабыць, курсанты, — зусім хлопчыкі. Людзі па-рознаму на іх рэагавалі: хтосьці кідаў кветачкі, хтосьці абражаў. Яны не адказвалі. З хлопчыкам, што стаяў насупраць мяне, відавочна было нешта ня так: ён хістаўся, у яго заплюшчваліся вочы. Ці то ён ня спаў некалькі начэй, ці яму было дрэнна. І я адчула, як у мяне сьціскаецца сэрца. Потым мне казалі, што ў мяне стакгольмскі сындром. Але ж я жывая. Я ня ведаю, хто зь іх біў, хто зь іх чалавек, а хто не, але ж я чалавек. І мне здаецца важным захоўваць гэтае пачуцьцё сёньня.
Таксама мяне падштурхнула да дзеяньняў бясконцае захапленьне Сьвятланай Ціханоўскай. У нас ёсьць люстраныя нэйроны, дзякуючы якім мы можам адчуваць эмпатыю, ставіць сябе на месца іншага. І я вельмі добра ўяўляла, як ёй. Яна ня толькі шмат зрабіла, але яна не спынілася. І таму я лічыла, што гэта трэба падтрымаць.
Цяпер маю душу пераварочвае судовы працэс над студэнтамі. Ім збольшага па 20 гадоў. Па клясыфікацыі СААЗ, па сваім псыхалягічным статусе гэта яшчэ падлеткі. У мяне няма дзяцей, але ў большасьці ёсьць дзеці, і, я спадзяюся, ёсьць і люстраныя нэйроны. Калі не абаронім гэтых, заўтра прыйдуць па вашых дзяцей. І што, зноў нічога ня зробім? Ня выйдзем на маніфэстацыю? Гэта вельмі шчымлівы момант — аддаём сваіх жа дзяцей на ахвяру. Я перакананая, што пра гэта трэба гаварыць і нешта рабіць.
«Калі выйшла з „сутак“, у мяне літаральна за тыдзень набраліся вучні»
Што вы страцілі за актыўнасьць?
— Я чытала інтэрвію ўдзельніка вашага праекту лекара Мікіты Салаўя, і ён на гэтае пытаньне адказаў, што нічога ня страціў, акрамя залішняй працы. У мяне падобны адказ. Я ўсё яшчэ ня выйшла з чата катэдры і бачу там розныя паведамленьні, напрыклад, што выкладчыкам трэба на онлайн-занятках пісаць на катэдру, колькі студэнтаў прысутнічае, колькі адсутнічае і чаму. Я б ня стала марнаваць на гэта час. І сёньня я думаю, як мне пашанцавала, што ўжо ня трэба пісаць гэтыя справаздачы і займацца глупствам.
Я страціла працу ў ВНУ за два гады да пэнсіі. Але, акрамя яе, я шмат гадоў працавала на моўных курсах і працягваю гэта рабіць. Да таго ж пайшла хваля салідарнасьці. Калі я выйшла з «сутак», у мяне літаральна за тыдзень набраліся вучні, у тым ліку беларусы замежжа, бо цяпер усё можна рабіць онлайн. Я нават не пасьпела адпачыць пасьля адседкі, як зноў стала працаваць. Так што ў даходах я ня страціла.
Што тычыцца арышту... З такім я сутыкнулася ўпершыню. Але таксама не магу сказаць, што гэта страта. Мне, мабыць, пашанцавала: я трапіла ў міжчасьсе, калі першая хваля гвалту і беззаконьня спала, а другая яшчэ не наступіла. Умовы былі больш-менш нармальныя. Галоўнае, што там былі ўсе нашы! Я па натуры адзіночка, раздражняюся, калі хтосьці ўвесь час мільгае перад вачыма. А тут уявіце: 15 чалавек у камэры 24 гадзіны ў суткі. Здавалася б, мне павінна быць цяжка. Але, клянуся вам, я не адчула ніякага раздражненьня. Проста побач былі вельмі добрыя людзі, што мне і дапамагло перажыць тыя дні.
Калі Натальля Дуліна сядзела ў СІЗА ў Баранавічах, яна намалявала жанчын, якія былі зь ёй у адной камэры.
Што вы здабылі праз актыўнасьць?
— Маральнае задавальненьне. Мне вельмі добра на душы: я зрабіла тое, што хацела. Для мяне прыярытэт — быць у згодзе з сабой. І ў гэтым сэнсе я адчуваю сябе мацнейшаю.
Ці баіцеся вы сёньня?
— Пасьля адседкі першыя два дні мне было вельмі страшна, што па мяне прыйдуць. Была нават думка, што могуць ня толькі пасадзіць, але і забіць. Быў такі біялягічны, жывёльны страх. Я яго ўжо аднойчы перажыла, калі трапіла ў Італіі ў землятрус. Я нават плакала — так было страшна. Мабыць, псыхіка такім чынам адкочваецца назад. На наступны дзень, калі пагрукалі ў дзьверы, я ледзь не памерла (гэта была суседка, якая прыйшла мяне падтрымаць). Але праз два дні гэта прайшло. Я ня стала запіхваць эмоцыі ўнутр, пражыла іх — і мяне адпусьціла.
Сёньня я не баюся. Ці выйду зноў на вуліцу, перажыўшы арышт і адседку? Выйду. Проста пакуль няма куды. Уладам удалося загнаць нас па дамах. Ці атрымаецца ім залезьці да нас унутр? Я размаўляю пра гэта зь людзьмі, і многія кажуць, што ня дзейнічаюць ці маўчаць, бо баяцца. З аднаго боку, я іх разумею, з другога, мне прыкра. Ну як так? І часам я не вытрымліваю і рэзка выказваюся наконт гэтага.
Цяпер страшна зь іншай прычыны: людзей затрымліваюць па абсурдных абвінавачаньнях, гвалт працягваецца, а мы ўжо страцілі да гэтага адчувальнасьць.
Ці было гэта таго варта?
— Калі б я ня ўдзельнічала ні ў чым, калі б усяго гэтага не было, я б, напэўна, проста ставілася да сябе з пагардай. Я звычайна шкадую не аб тым, што зрабіла, а аб тым, чаго не зрабіла.
«Чалавека адрозьнівае ад жывёлы права выбару»
Што фармавала і падтрымлівае вашу ўнутраную свабоду?
— У мяне ёсьць любімае пытаньне, якое я часта задавала студэнтам: «Чым чалавек адрозьніваецца ад жывёлы?» Для мяне ключавое адрозьненьне ў тым, што чалавек можа рабіць выбар, а жывёла — не, бо яе вядуць інстынкты, прырода. Чалавек заўсёды можа выбраць: сказаць ці прамаўчаць, зрабіць ці не рабіць. «У мяне загад». Так, ёсьць загад. Але можна пакласьці шчыт і сысьці.
Калі я лічу нешта несправядлівым, я ня буду гэта рабіць таму, што камусьці трэба. І я не хачу, каб гэты выбар у мяне адымалі.
Напэўна, ключавы момант быў зьвязаны зь перабудовай. У СССР мы прывыклі жыць у крывадушнасьці: думалі адно, казалі іншае. Калі ж у перабудову мы даведаліся, што можна адкрыта называць рэчы сваімі імёнамі, для мяне стала відавочным, што гэтага джына ўжо не загнаць назад у бутэльку, а нас — на кухню. Я зразумела, што жыць у крывадушнасьці не хачу. І менавіта крывадушша раздражняе мяне сёньня, калі ўсе ведаюць, што ўсё дрэнна, але маўчаць або называюць іншым іменем.
Гэта пытаньне псыхалягічнага камфорту, да якога кожны імкнецца. Камусьці добра ад таго, што ён у бясьпецы і яго не перасьледуюць, а камусьці камфортна ад таго, што ён зрабіў усё, што мог. Калі кажуць, што ў чалавека няма сумленьня ці яно сьпіць, хутчэй за ўсё, гэта ня так. Проста, магчыма, для яго камфорт — гэта нешта іншае: бясьпечна пераседзець, застацца пры сваім. І калі ўсё скончыцца, ён будзе казаць, што спрабаваў змагацца, як гэта было ў перабудову.
Думаю, свабодным чалавека могуць зрабіць шчырыя і разумныя словы. Я веру, што слова можа запасьці ў душу чалавека і прымусіць яго задумацца. Я не магу прасачыць увесь гэты шлях — ці кіне чалавек усё, уздыме сьцяг і пойдзе, але нешта зьмяніць у яго думках слова дакладна можа. Зразумела, што гаворка не пра лёзунгі, якія закліканы ўзьдзейнічаць на масы як гіпноз, а пра глыбокія, асэнсаваныя словы, сказаныя з павагай. Калі хочаш да некага дастукацца, ніколі ня трэба гаварыць безапэляцыйна, бо чалавек пачуе толькі агрэсію, і яна памножыцца. Калі хочаш, каб цябе пачулі, трэба гаварыць ціха.
Мінскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсітэт. 24 кастрычніка 2020 году
Што рабіць сёньня, каб супрацьстаяць злу і несправядлівасьці?
— Не маўчаць. Выступаць супраць абсурдных сытуацый на працы, у калектыве, усюды, дзе з гэтым сутыкаецеся.
Мець унутраныя ўстаноўкі. Напрыклад, я для сябе вырашыла: калі мяне затрымае АМАП, я ня буду паказваць ім свой тэлефон, бо яны ня маюць права надглядаць (на момант напісаньня артыкула Аляксандар Лукашэнка падпісаў закон, які дазваляе надглядаць асабістыя рэчы пры затрыманьні. — РС). Так, за адмову яны могуць зьбіць. Але гэтае зьбіцьцё пабачаць іншыя людзі. І гэта нешта зьменіць. Гэта ж усё не дарма.
Хацелася б, каб мы апранулі дажджавікі ад вадамётаў і зноў выйшлі, каб нас было шмат, і каб, калі яны зьявяцца, мы не разыходзіліся. Мы выходзім ня «браць Зімні», а паказаць нязгоду з тым, што адбываецца, і патрабаваць, каб нелегітымная ўлада сышла.