Гэтыя пытаньні ў «Праскім акцэнце» абмяркоўваюць палітоляг, дырэктар Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў Пётра Рудкоўскі і гісторык і журналіст Сяргей Абламейка.
Абламейка
Для мяне гэтае рашэньне Ватыкану было чаканым.
Я б усё ж назваў яго капітуляцыяй.
Напярэдадні Новага году зьявіўся супольны зварот, заклік да грамадзянскага міру, які падпісалі праваслаўны мітрапаліт, рабін, муфтый і апостальскі нунцый.
Я тады думаў, што гэта кампраміс, што гэта і ёсьць цана вяртаньня Кандрусевіча.
Думаю, прыняцьцё адстаўкі Кандрусевіча вельмі пакрыўдзіла беларускіх каталікоў.
У грамадзкім канфлікце арцыбіскуп Кандрусевіч быў на сьветлым баку.
Сяргей Абламейка
Калі гэта і кампраміс, то дзеля чаго, што атрымала Каталіцкая царква ўзамен?
Мы ня ведаем, якую грамадзкую пазыцыю зойме Кандрусевіч пасьля адстаўкі.
У каталікоў царкоўная герархія даволі жорсткая. Яму лёгка могуць закрыць рот.
Кандрусевіч пакуль, вельмі ненадоўга, застаецца старшынём Канфэрэнцыі каталіцкіх біскупаў Беларусі.
Лепш было б пакінуць Кандрусевіча кіраўніком беларускай Каталіцкай царквы, нават калі б ён заставаўся за мяжой, а ў Беларусі мог кіраваць нехта часовы. Гэта было б справядліва.
Беларускія ўлады, відавочна, не хацелі, каб на месца Кандрусевіча прызначылі Юрыя Касабуцкага. Ватыкан сапраўды пайшоў па лініі найменшага супраціву і прызначыў часовым кіраўніком кампрамісную фігуру.
За апошнія 20 гадоў ватыканская дыпляматыя паказала сябе ў Беларусі і адносна Беларусі даволі кепска.
Гэтая дыпляматыя ідзе ў фарватэры Расеі. Так было са спробамі запрасіць Папу Рымскага ў Беларусь, так было, калі за апошнія 30 гадоў беларускім грэка-католікам так і не далі біскупа, так было і тады, калі за 13 гадоў вельмі плённага служэньня ў Беларусі Тадэвушу Кандрусевічу так і не надалі сану кардынала. Ды нават ў пераводзе Кандрусевіча ў Беларусь з Масквы таксама была саступка тагчаснай пазыцыі Крамля адносна Кандрусевіча.
Ватыкан, Ватыканскую курыю можна змусіць да кампрамісу і нават да падпарадкаваньня, а Каталіцкую царкву, яе сьвятароў і вернікаў — не.
Палітыкі, дыпляматы— гэта адна справа, а сьвятары заўсёды ідуць са сваімі вернікамі да канца.
Рудкоўскі
Ватыкан пайшоў па лініі найменшага супраціўленьня.
Я назваў бы гэта ўсё ж кампрамісам, нейкія саступкі зрабіў і Ватыкан, і беларускі рэжым.
Я спадзяваўся, што саступка Ватыкану будзе не такой.
На працягу гісторыі нашмат больш было праблемаў і для Каталііцкай царквы, і для грамадзтва, калі Ватыкан празьмерна ўмешваўся ў сьвецкія справы, чым калі захоўваў стрыманую пазыцыю.
Пётра Рудкоўскі
Гэтым часткова можна патлумачыць пэўную стрыманасьць Ватыкану і стаўку на кампрамісы ў ХХ стагодзьдзі, асабліва пасьля ІІ Ватыканскага сабору.
Калі б Ватыкан заняў жорсткую пазыцыю, улады б не пагадзіліся на вяртаньне Кандрусевіча ў Беларусь. Ён мог бы застацца за межамі Беларусі на гады.
Для Каталіцкай царквы гэта было б неэфэктыўнае кіраваньне з-за мяжы.
Уплыў Кандрусевіча паволі зьмяншаўся б, калі б ён заставаўся за мяжой.
Моц Кандрусевіча палягала не ў яго пасадзе, а ў яго сацыяльным капітале. І ён застаецца зь ім.