Зьбіраюся на могілкі, адведаць магілы блізкіх. Раней ніколі не спыняўся перад выбарам, якія кветкі набыць. Вядома, жывыя! А цяпер нешта бянтэжуся. Усе наўкол — сваякі, суседзі, знаёмыя — кіруюцца на могілкі з букетамі агніста-яркіх ненатуральных колераў. На рынках і побач зь імі, ля станцый мэтро, побач з крамамі — цэлыя дываны са штучных кветак самых неверагодных формаў і адценьняў. І амаль усе набываюць менавіта іх — гэтыя кідкія, нейкія трапічныя лілеі, астры, вяргіні, півоні... Зь вельмі сумнеўным хімічным пахам.
Падыходжу да гандлёвых шэрагаў. Прадавачка расхвальвае свой тавар:
— Бярыце, не сумнявайцеся: яны ў вас да наступнай вясны прастаяць. А паглядзіце, якія колеры! Гэта новая партыя з Кітая: такіх раней не было...
Прыцэньваюся. Кошт не сказаць каб дэмакратычны: за гэтыя ж грошы ў кветкавай краме можна набыць букет жывых хрызантэм ці гвазьдзікоў.
Ілюстрацыйнае фота. Усходнія могілкі ў Менску
Значыць, справа не ў цане, а ў трываласьці, «доўгажыхарстве» плястыкавых кветак, здольных прастаяць у нязьменным выглядзе некалькі месяцаў? Але дзеля каго ці дзеля чаго гэтая імітацыя прыгажосьці? Ці ня больш эстэтыкі нават у завялым і засохлым букеціку рамонак, чым у пышнай клюмбе анілінавых ружаў, якія праз паўгода апынуцца ў сьмецьцевым кантэйнэры, а потым яшчэ на працягу некалькіх дзясяткаў гадоў будуць атручваць глебу і паветра прадуктамі свайго хімічнага распаду.
Гандаль штучнымі кветкамі ў Беларусі набыў вялікі размах. Паводле некаторых падлікаў, на кветкавы плястык беларускія спажыўцы выдаткоўваюць штогод больш як паўмільёна даляраў. Пастаўкі адпаведнай прадукцыі з Кітая ды іншых краін Паўднёва-Ўсходняй Азіі пастаўлены на паток.
Некаторыя пры гэтым спасылаюцца на народныя традыцыі. Маўляў, ня з нас пачалося... Але якія могуць быць гістарычныя карані ў плястыкавых кветак? Яшчэ ў 70-80-я гады яны былі рэдкасьцю, і на магілах іх амаль не было. А што было?
Увесну мама парадкавала магілу бабулі, прыбірала сьмецьце і высаджвала дробныя кветачкі, якія называла браткамі. На тых магілах родных, дзе не было помніка (а каменны помнік у савецкі час шмат каму быў не па кішэні) бацька ставіў змайстраваны ўласнымі рукамі новы драўляны крыж — замест старога, калі той ужо спарахнеў. Важным лічылася падтрымліваць магілу ў чысьціні і парадку, а не аздабляць яе, як цыганскую кібітку.
Яшчэ апошнім часам даводзіцца чуць такі аргумэнт. Маўляў, ёсьць лёгіка ў тым, што нежывым варта несьці нежывыя кветкі. Але ж кветкі гэтыя мы нясём ня столькі дзеля іх, колькі дзеля сябе і сваіх дзяцей. Яны — знак і сымбаль нашай уласнай памяці, удзячнасьці, пашаны. І хочацца, каб знак гэты быў сапраўдным, годным, ня штучным.
Ілюстрацыйнае фота. Лычакаўскія вайсковыя могілкі ў Львове
Прайдзіцеся па могілках у якой-небудзь краіне на захад ад Буга. Калі кветкі — то толькі жывыя. А яшчэ — дагледжаныя траўнікі. Невысокія хвойныя расьліны. І ніякага спаборніцтва, хто каго перасягне ў стракатасьці і яркасьці аздабленьня.
...Пакуль была жывая мама, мы часам размаўлялі зь ёй пра гэта. Яна моўчкі слухала, нібыта пагаджалася. Але калі ўвосень выбіраліся зь Менску на далёкія вясковыя могілкі, зноў трымала ў руках букет яркіх штучных кветак. Апраўдвалася: «Дарога далёкая, жывыя кветкі завянуць.... Ну і што потым людзі скажуць?»
Мне цяжка ставіцца да гэтых людзей з асуджэньнем. У іхным жыцьці было так мала яркіх фарбаў, што, можа, хоць гэта імітацыя прыгажосьці неяк суцяшае і гоіць душы...
Штучныя вянкі з кветак на могілках. Усходнія могілкі
Але сам я, выбіраючыся на магілу мамы, набуду ўсё ж жывыя кветкі. І дзецям параю зрабіць гэтак жа. Не зважаючы на тое, што падумаюць і што скажуць іншыя.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.