«Справа рэгнумаўцаў»: дзяржава стварае дакумэнтальны прэцэдэнт абароны нацыянальнага

Севярын Квяткоўскі

Апублікаваны поўны тэкст абвінавачаньня «ў справе аўтараў REGNUM». Раздрукоўка аўдыёзапісу зробленая валянтэрамі праваабарончага цэнтру «Вясна».

«Рэгнумцам» Сяргею Шыптэнку, Дзьмітрыю Алімкіну і Юрыю Паўлаўцу інкрымінуюць «узбуджэньне ў іншых асоб нацыянальнай варажнечы па прыкмеце нацыянальнай прыналежнасьці», 130 артыкул Крымінальнага кодэксу РБ, частка 3.

На мой погляд, самая галоўная прэтэнзія ўладаў да фігурантаў справы наступная: ацэньвалі «палітыку Рэспублікі Беларусь як антырасейскую». І як вынік: «Выклікалі ў насельніцтва Расейскай Фэдэрацыі і расейскамоўнага насельніцтва Беларусі пачуцьцё абурэньня ў дачыненьні да ўладаў Рэспублікі Беларусь і ладжанай імі палітыкі».

У дакумэнце дзясяткі спасылак на тэксты, дзе, на думку пракурора, улады РБ пазначаюцца як нацыяналістычныя і антырасейскія. У беларускім кантэксьце паняцьце «ўлады» ёсьць тоесным паняцьцю «Лукашэнка».

Мне могуць сказаць, што ўлады РБ больш за 20 гадоў нішчылі нацыянальнае. А пасьля, каб абараніць не нацыянальнае само па сабе, а абараніць сябе, пачалі выкарыстоўваць нацыянальную тэму. Маўляў, гэта ўсё чарговае пустаслоўе, якое ня будзе мець уплыву на стан рэчаў у Беларусі.

Але.

Беларуская дзяржаўная сыстэма ад 1994 году стала вельмі моцнай бюракратыяй. А гэта значыць, што абвінавачаньне «рэгнумцам» робіцца дакумэнтам, на які па завяршэньні працэсу можна будзе спасылацца ў спрэчных сытуацыях «грамадзянін — чыноўнік» у тэме беларускай мовы і беларускай нацыянальнай самаідэнтыфікацыі. Вось толькі некаторыя цытаты з фармулёўкамі віны «рэгнумцаў»:

«Дэманструецца нэгатыўнае, зьедлівае, зьдзекліва-зьневажальнае стаўленьне да беларусаў, беларускай гісторыі і мовы»;

«Адмаўленьне гістарычнага мінулага беларусаў, зьвязанага з ВКЛ»;

«Прыніжэньне беларускай мовы як сродку камунікацыі ў сучасным беларускім грамадзтве»;

«Сьцьвярджаецца, што беларуская мова, як і ўкраінская, выміраючая»;

«Выказваецца нэгатыўнае стаўленьне да «беларусізацыі»;

«Фармуецца выснова пра нэгатыўныя наступствы беларусізацыі і аддзяленьня Беларусі ад Расеі»;

«Што беларуская нацыя была штучна сфармаваная ў канцы ХІХ ст.»;

«Што беларусы адно прамежкавы праект, каб расчляніць расейскі народ»;

«Што беларусаў як нацыянальнай групы не існуе»;

«Выказваецца нэгатыўнае, пагардлівае стаўленьне да пісьменьнікаў ды іншых культурных дзеячоў Беларусі»;

«Цьвердзіцца, што Беларусь частка расейскай тэрыторыі».

Прыведзеныя вышэй цытаты — толькі прыклады тэзісаў, якія вар’ююцца ў розных фармулёўках.

Што будзе азначаць зацьвярджэньне прыведзенага дакумэнту для краіны-бюракраткі — РБ?

Можна паўжартам сказаць, што выходзіць практычны дапаможнік для Ігара Случака ды іншых грамадзкіх актывістаў, якія бароняць беларускую мову ад зьнявагаў.

Але дэ-факта абвінавачаньне «рэгнумцам» — гэта сыгнал для чыноўнікаў усіх сфэр і найперш вышэйшай адукацыі, дзе нямала «заходне-русістаў», якія распавядаюць студэнтам пра «адзін народ» і «супольную гістарычную спадчыну з Расеяй», нівэлюючы тым самым беларускую нацыянальную самасьвядомасьць. Сыгнал пра тое, што трэба спыняць антыбеларускую прапаганду.

Адна справа, калі малаадукаваны юзэр штосьці плявузгне пра беларускую мову ў сацсетцы ці нявыхаваны работнік запраўкі агрэсіўна паставіцца да беларускамоўнага кліента. Іншая справа, калі беларусафобствуе службовец ў дзяржаўнай сыстэме.

Так, мы жывем у аўтарытарнай краіне без дэмакратычных свабодаў, але маем што маем і працаваць трэба ў тых умовах, якія ёсьць. Нават калі ўлада дбае не пра разьвіцьцё нацыянальнага, а пра абарону сябе ад расейскага інфармацыйнага ўплыву, але адначасова ня хоча з Расеяй сварыцца.

Стаўленьне да беларускай мовы ў грамадзтве вынікае са стаўленьня да Беларусі як такой.

За 26 гадоў незалежнасьці вырасла новая генэрацыя, у тым ліку ў дзяржаўнай сыстэме, якая ўжо далёкая ад савецка-імпэрскага ўяўленьня Беларусі як правінцыі Крамля.

Можа сапраўды тэма нацыянальнай самаідэнтыфікацыі хвалюе колькасную меншасьць грамадзян, якія актыўнічаюць у сацсетках і на форумах інтэрнэт-СМІ. Але гэтая меншасьць мае права на абарону сябе ад абразаў нацыянальных гонару і годнасьці.

Людзьмі кіруюць ня толькі халадзільнікі. Вайны-голаду-дэфіцыту даўно няма. Сучасны чалавек дбае пра поўны камфорт у грамадзкім жыцьці. А гэта і пачуцьцё справядлівасьці, павагі да цябе, рэалізацыі свайго «я» ва ўсіх грамадзкіх сфэрах.

Пытаньне павагі да беларускай мовы, і шырэй — да беларускай ідэі — толькі адзін з прыкладаў камфорту жыцьця ў грамадзтве.

Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.