11 красавіка пачынаецца візыт у Беларусь парлямэнцкай дэлегацыі Польшчы. Яе ачольвае сустаршыня польска-беларускай групы Сэйму Адам Андрушкевіч.
Як паведамілі Свабодзе ў прэсавай службе Палаты прадстаўнікоў, з польскімі дэпутатамі сустрэнуцца іх беларускія калегі, у прыватнасьці намесьнік старшыні Палаты Баляслаў Пірштук, кіраўнік працоўнай групы па супрацоўніцтве з парлямэнтам Польшчы Андрэй Навумовіч ды іншыя. Акрамя таго, у праграме візыту — наведваньне Наваградзкага і Лідзкага райвыканкамаў, некаторых рэгіянальных прадпрыемстваў, сустрэча з прадстаўнікамі Асацыяцыі польскага бізнэсу ў Беларусі.
Ніводная краіна ў сьвеце, бадай, акрамя Расеі, апошнім часам так актыўна не кантактуе зь беларускімі дэпутатамі, як Польшча. Напрыканцы студзеня Варшаву наведала дэлегацыя Палаты прадстаўнікоў на чале зь Пірштуком. Летась у Беларусі пабывалі дзьве парлямэнцкія дэлегацыі з Польшчы: на чале са сьпікерам Сэнату Польшчы Станіславам Карчэўскім у сьнежні і на чале зь віцэ-сьпікерам Сэйму Рышардам Тэрлецкім у жніўні. І вось ужо чацьвёртыя перамовы.
«Мабыць, дагэтуль польскае кіраўніцтва канчаткова для сябе ня вырашыла: сышла Беларусь са шляху нейкай, няхай і адноснай, дэмакратызацыі альбо не — кажа Свабодзе беларускі палітоляг Андрэй Фёдараў. — Падобна, у Варшаве яшчэ спадзяюцца, што вяртаньне магчымае. Пра гэта яны і хочуць паразмаўляць са сваімі калегамі з Нацыянальнага Сходу Беларусі.
І тут польскія парлямэнтары робяць вялікую памылку. Яны думаюць, што Нацыянальны Сход, як і парлямэнты цывілізаваных краінаў, уплывае на зьнешнюю палітыку. Насамрэч цяпер гэта ня так. Таму я параіў бы польскім дэпутатам не марнаваць часу. Калі яны хочуць нешта даведацца, то няхай зьвяртаюцца ў прэзыдэнцкую адміністрацыю альбо ў Міністэрства замежных спраў».
Андрэй Фёдараў
Магчыма, дэпутаты абедзьвюх краін на перамовах закрануць і марш у памяць «праклятых салдат», які адбыўся 26 лютага 2017 году ў Гайнаўцы.
На наступны дзень пасьля гэтай акцыі Андрэй Навумовіч назваў яе «цынічнай правакацыяй». Ён заявіў, што ў Нацыянальным Сходзе зь вялікім жалем успрынялі навіну аб паўторным правядзеньні ў польскім горадзе Гайнаўцы праварадыкальнага маршу з мэтай гераізацыі асобных дзеячоў польскага падпольля 1940–1950-х гадоў, вядомых як «праклятыя салдаты»:
«Нельга ігнараваць гістарычную праўду аб тым, што на сумленьні некаторых з гэтых дзеячоў — дзясяткі мірных жыхароў Падляшша, якія былі зьнішчаныя толькі таму, што належалі да беларускага этнасу. У прыватнасьці, лічу нялішнім нагадаць, што адзін з такіх „палявых камандзіраў“ — Рамуальд Райс па мянушцы Буры — аддаў загад аб зьнішчэньні 60 беларускіх вёсак, у тым ліку аб спальваньні жывымі жыхароў вёскі Заляшаны. Хачу нагадаць, што органамі судовай улады Рэспублікі Польшча дзеяньні Райса былі афіцыйна прызнаныя генацыдам.
Андрэй Навумовіч
Правядзеньне маршу, які ўсхваляе падобных ваенных злачынцаў, у Гайнаўцы — горадзе зь беларускай этнічнай большасьцю — зьяўляецца, на маю думку, цынічнай правакацыяй, накіраванай на штучнае распальваньне варожасьці паміж беларусамі і палякамі, нагнятаньне напружанасьці на нацыянальнай і канфэсіянальнай падставе».
Кіраўнік беларускай групы заклікаў польскіх калегаў-парлямэнтароў катэгарычна асудзіць падобныя правакацыі і процідзейнічаць ім у далейшым.
Паводле Інстытуту нацыянальнай памяці Польшчы, Райс адказны за забойствы беларусаў на Падляшшы ў 1944–1946 гадах. Зьнішчэньне ягоным атрадам беларускіх вёсак і праваслаўных беларусаў Інстытут нацыянальнай памяці Польшчы прызнаў злачынствам з прыкметамі генацыду.
Польска-беларускія стасункі доўгі час былі замарожаныя — ад разгону Плошчы ў Менску ў 2010-м да 2016 году, калі ў сакавіку Беларусь наведаў міністар замежных спраў Польшчы Вітальд Вашчыкоўскі.
Некаторыя экспэрты мяркуюць, што праз запрашэньне беларускай дэлегацыі ў студзені 2017 году наведаць Польшчу польскія дэпутаты дэ-факта прызналі Палату прадстаўнікоў.
Ня ўсім у Сэйме гэта падабаецца. Так, пасьля наведваньня Варшавы беларускай дэлегацыяй у студзені дэпутат Робэрт Тышкевіч заявіў:
«Ствараецца ўражаньне, што цяперашняе кіраўніцтва Сэйму робіць крок у напрамку легітымізацыі недэмакратычнага беларускага парлямэнту. Урад і выканаўчая ўлада дзеля прагматыкі павінны часам сустракацца і размаўляць. Але няма такой патрэбы, каб весьці прагматычны дыялёг з уладамі Беларусі на парлямэнцкім форуме. Хай ідзе размова на ўзроўні міністэрстваў аб канкрэтных справах, але з інаўгурацыяй міжпарлямэнцкіх адносін мы павінны пачакаць. Прынамсі да таго часу, пакуль беларускі парлямэнт ня будзе абраны шляхам дэмакратычных выбараў».