Празь пяцьдзясят гадоў пасьля напісаньня аповесьць Васіля Быкава «Мёртвым не баліць» выдадзеная нарэшце ў першапачатковым выглядзе — такой, як стварыў яе аўтар.
Гэта стала мажлівым дзякуючы рупнасьці літаратуразнаўцы Сяргея Шапрана, ахвярнасьці бізнэсоўца Паўла Бераговіча і паліграфічным магчымасьцям менскага выдавецтва «Медыял».
Дасьледчык творчасьці Васіля Быкава Сяргей Шапран задумаў аднавіць аўтарскі варыянт аповесьці «Мёртвым не баліць» некалькі гадоў таму, калі ў Архіве-музэі гісторыі беларускай літаратуры знайшоў машынапіс твора, скрэмзаны цэнзурай пры падрыхтоўцы да першай публікацыі ў часопісе «Маладосць». Празь некаторы час сыны народнага пісьменьніка Сяргей і Васіль перадалі спадару Шапрану тэчкі з рукапісамі Васіля Ўладзімеравіча, сярод якіх дасьледчык знайшоў і самы першы варыянт знакамітай аповесьці, забароненай пасьля публікацыі расейскага перакладу ў «Новом мире» на дваццаць гадоў.
Рупная праца па складаньні, камэнтаваньні і аднаўленьні гісторыі дачыненьняў аўтара і цэнзараў самай рознай масьці амаль завяршылася паўгода таму, і тут дасьледчыку пашчасьціла на новыя знаходкі.
«Пазваніў малодшы сын Быкава Васіль Васільевіч і сказаў, што ён знайшоў яшчэ невялічкую скрыню зь лістамі да Быкава і двума нататнікамі. І калі я пагартаў гэтыя нататнікі, аказалася, што гэта тое, што я ўжо нават і не спадзяваўся знайсьці. Гэтыя нататнікі былі з распрацоўкай сюжэту „Мёртвым не баліць“, якую не ўключыць у гэтую кнігу мне здавалася проста недаравальным».
Першая — быкаўскі тэкст аповесьці з адмыслова выдзеленымі сказамі, абзацамі, а то і цэлымі старонкамі, якія выразалі з кожнай публікацыі цэнзары. Сяргей Шапран тлумачыць структуру кнігі.
«Цэнзарскія праўкі мы вылучалі асобным чынам, бо ня кожны чытач, мяркую, палезе потым у камэнтары. Гэтыя праўкі адразу страката там глядзяцца».
Пасьля адноўленай аповесьці ў томе зьмешчана вялікае пасьляслоўе дасьледчыка. У ім спадар Шапран апавядае, як Васіль Быкаў ствараў «Мёртвым не баліць», зь якімі цяжкасьцямі сустрэўся пры публікацыях, празь якія цэнзарскія жорны яны праходзілі, якая рэакцыя ўлады і крытыкі была ў той час. Тут жа чытач знойдзе пашыраныя камэнтары да кожнае зь дзьвюхсот цэнзарскіх і рэдактарскіх правак.
Гэта фактычна кніга ў кнізе, стварыць якую стала магчымым дзякуючы падключэньню да справы цэлай каманды прафэсіяналаў-архівістаў і адмыслоўцаў кнігавыданьня, якім дасьледчык вельмі ўдзячны.
З дня на дзень з друку чакаецца «Ліквідацыя». Гэта яшчэ адна кніга Васіля Быкава, падрыхтаваная Сяргеем Шапранам. Яна аднаўляе аўтарскі варыянт аповесьці «Сотнікаў» і таксама распавядае ўсю яе няпростую гісторыю.
Абодва тамы прысьвечаныя 90-годзьдзю народнага пісьменьніка. Прэзэнтацыя іх адбудзецца 16 і 18 чэрвеня ў Менску ў «Кніжным салёне».
Да 19 чэрвеня павінна зьявіцца з друку і першая кніга дзясятага тому Поўнага збору твораў Васіля Быкава, якую падрыхтаваў таксама Сяргей Шапран.
«Самыя галоўныя справы, якія тычацца памяці Васіля Ўладзімеравіча, здаецца, я за гэты час зрабіў. Для мяне гэта самае галоўнае, што вось гэтыя кнігі выходзяць цяпер».
Дасьледчык творчасьці Васіля Быкава Сяргей Шапран задумаў аднавіць аўтарскі варыянт аповесьці «Мёртвым не баліць» некалькі гадоў таму, калі ў Архіве-музэі гісторыі беларускай літаратуры знайшоў машынапіс твора, скрэмзаны цэнзурай пры падрыхтоўцы да першай публікацыі ў часопісе «Маладосць». Празь некаторы час сыны народнага пісьменьніка Сяргей і Васіль перадалі спадару Шапрану тэчкі з рукапісамі Васіля Ўладзімеравіча, сярод якіх дасьледчык знайшоў і самы першы варыянт знакамітай аповесьці, забароненай пасьля публікацыі расейскага перакладу ў «Новом мире» на дваццаць гадоў.
Рупная праца па складаньні, камэнтаваньні і аднаўленьні гісторыі дачыненьняў аўтара і цэнзараў самай рознай масьці амаль завяршылася паўгода таму, і тут дасьледчыку пашчасьціла на новыя знаходкі.
«Пазваніў малодшы сын Быкава Васіль Васільевіч і сказаў, што ён знайшоў яшчэ невялічкую скрыню зь лістамі да Быкава і двума нататнікамі. І калі я пагартаў гэтыя нататнікі, аказалася, што гэта тое, што я ўжо нават і не спадзяваўся знайсьці. Гэтыя нататнікі былі з распрацоўкай сюжэту „Мёртвым не баліць“, якую не ўключыць у гэтую кнігу мне здавалася проста недаравальным».
Сяргей Шапран
Яшчэ некалькі месяцаў працы — і вось з друку зьявіўся шасьцісотстаронкавы том, які складаецца фактычна зь дзьвюх кніг.Першая — быкаўскі тэкст аповесьці з адмыслова выдзеленымі сказамі, абзацамі, а то і цэлымі старонкамі, якія выразалі з кожнай публікацыі цэнзары. Сяргей Шапран тлумачыць структуру кнігі.
«Цэнзарскія праўкі мы вылучалі асобным чынам, бо ня кожны чытач, мяркую, палезе потым у камэнтары. Гэтыя праўкі адразу страката там глядзяцца».
Пасьля адноўленай аповесьці ў томе зьмешчана вялікае пасьляслоўе дасьледчыка. У ім спадар Шапран апавядае, як Васіль Быкаў ствараў «Мёртвым не баліць», зь якімі цяжкасьцямі сустрэўся пры публікацыях, празь якія цэнзарскія жорны яны праходзілі, якая рэакцыя ўлады і крытыкі была ў той час. Тут жа чытач знойдзе пашыраныя камэнтары да кожнае зь дзьвюхсот цэнзарскіх і рэдактарскіх правак.
Гэта фактычна кніга ў кнізе, стварыць якую стала магчымым дзякуючы падключэньню да справы цэлай каманды прафэсіяналаў-архівістаў і адмыслоўцаў кнігавыданьня, якім дасьледчык вельмі ўдзячны.
З дня на дзень з друку чакаецца «Ліквідацыя». Гэта яшчэ адна кніга Васіля Быкава, падрыхтаваная Сяргеем Шапранам. Яна аднаўляе аўтарскі варыянт аповесьці «Сотнікаў» і таксама распавядае ўсю яе няпростую гісторыю.
Абодва тамы прысьвечаныя 90-годзьдзю народнага пісьменьніка. Прэзэнтацыя іх адбудзецца 16 і 18 чэрвеня ў Менску ў «Кніжным салёне».
Да 19 чэрвеня павінна зьявіцца з друку і першая кніга дзясятага тому Поўнага збору твораў Васіля Быкава, якую падрыхтаваў таксама Сяргей Шапран.
«Самыя галоўныя справы, якія тычацца памяці Васіля Ўладзімеравіча, здаецца, я за гэты час зрабіў. Для мяне гэта самае галоўнае, што вось гэтыя кнігі выходзяць цяпер».
Старонкі з кнігі