8 студзеня, субота

Дзьверы зарыпелі павольна і працяжна. І ў прачыненую шчыліну тут жа хлынула агрэсія. Маска была відавочна ня ў духу і не хавала сваёй жывёльнай ахвоты пакуражыцца над паўсоннымі арыштантамі. Зрэшты, усё было як заўсёды. Толькі з большай, чым звычайна, канцэнтрацыяй злосьці, хамства і цынізму. Зноў ва ўжытак пайшло «морду ў падлогу», відавочны доказ таго, што дзень будзе з паднятым хібам і воўчым выскалам. На зьмену заступіла «зондэркаманда» на чале з Барадой. Значыць, добрых навін чакаць не выпадае. Для гэтых людзей тое, што адбываецца, — шоў, пацеха, забаўка. Часам мне здаецца, што яны ці абкураныя, ці замбаваныя. Ну ня можа нармальны чалавек атрымліваць асалоду ад зьдзекаў зь іншых. А ім падабаецца прычыняць боль. Яны смакуюць чужыя пакуты. Тут я разумею, што беларуская талерантнасьць — гэта ў нейкім сэнсе нашы жаданьні і фантазіі. Бо людзі ў масках — гэта ж мае суграмадзяне. Большасьць — беларусы. Але зь іх можна фармаваць кантынгент для працы ў канцлягеры часоў нацысцкай Германіі. І гэта не перабольшаньне. Гэта горка-салёная праўда.

Ужо ня першы дзень спрабую ўявіць іх бяз масак, за сьценамі СІЗА КДБ. У сямейным коле, за абедным сталом, у грамадзкім транспарце. Скажу шчыра, мне гэта не ўдаецца. Хоць, напэўна, у некаторых ёсьць свае дзеці. А значыць, яны павінны чытаць казкі сваім малым. Напэўна, ёсьць мамы і таты. А значыць, яны павінны рабіць для іх нешта добрае і прыемнае. Хутчэй за ўсё, ёсьць і суседзі па лесьвічнай пляцоўцы, зь якімі яны, напэўна, ветліва вітаюцца раніцай і, магчыма, дапамагаюць бабулі перайсьці дарогу.

Але тут яны нелюдзі. Істоты, перапоўненыя злосьцю і агрэсіяй. Можа, ня ўсе, але большасьць. Як наагул магчыма цэлы дзень зьдзекавацца зь людзей, дарэчы, не асуджаных, не прызнаных вінаватымі ў чымсьці, а вечарам быць добрым татам, клапатлівым мужам, таварыскім суседам?

Два розныя жыцьці. У якім жа яны сапраўдныя, а ў якім акторы? Раздваеньне асобы — напэўна, такі дыягназ пасуе гэтым людзям.

ПАРАЛЕЛЬНЫ СЬВЕТ

На шпацыр сукамэрнікі пайшлі з трэцяй спробы. Спачатку ня так сталі. Потым не туды глядзелі. Нарэшце ня так рухаліся. Зьдзекі суправаджаліся невымоўным выцьцём і зубаскрышальным перастукам гумовых палак. Нават мне, хоць я ігнарую сёньняшні «шпацыр» (маю мэдычнае вызваленьне), было не па сабе. Я адчуваў, як ікраножныя мышцы левай нагі па-здрадніцку дрыжаць. Сволачы, як жа можна так зьдзекавацца?

Празь дзьве гадзіны чацьвёрка, гнаная перастукам палак і немым крыкам, вярнулася ў камэру. Расчараваная, узбуджаная, цяжка дыхаючы. Не пасьпелі запрасіць мяне на экскурсію ў сьвет сьвежых уражаньняў, прынесеных з вуліцы, як дзьверы расчыніліся і чорная маска, ткнуўшы ў Ігара, гаркнула: «На выхад!»

Тыя, хто застаўся — Кірыл, Максім і Ўладзімір — загаварылі адначасова. Зь іхняга блытанага апавяданьня я зразумеў, што Аліневіч нешта напісаў на сьцяне ў дворыку. І гэтая насьценная творчасьць, відаць, не спадабалася вертухаям.

Зноў рыпнулі дзьверы, і ў праёме зьявіўся Ігар.

На лбе выразна чырванелі задзірыны ды сінякі. Што здарылася? Аказваецца, сапраўды падчас прагулкі Ігар вылепіў на сьцяне сьнежкамі: «Віват анархія!» Цяпер яго зацягнулі назад у двор, і адзін з «добрых людзей» загадаў:

— Здымай швэдар і выцірай напісанае.

Ахвяра заўпарцілася:

— Я сатру рукой, але распранацца ня буду.

Адмова ўзбудзіла і без таго зараджаных на агрэсію масачнікаў. Праз пару хвілін незадавальненьне перарасло ў шаленства. Дыстанцыю ад пагроз да сілавога ўзьдзеяньня пераадолелі ў лічаныя сэкунды. У ход пайшлі кулакі. Трое на аднаго. Бяз права на ўдар у адказ. Чым больш Ігар упарціўся, тым больш злосьці выплёсквалася з-пад масак...

Прастора чацьвёртай камэры нагадвала зьмесьціва чайніка перад тым каб закіпець. Эмоцыі віравалі. Зубы клацалі. Пісаць пракурору! Патрабаваць аўдыенцыі ў начальніка СІЗА! Неадкладна дамагацца прыходу лекара і фіксацыі зьбіцьця! У разгар нашай дыскусіі злавесна рыпнулі дзьверы. Зноў тычок пальцам у бок Аліневіча і ўказаньне, якое не абяцала нічога добрага: «На выхад!»

Крыкі з «пакоя катаваньняў» ледзянілі душу. Яны даносіліся да нас, пераадольваючы бэтонную тоўшчу сьцен. Хвілін празь дзесяць экзэкуцыя скончылася. Калі, вярнуўшыся ў камэру, Ігар сьцягнуў зь сябе мокрую разарваную майку, на целе былі бачныя новыя аўтографы «добрых людзей». Паводле ягонага прызнаньня, каб не ўмяшаньне дзяжурнага па СІЗА (якога ў залежнасьці ад сытуацыі клічам альбо Віктарам Віктаравічам, альбо Чыкага Булз), то наступствы маглі быць яшчэ і горшыя.

Калі Ігара другі раз вывелі з камэры, нэрвы спаўзьлі з катушак. Я пачаў малаціць кулаком у дзьверы: «Перастаньце зьдзекавацца з чалавека, інакш зробім бунт!» Адвалілася кармушка, і прачыненую прастору запоўніла фізіяномія Васіля.

— Прозьвішча? — Кантралёр калупаў мяне позіркам. Пачуўшы адказ, фізіяномія зьнікла.

— Пабег дакладваць, — пракамэнтаваў напаўголаса Кірыл.

Мы зноў паглыбіліся ў дыскусію і пошукі адказу, што рабіць. Калі моўчкі праглынуць тое, што адбылося, то нас альбо пазабіваюць сёньня, альбо пакалечаць заўтра. І тут нам яшчэ раз далі зразумець, што мы — як на далоні. Праслухоўваемся і праглядаемся па гарызанталі і вэртыкалі. Па Ігара зноў прыйшлі. Гэтым разам кантралёры. Ціха так павялі. Прыкладна праз гадзіну вярнулі на месца. Вадзілі на спатканьне з... Арловым. Так, так, менавіта зь ім. Ён што, працуе без выходных? Вось гэта імпэт! Вось гэта стараннасьць! Хітры палкоўнік пачаў апрацоўваць Аліневіча, вымаючы то пернік, то пугу. Парэпанаму фігуранту «справы аб падпалах» далі зразумець, што ўсе апэляцыі і скаргі застануцца ў гэтым жа будынку, да каго б яны ні былі зьвернутыя. Хоць да самога Госпада Бога. Стала ясна, што апэляваць да пракурораў, лекараў можна з такім жа посьпехам, што і да табурэткі. І ў апошняга варыянту ёсьць несумнеўная перавага: жалезная канструкцыя заўсёды на адным і тым жа месцы, і да яе можна апэляваць наўпрост 24 гадзіны на суткі. Арлоў нагадаў Ігару, што наша камэра на асаблівым кантролі. Маўляў, тут сабраны кантынгент, які адзначаецца непаслушэнствам і схільнасьцю да парушэньня рэжыму. Адпаведна, і стаўленьне да нас з боку пэрсаналу адмысловае.

Пасьля гэтага паведамленьня ў Уладзіміра Цітка здарылася гістэрыка. Ён і так быў ашаломлены падзеямі, цяпер жа на яго было балюча глядзець.

З абедам прыйшлі новыя тэмы для размоваў, і настрой прыкметна палепшыўся. Так ці інакш, усе разумелі, што нельга заставацца закладнікам сытуацыі і тэмаў, навязаных «добрымі людзьмі». Кірыл з Уладзімірам селі за шашачную дошку, Ігар пісаў ліст дадому, мы з Максімам уткнуліся ў кнігі.

Кожны з нас нібыта знайшоў занятак, які павінен быў адцягнуць увагу ад непрыемных падзей і навін сёньняшняга дня. Тым часам вушы лавілі любыя гукі і шоргаты, якія даносіліся звонку. Арганізм імгненна рэагуе на зьменлівую сытуацыю. Быць напагатове, быць гатовым да ўсяго — такую ўстаноўку даваў мозг кожнаму з нас.

* * *

Па вячэры нас пагналі ў душ. Ледзь пасьпелі скінуць у пакеты бялізну, бо не пасьпець — значыць застацца без купаньня ў гарачай вадзе. Аліневіч адмовіўся пакідаць камэру, каб не правакаваць новы канфлікт. Яго адсутнасьць адразу заўважыў дзяжурны Чыкага Булз. Мабыць, сёньняшнія падзеі яго напружвалі.

— Дзе пяты?

— Зьбілі!

Чалавек у форме прапаршчыка паспрабаваў выказаць зьдзіўленьне.

— На добры лад яму доктар патрэбны, а ня душ.

Гэта завуаляваная спроба навязаць наш плян, што можна і трэба рабіць. Віктар Віктаравіч моўчкі праглынуў гэтую «рэкамэндацыю», аднак праз хвіліну зьнік з шарападобнага пакоя. Маскі задаволена ўхмыляліся, слухаючы нашу гутарку. Як потым распавёў Ігар, прапаршчык прыходзіў у камэру зандаваць сытуацыю. Даведаўся пра самаадчуваньне, уважліва разглядаў гематомы на твары. Але на паводзінах масак інцыдэнт ніяк не адбіўся. Значыць, у іх ёсьць санкцыі на фізычнае ўзьдзеяньне ў дачыненьні да арыштантаў СІЗА. Яны весела жартавалі і ўсім сваім выглядам дэманстравалі, што зь іх як з гусі вада. Значыць, зьдзекі — частка іх працы. За гэта ім плацяць зарплату, а магчыма, і добрыя прэміяльныя.

І ўсё ж душ — гэта душэўна! А то ўжо пачынае здавацца, што пахі «амэрыканкі» ўсмакталіся ў кроў, праніклі ва ўсе поры цела, убіліся ў нос, спляліся з валасамі. Спэцыфічны, ні з чым не параўнальны пах. Сумесь падзямельля, сьметніку і морга. Гэта вакол цябе. Гэта ўжо ў самім табе. Асабліва востра адчуваеш гэта, калі вяртаесься ў камэру са шпацыру або з душа. Але ўжо праз гадзіну хваравітая рэакцыя зьнікае. Ты проста рассычаесься ў гэтых брыдкіх пахах.

Скроб цела грунтоўна, недагледжанымі пазногцямі, пакідаючы чырвоныя пісягі на белай скуры. Пад вяхотку прыстасаваў губку мыць посуд. Яе жорсткі бок прыемна драпаў ногі, рукі, жывот, плечы. Хацелася фізычна выціснуць зь сябе нешта чужое і непрыемнае.

Асалода даўжынёй у 15 хвілін. Прыемнасьці, як правіла, хуткаплынныя. Цыбаты ў чорным і кантралёр узьніклі на парозе без аніякага папярэдняга стуку.

— Усе на выхад! Хутка! Пабеглі!

У вузкім тамбуры цесна ад целаў і мітусьні. Адзяваліся на хаду. Адзеньне ліпла да мокрага цела. Выціраліся ўжо ў камэры.

Тое, што адбылося днём, нагадала пра сябе і ноччу. Аліневіч крычаў: «Ня трэба! Ня буду!» і адмахваўся рукамі. Людзі ў чорным працягвалі перасьледаваць яго і ў снах. Неспакойная ноч. Сон розуму ў адных, сон адным вокам у іншых.

9 студзеня, нядзеля

СІЗА — рэч суровая. Пустэльна-арктычная. А гэта значыць, што чалавечы фактар набывае тут асаблівую значнасьць. Ад таго, хто побач з табой у гэтай экстрэмальнай, звышгранічна нэрвовай сытуацыі, залежыць калі ня ўсё, то амаль усё. Атмасфэра ў камэры нэўтральна-пазытыўная. Гэта як мінімум добра. Асабліва калі ўзяць пад увагу, што паміж палітычнымі і астатнімі спрабуюць убіць клін. Маўляў, усе праблемы і нязручнасьці — непасрэднае наступства знаходжаньня тут апанэнтаў улады. Так што ўсе прэтэнзіі да іх. Прэтэнзіі, безумоўна, ёсьць. Але не да палітычных. Клін не ўбіваецца. Прынамсі, пакуль і ў нашай камэры.

А сытуацыя сапраўды няпростая. Арыштаваныя знаходзяцца ў сьледчым ізалятары ў сярэднім год і больш. Зразумела, што за гэты час звыкаеш да пэўнага ўкладу ўзаемаадносін і распарадку. Пасьля 19 сьнежня 2010 году ўсё абрынулася ў адзін момант. І гэты шокавы кантраст стаў сур’ёзнай псыхалягічнай траўмай і выпрабаваньнем для людзей. Гэта зьдзівіла іх, шакавала, прыгняло. Я бачу, я адчуваю, як пасьля кантактаў з Арловым, са сьледчымі мае сукамэрнікі неяк па-асабліваму глядзяць у мой бок. Ніхто нічога ня кажа, але зь нейкіх ледзь улоўных жэстаў, інтанацыяў разумею, што на гутарках размова ішла і пра мяне. Фіксую, бяру пад увагу ўсе дэталі, самыя драбнюткія, але вонкава стараюся прыхоўваць насьцярожанасьць і заклапочанасьць. Вядома, нехта з сукамэрнікаў павінен «стукаць» начальству. Зрэшты, справа гэтая марная і непэрспэктыўная. Уцёкаў я не пляную, адмысловымі сакрэтамі Плошчы не валодаю. Вядома, часам задаю сабе пытаньне: а хто б гэта мог быць? Дакладней, задаваў, а цяпер мне ўсё роўна. Хай ціха «стукае», галоўнае, каб у камэры не ствараў праблемаў.

Пасьля некалькіх тыдняў у ізаляцыі магу зрабіць заяву. Пра сябе, г.зн. для асабістага карыстаньня. Мы застаёмся па адзін бок нябачнай барыкады і рэагуем на ціск салідарна. Што будзе далей — паглядзім, але сёньня гэта так. Хоць, вядома, адносіны з кожным сядзельцам індывідуальныя. Найбліжэй сышліся зь Ігарам Аліневічам, што, у прынцыпе, лёгка патлумачыць. Справы ў нас розныя, але абедзьве — з палітычнай падаплёкай. Гэты хлопец з пучком валасоў на патыліцы стрыжанай галавы мне падабаецца. Гарачы, можа і выбухнуць, дастаткова іскры, ня тое што запалкі. Але падкупляе, што мае пазыцыю, уласную думку. Не выдыгае перад пэрсаналам, не імкнецца быць меншым за свае сто восемдзесят.

Нашы адносіны мы зь Ігарам вывелі на ўзровень адкрытай, шчырай размовы. У прыватнасьці, сёньня ён распавядаў пра прыгоды беларускага анархіста ў Расеі. Гэта займальны аповед, варты грамадзкай увагі. Як толькі пачалася зачыстка анархістаў, Ігар Аліневіч на ўсялякі выпадак вырашыў зьнікнуць з поля зроку беларускіх сілавых структур. Знайшоў прытулак у Маскве, у тамтэйшых пасьлядоўнікаў Крапоткіна і Бакуніна. Спачатку ўсё было спакойна, але, як выявілася, яго месцазнаходжаньне — гэта сакрэт палішынэля. Беларускія Пінкертоны арганізавалі маштабную спэцапэрацыю ў інтэрнэце. Да прыкладу, рассылалі лісты са скрынак людзей з кола знаёмых Аліневіча, выцягваючы на кантакт часовых уцекачоў зь Беларусі. Затрымалі яго каля адной са станцыяў маскоўскага мэтро і адразу ж этапавалі на радзіму. Людзі ў цывільным канваявалі яго закутым у кайданкі. На беларуска-расейскай мяжы іх чакалі прадстаўнікі беларускіх спэцслужбаў — адбылася перадача з рук у рукі. Пры гэтым расейцы папрасілі сваіх беларускіх калегаў больш не выкарыстоўваць падобны фармат узаемадзеяньня. Бо фактычна Аліневіча незаконна выкралі супрацоўнікі расейскай ФСБ і незаконна ж перадалі беларускаму КДБ. Потым у матэрыялах справы Ігар убачыў інфармацыю, што яго нібыта затрымалі на тэрыторыі Беларусі — і зрабілі гэта, вядома ж, беларускія праваахоўныя структуры.

«Пра што я пашкадаваў пасьля, дык пра тое, што пры перасячэньні мяжы не паспрабаваў прыцягнуць увагу супрацоўнікаў міліцыі, каля якіх мы праяжджалі. Ня ведаю, ці дапамагло б гэта, ці не, але гэта варта было зрабіць. Я проста мог бы штурхнуць кіроўцу, і гэта напэўна прыцягнула б увагу», — дзяліўся са мной Ігар. Праўда што, гісторыя майго сукамэрніка — гатовы сюжэт для захапляльнага баевіка.

Распавёў Ігар і пра некаторыя падрабязнасьці «справы аб падпалах». Аказваецца, ён асабіста ўдзельнічаў у адным інцыдэнце, які меў дачыненьне да Міністэрства абароны. І ў паказаньнях сьледзтву Аліневіч не адмаўляў, што браў удзел у несанкцыянаваным шэсьці і запуску фаера на тэрыторыю штабу Беларміі. Але ён катэгарычна адрынаў абвінавачаньні ў падпалах на тэрыторыі расейскай амбасады: «Гэта поўная бязглузьдзіца, ад пачатку да канца. Фантазіі спэцслужбаў, ня больш. У іх нічога на мяне няма. Пустая справа, бяз фактаў і доказаў. На мяне спрабуюць навесіць дохлых сабак на аснове паказаньняў практычна аднаго чалавека па прозьвішчы Веткін. Зразумела, што чэл альбо правакатар, альбо мусіў пайсьці на бартэр, каб уратаваць уласную задніцу».

Ігар настроены аптымістычна і ўпэўнены, што ўсё абыдзецца. Не, ён, вядома, не спадзяецца, што заўтра перад ім папросяць прабачэньня і адпусьцяць яго на ўсе чатыры бакі. Хутчэй за ўсё, абвінавачваньне будзе прад’яўлена паводле артыкула «хуліганства». І напэўна ў тэрмін пакараньня залічаць час знаходжаньня ў «амэрыканцы». Што ж, з улікам таго, праз што мы ўсе тут прайшлі і, магчыма, яшчэ пройдзем, гэтага хопіць зь лішкам.

У расьсьледаваньні Ігаравай справы вялікай актыўнасьці не назіраецца. На допыты яго не выклікаюць, вочных ставак не праводзяць. Сьледчы ў яго з сыстэмы МУС. Так што пакуль ён перапрацоўвае казённыя кашы і чакае справядлівасьці. На мой погляд, нізкая актыўнасьць у «справе падпальшчыкаў» тлумачыцца тым, што на першы плян выйшла «справа дзекабрыстаў». Сёньня яна выцесьніла ўсё астатняе ў разьдзел «рознае». Ігар з гэтым згодны.

ПАРАЛЕЛЬНЫ СЬВЕТ

10 студзеня, панядзелак

Нас працягваюць прасаваць. Мяне наагул трымаюць у напрузе круглыя суткі. Ноччу зноў патрабавалі, каб ляжаў тварам да дзьвярнога вочка і рукі паўзьверх коўдры. Мусіў дэманстратыўна загарнуць рукі ў ручнік. Выйшла нешта накшталт баксёрскіх пальчатак. Крычаць на мяне, але, натуральна, прачынаецца ўся камэра. І так разоў пяць-шэсьць за ноч. Толькі пад ранак угаманіліся, і тут жа каманда: «Пад’ём!» Таму ўсе злыя, маўчаць і ўсё робяць на аўтапілёце. Машынальна запраўляем пасьцелі, канвэерна мыемся, сынхронна ўтвараем паравозік, які сноўдае да туалета і назад. Няма ні сіл, ні ахвоты рэагаваць нават на тое, што ноччу хтосьці схадзіў міма бака і пах мачы непрыемна раздражняе насаглотку. Пасьля сьняданку, які нагадваў застольле па нябожчыку, усе дружна пачалі кляваць носам. Шторкі апушчаных павекаў. Падбародзьдзі пазвальваліся ў жолаб сонечнага спляценьня. Непрыемная, злавесная цішыня хмурнага ранку.

Турма КДБ. Спадарожнікавы здымак

* * *

Шпацыр. Неба плявалася згусткамі мокрага сьнегу. Фрыске на хвалі FM сьпявала нешта пра сьпякотнае лета, бананы і какосы. Набрынялыя вільгацьцю сьцены падворка набылі злавесны выгляд. Чорна-зялёная сьлізь шматкамі спаўзала з парэпанага бэтону. Натуральныя дэкарацыі для фільму жахаў. Пад нагамі брудная каша. Усе згрудзіліся пад праржавелым лістом жалеза, кінутым паўзьверх сеткі. Але гэта мала дапамагае. Траекторыяй падзеньня сьнежна-вадзяной масы кіруе непрадказальны вецер. Замест асалоды шпацыр ператвараецца ў чарговае выпрабаваньне. Мае калегі ў гэтыя хвіліны — вартае жалю відовішча. Чатыры мокрыя застылыя сылюэты. Я пяты. Апушчаныя плечы. Панурыя твары. Дождж размывае плаціну пазытыўных эмоцыяў, і цябе залівае ўсё большым нэгатывам. Спачатку мокры, потым злы, і нарэшце абыякавы.

Па бруку над намі ходзіць ахоўнік. Ён у цёплым бушлаце, пад паветкаю, якая засланяе ад ветру і дажджу. Гледзячы на нас, Васіль ухмыляецца. Наш выгляд яго забаўляе. Наша бездапаможнасьць яго весяліць.

Ад думкі, што наперадзе яшчэ добрыя паўтары гадзіны стаяньня пад халодным душам, зрабілася зусім сумна. Недзе ўсярэдзіне варухнулася гарэзьлівая думка... А што, гэта забаўна! І вось ужо думка матэрыялізавалася ў плян. Мы пойдзем іншым шляхам! Ботам расчышчаю прастору ад бруду і сьнегу. Упіраюся кулакамі ў асфальт і пачынаю адціскацца. Усё роўна ж мокнуць, дык ужо лепш у такт музыцы і з карысьцю для сябе. Пальчаткі хутка набрыньваюць вільгацьцю, з капюшона тонкім струменьчыкам агідна зьбягае вада. На памосьце да кантралёра далучаецца маска. Нейкі час яны назіраюць за мной. Ацэньваюць. Здаецца, мы памяняліся ролямі. Надышоў іхні час зьдзіўляцца, а мой — ухмыляцца.

Працягваю фіксаваць падыходы. З інтэрвалам 8–10 хвілін падаю ў брудную жыжку і адціскаюся, адціскаюся, адціскаюся. Кожны падыход фіксую. Для гэтага на лаўцы, пафарбаванай у аранжавы колер, пакідаю каменьчыкі, выкалупаныя з бруду. Кожны каменьчык — гэта сто адцісканьняў. Да канца шпацыру на мокрай драўлянай паверхні дзесяць рознакаляровых рознагабарытных грудкоў. Вось і файна! Час, прапушчаны праз намаганьні і волю, як выявілася, рухаецца нашмат хутчэй. Пад канец заняткаў і вецер быў ужо не такі халодны, і дождж не такі агідны. І ўсё таму, што я сам зрабіўся інакшы, чым дзьве гадзіны таму.

Напэўна, упершыню не брыдзем са шпацыру, а рухаемся трушком. Як узорна-паслухмяная камэра. Хочацца хутчэй пад дах. Увальваемся ў памяшканьне, якое дыхае перагарам затхласьці і вільгаці. Па вопратцы цякуць ручаі. На бэтоннай падлозе то тут, то там лужынкі. Прасушыць мокрую адзежу няма дзе. Курткі, штаны, швэдры, бялізна праходзяць працэдуру адцісканьня. У чатыры рукі працуем над рукамыйніцай і вядром. Кручкоў разьвешваць зьнятае зь сябе не хапае. З разарваных пакетаў робім нешта накшталт вяроўкі і на ёй разьвешваем выціснутую адзежу. Але і тут нам нагадваюць, хто мы і дзе мы: ідзе каманда прыбраць адзежу, разьвешаную перад дзьвярыма. Спрабуем пярэчыць, але кантралёр непахісны: «Дзе хочаце, там і сушыце, а я павінен бачыць кожнага».

Размова скончана! Ды яе, размовы, уласна, і не было. Нас тыцнулі тварам у мокрую лужыну на брудным бэтоне.

Цяпер бы па астуджаных, прамерзлых трактах і трубах арганізму пусьціць гарачае пітво... Васпане — гарбата, кава? Эх! Такое простае і такое немагчымае жаданьне. Яшчэ як мінімум гадзіну-паўтары трэба будзе грэцца думкамі пра гарачую ежу і гарбату. Абеду чакае ня толькі страўнік — кожная часьцінка прамерзлага цела. Як знутры, так і звонку.

Народ выцягвае з пакетаў і сумак усё, што можна напяць на сябе. Адчуваю, як па целе прабягаюць дрыжыкі. Ня грэюць ні адзеньне, ні плед. Чуваць клацаньне нечых зубоў. Ня дзіва, што ўсе хрыпяць, чхаюць, смаркаюцца. Усе без выключэньня. Абсалютна здаровым у такіх умовах быць немагчыма.

Вызваляюся ад пледа, сьцягваю з празяблых плячэй швэдар, майку. Сукамэрнікі ашалела глядзяць на мой голы торс. Абапіраюся на жалезную акантоўку нараў і пачынаю адціскацца. Потым бяруся за прэс. Так наганяю, запампоўваю цяпло ў цела. Прымусова. Гэта сытуацыя, калі прымус сябе апраўдвае.

Абед заглыналі, не перажоўваючы. Чым хутчэй, тым гарачэй. Больш за ўсё хацелася проста сагрэцца.

Алесь Малчанаў, 2011 год

Па абедзе нас чакаў сюрпрыз. Калі заскрыгатаў ключ у шчыліне, мы толькі пераглянуліся. Другі шмон? Але замест маскі на парозе зьявіўся малады шчуплы хлопец. Шырачэзныя штаны боўталіся на ім, як на калу. Цёмны швэдар тоўстай вязкі на худых, касьцістых плячах. На нагах нейкія грубыя ці то чаравікі, ці то боты. З зарасьцяў чорных прамых валасоў выглядвалі ліхтарыкі бліскучых вачэй. У руках казённы посуд і белы паўпусты пакет. Калі ён зноў шмыгануў у калідор і зьявіўся са шконкай у руках, з нашых разяўленых ратоў вырваўся калектыўны вокліч-уздых: «Э-э-э!.. О-о-о!..»

Затое «зондэркаманда» цешылася нашай рэакцыяй. Стала ясна, што нас пачынаюць прэсаваць яшчэ і цеснатой. Гэта дадатковая нязручнасьць. Шасьцярым у гэтым катушку сапраўды ня разгарнуцца. Асабліва ноччу.

— Вы што там, зусім з глузду зьехалі? Тут і так як кількі ў бляшанцы! — нашы воклічы пляскаліся аб брудныя сьцены і бязгучна расьцякаліся па іх.

Выпусьціўшы эмоцыі, усё засяродзілі ўвагу на навічку: хто, адкуль? Хлопец страпянуўся, як верабейка, і горда чырыкнуў:

— Я палітычны!

Во як! Усе позіркі тут жа скрыжаваліся на юначым твары.

— Што, і на плошчы быў?

— А то!

— А велічаць цябе як?

— Малчанаў. Алесь. Я з Барысава.

Для пачатку «баевіка» накармілі. А тут і час адбою. Абмеркаваньне, як уладкаваць яшчэ адну ляжанку, доўжылася хвілін дзесяць. Шконку Малчанава ўдалося ўціснуць паміж ніжніх нараў. Выйшаў адзін вялікі ложак на трох. Адзін канец драўлянага насьцілу ляжаў на тумбачцы, а другі абапіраўся на маю шконку. З двух драўляных насьцілаў выйшла канструкцыя літарай «Т». Але любое перамяшчэньне па камэры было паралізавана. Цяпер з аднаго яе канца ў другі можна было прайсьці толькі па целах. У літаральным сэнсе. Укладваліся пад грозныя вокрыкі аховы: «Адбой! Спыніць варушэньне!» І, як заўсёды, вокрыкі суправаджаліся важкімі ўдарамі гумовых палак у дзьверы.

Давялося прыстасоўвацца да новых умоў. Малчанаў ніяк ня мог знайсьці зручную позу для сну. Усё круціўся вакол уласнай восі, і гэтыя рухі аўтаматычна перадаваліся на мой насьціл. Адчувалася лёгкая марская гайданка. Але потым Алесь заціх і пацягнуў мяне за сабой, у бездань сну.

ПАРАЛЕЛЬНЫ СЬВЕТ

Папярэднія разьдзелы

Ноч разарваў доўгі званок...

Начны штурм і «Hilton-амэрыканка»

Грахоў на дзесяцёх, праблемы з вадой і каналізацыяй

Маскарад, першы раз у душы

І ў прыбіральні няма спакою, камэра асаблівага рэжыму, хованкі з пракурорам

«Народная воля» ў камэры, адпускаюць дадому, бег ланцугом

Правакацыя зь «біятуалетам», прынцып «або ўсё, або ніхто», аголены на расьцяжцы

Успаміны пра 2006-ты, псыхоляг-патолягаанатам, нікатынавы Чарнобыль