Мой школьны прыяцель Паша Валабановіч патрапіў ў дысбат. Спачатку ў дэсант, а пасьля ў салдацкую турму. У дэсанце ён пайшоў у «адказьняк» – не гуляў па няпісаных герархічных правілах у «дзядоў», «сланоў», «чарпакоў» і г.д. Біўся кожны дзень, схуднеў ад недаяданьня і недасыпу. Паша ня быў нейкім там актывістам. Хутчэй авантурыстам, а таму і трапіў за калючы дрот, дзе, як ён пасьля казаў, нарэшце адаспаўся і ад'еўся.
Паша быў адзіным за салдацкім калючым дротам, хто выпісваў газэту «Свабода». Быў травень 1995-га.
Падчас выбараў і рэфэрэндуму ўсе тры роты батальёну пашыхтаваліся перад падпалкоўнікам.
– Хто будзе галасаваць супраць прапановаў прэзыдэнта на рэфэрэндуме?
– Я, – Паша зрабіў крок наперад.
– Так, – выгукнуў падпалкоўнік, – Валабановіч будзе галасаваць супраць. Калі я ў вурне знайду хоць бы яшчэ адзін падобны бюлетэнь, будзеце тры тыдні на сьвінакомплексе па-пластунску поўзаць!
***
Пасьля скаргі незалежнага журналіста аўтапарк прыбраў расейскі сьцяг з лабавога шкла рэйсавага аўтобуса.
Юрий Воронежцев: – Пасьля гэтага ў аўтапарку прыхільнікаў апазыцыі, безумоўна, значна павялічылася. Кіроўца, ягоныя сябры, знаёмыя ў калектыве, паўтара дясятка чалавек яшчэ ў большай ступені будуць лічыць усіх «оппаў», і ўсіх, хто зь імі побач, мудакамі.
Камэнтар адлюстроўвае досыць распаўсюджаную пазыцыю. Ёсьць нейкая маналітная грамадзкая сіла пад назвай народ. Камэнтатар не дапускае магчымасьці таго, што ў калектыве і сярод знаёмых кіроўцы аўтобуса могуць быць розныя меркаваньні.
Зь іншага боку, ёсьць нейкія «оппы», зноў жа, маналіт з выразна акрэсьленымі крытэрамі прыналежнасьці да апазыцыі.
І вось гэтыя шчыльныя рады «оппаў» ня хочуць камунікаваць зь ня менш зьяднанай большасьцю.
Трэці бок рэпрэзэнтуе сам аўтар камэнтара: ён прадстаўляе тып людзей, якія ўзвышаюцца над усёй гэтай «валтузьнёй».
Парадокс, але факт – ёсьць іншае меркаваньне, якое я ня раз чуў ад камэнтатараў, якія хочуць адасобіцца ад рэаліяў, альбо ад замежнікаў, якія займаюцца «беларускім пытаньнечкам»:
– Вы жывеце ў гета, якое самі сабе стварылі! У ім жа сварыцеся між сабою. Трэба ісьці да людзей, гаварыць на зразумелай ім мове, пра зразумелыя ім рэчы.
А вось знутры Беларусі:
– Каб перамагчы рэжым, мы мусім аб'яднацца! Выйсьці адзіным фронтам! Навошта так шмат розных апазыцыйных СМІ? Давайце зробім адзін, але магутны! Нашто столькі дробных парцеек і НЖОшак, давайце створым адну структуру. І тады мы пераможам!
Каго?
***
Фільм «Жыве Беларусь» ад моманту выкладаньня ў сеціва сабраў пад 50 000 праглядаў, ня гледзячы на пікніковае надвор'е і працяглыя выходныя. Кіпяць жарсьці, грымяць баі сярод юзэраў.
Тры погляды на фільм, як тры падыходы да бачаньня Беларусі:
– Разуменьне мастацкай гіпэрбалы – якой Беларусь часткова ёсьць, і якой можа стаць.
– Зануранасьць у праблемы адстойваньня грамадзянскіх і нацыянальных правоў, бачаньне гары дэталяў і нюансаў, але няздатнасьць паглядзець на сябе і сытуацыю збоку (я служыў, у нас ня так было).
– Агрэсіўнае непрыняцьце (зьнялі агітку за грошы НАТО).
Тое, што адбываецца вакол фільма «Жыве Беларусь» – гэта аніразу ня сварка. Гэта завязка грамадзкай дыскусіі на тэму: што ўяўляе зь сябе сучасная Беларусь, і адначасова – якую Беларусь мы бачым заўтра.
Людзі, якія нібыта па адзін бок калючага дроту, бачаць сьвет вельмі па-рознаму.
Хтосьці БССР пад бел-чырвона-белым сьцягам, хтосьці дэмакратычную эўрапейскую Заходнюю Расею, хтосьці сучасную эўрапейскую нацыянальную дзяржаву.
Прататып галоўнага героя фільма Франак Вячорка вісіць між двух агнёў. З аднаго боку, яму трэба патлумачыць, што фільм мастацкі (то бок, суб'ектыўнае бачаньне стваральнікаў), а зь іншага, давесьці, што асноўная фактура нявыдуманая.
Дыскусія ідзе ў тым самым «гета», якое зусім ня мае прыкметаў партыі ці войска – шчыльных радоў. Як ня мае шчыльнасьці аморфная мітычная большасьць.
***
Дысбат быў адначасова асобным выбарчым участкам, дзе галасавалі толькі тыя, хто служыў унутры калючага дроту. У вурнах знайшлі толькі адзін заяўлены бюлетэнь «супраць». Усе астатнія прагаласавалі «за». Бо разумелі, што падпалкоўнік выканае абяцаньне, і нічога з гэтым ня зробіш.
Але большасьць выбарнікаў апынулася за калючым дротам не па сваёй волі. Гэта яны былі ў гета, дзе гулялі па правілах тырана-камандзіра.
Дык хто ў гета? У гета тыя, хто ня можа прынцыпова паўплываць на свой лёс. У адрозьненьне ад дысбату, у Беларусі адкрытыя дзьверы, а значыць гета сядзіць у галовах.
Паша быў адзіным за салдацкім калючым дротам, хто выпісваў газэту «Свабода». Быў травень 1995-га.
Падчас выбараў і рэфэрэндуму ўсе тры роты батальёну пашыхтаваліся перад падпалкоўнікам.
– Хто будзе галасаваць супраць прапановаў прэзыдэнта на рэфэрэндуме?
– Я, – Паша зрабіў крок наперад.
– Так, – выгукнуў падпалкоўнік, – Валабановіч будзе галасаваць супраць. Калі я ў вурне знайду хоць бы яшчэ адзін падобны бюлетэнь, будзеце тры тыдні на сьвінакомплексе па-пластунску поўзаць!
***
Пасьля скаргі незалежнага журналіста аўтапарк прыбраў расейскі сьцяг з лабавога шкла рэйсавага аўтобуса.
Юрий Воронежцев: – Пасьля гэтага ў аўтапарку прыхільнікаў апазыцыі, безумоўна, значна павялічылася. Кіроўца, ягоныя сябры, знаёмыя ў калектыве, паўтара дясятка чалавек яшчэ ў большай ступені будуць лічыць усіх «оппаў», і ўсіх, хто зь імі побач, мудакамі.
Камэнтар адлюстроўвае досыць распаўсюджаную пазыцыю. Ёсьць нейкая маналітная грамадзкая сіла пад назвай народ. Камэнтатар не дапускае магчымасьці таго, што ў калектыве і сярод знаёмых кіроўцы аўтобуса могуць быць розныя меркаваньні.
Зь іншага боку, ёсьць нейкія «оппы», зноў жа, маналіт з выразна акрэсьленымі крытэрамі прыналежнасьці да апазыцыі.
І вось гэтыя шчыльныя рады «оппаў» ня хочуць камунікаваць зь ня менш зьяднанай большасьцю.
Трэці бок рэпрэзэнтуе сам аўтар камэнтара: ён прадстаўляе тып людзей, якія ўзвышаюцца над усёй гэтай «валтузьнёй».
Парадокс, але факт – ёсьць іншае меркаваньне, якое я ня раз чуў ад камэнтатараў, якія хочуць адасобіцца ад рэаліяў, альбо ад замежнікаў, якія займаюцца «беларускім пытаньнечкам»:
– Вы жывеце ў гета, якое самі сабе стварылі! У ім жа сварыцеся між сабою. Трэба ісьці да людзей, гаварыць на зразумелай ім мове, пра зразумелыя ім рэчы.
А вось знутры Беларусі:
– Каб перамагчы рэжым, мы мусім аб'яднацца! Выйсьці адзіным фронтам! Навошта так шмат розных апазыцыйных СМІ? Давайце зробім адзін, але магутны! Нашто столькі дробных парцеек і НЖОшак, давайце створым адну структуру. І тады мы пераможам!
Каго?
***
Фільм «Жыве Беларусь» ад моманту выкладаньня ў сеціва сабраў пад 50 000 праглядаў, ня гледзячы на пікніковае надвор'е і працяглыя выходныя. Кіпяць жарсьці, грымяць баі сярод юзэраў.
Тры погляды на фільм, як тры падыходы да бачаньня Беларусі:
– Разуменьне мастацкай гіпэрбалы – якой Беларусь часткова ёсьць, і якой можа стаць.
– Зануранасьць у праблемы адстойваньня грамадзянскіх і нацыянальных правоў, бачаньне гары дэталяў і нюансаў, але няздатнасьць паглядзець на сябе і сытуацыю збоку (я служыў, у нас ня так было).
– Агрэсіўнае непрыняцьце (зьнялі агітку за грошы НАТО).
Тое, што адбываецца вакол фільма «Жыве Беларусь» – гэта аніразу ня сварка. Гэта завязка грамадзкай дыскусіі на тэму: што ўяўляе зь сябе сучасная Беларусь, і адначасова – якую Беларусь мы бачым заўтра.
Людзі, якія нібыта па адзін бок калючага дроту, бачаць сьвет вельмі па-рознаму.
Хтосьці БССР пад бел-чырвона-белым сьцягам, хтосьці дэмакратычную эўрапейскую Заходнюю Расею, хтосьці сучасную эўрапейскую нацыянальную дзяржаву.
Прататып галоўнага героя фільма Франак Вячорка вісіць між двух агнёў. З аднаго боку, яму трэба патлумачыць, што фільм мастацкі (то бок, суб'ектыўнае бачаньне стваральнікаў), а зь іншага, давесьці, што асноўная фактура нявыдуманая.
Дыскусія ідзе ў тым самым «гета», якое зусім ня мае прыкметаў партыі ці войска – шчыльных радоў. Як ня мае шчыльнасьці аморфная мітычная большасьць.
***
Дысбат быў адначасова асобным выбарчым участкам, дзе галасавалі толькі тыя, хто служыў унутры калючага дроту. У вурнах знайшлі толькі адзін заяўлены бюлетэнь «супраць». Усе астатнія прагаласавалі «за». Бо разумелі, што падпалкоўнік выканае абяцаньне, і нічога з гэтым ня зробіш.
Але большасьць выбарнікаў апынулася за калючым дротам не па сваёй волі. Гэта яны былі ў гета, дзе гулялі па правілах тырана-камандзіра.
Дык хто ў гета? У гета тыя, хто ня можа прынцыпова паўплываць на свой лёс. У адрозьненьне ад дысбату, у Беларусі адкрытыя дзьверы, а значыць гета сядзіць у галовах.