У Ленінскім судзе Менску працягваецца працэс над мадэльерам Сашам Варламавым. Жывы рэпартаж з судовай залі.
17:00 Абвешчаны перапынак да 11:00 18 лютага.
16:50 Суд слухае дызайнэрку Анастасію Домрачаву. Езьдзіла на паказы. Сутачных у 162 эўра не атрымлівала. Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
16:10 У судзе выступае Аляксандар Калесьнікаў.
Вучыўся на курсах. Плаціў па 35 даляраў на месяц у рублях. Дэманстраваў беларускую і замежную моду. Пра сутачныя ня ведаў.
Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
На допыце ён сказаў, што яго маральна падманулі. Але цяпер ён так ня лічыць.
15:45 У судзе будзе перапынак да 15 лютага. Прычына — стан здароўя Варламава.
Пра гэта паведаміў журналістам намесьнік генэральнага пракурора Беларусі Аляксей Стук.
«Ён пойдзе на МРТ», удакладніў Стук, перадае Інтэрфакс.
15:22 У судзе выступае Артур Раманоўскі. Езьдзіў у Аўстрыю і Чэхію. Сутачных не атрымліваў і ня ведаў пра іх. Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
15:35 У судзе апытваюць Алену Лазічную, бухгальтарку з Бабруйску.
Удзельнічала ў фэстывалі «Млын моды» як мадэль.
У 2007 годзе езьдзіла ў Бэрлін.
Такая самая гісторыя, як і ранейшыя: былі сьняданкі, прыносілі ежу. Пра грошы зь бюджэту ня ведала. Недзе расьпісвалася ў аўтобусе, але на што тыя грошы, ня ведала.
Пракурор: На допыце вы казалі, што харчаваліся самі.
Лазічная: Я ня памятаю дакладна. Проста па-рознаму было.
Пацярпелай сябе ня лічыць.
15:05 Наступнай у судзе дапытваюць Ірыну Аўтухову, бухгальтарку фірмы.
Удзельнічала ў паездках як маці мадэлі, аплачвала навучаньне дачкі ў «Агенцтве моды Сашы Варламава». Гэта быў 2006 год, яна ня памятае сумаў. Атрымалі сэртыфікат. Езьдзіла ў Аўстрыю, Чэхію, Швайцарыю.
Дачка езьдзіла бясплатна. Яна ўносіла грошы за паездку — але гэта было цалкам добраахвотна. Ніякіх прэтэнзіяў я ня маю. У першай паездцы быў шыкоўны гатэль, сьнедалі ў гатэлі. Пасьля паказаў былі фуршэты. Ня ведае, ці везьлі з сабой у паездцы харчы цэнтралізавана.
У другую паездку складкі былі крыху большыя, каля 300 эўра. Жылі ў кемпінгу, харчаваліся за свой кошт. Было 2–3 паказы — «патрасныя».
У трэцюю паездку складкі былі 200–250 эўра. Пра тое, што выдзяляюцца сутачныя, ня ведала. Не атрымлівалі ніякіх грошай. Не расьпісваліся. Што паездка фінансуецца зь бюджэту, ня ведала.
Прэтэнзіяў «на сёньняшні дзень да Варламава ня мае».
Пракурор: Усяго вам і вашай дачцэ павінны былі выплаціць 1200 эўра. Гэта для вас якая сума, вялікая ці малая?
Аўтухова: А вы як думаеце? Можа, і вялікая. Але калі ўлічыць паездку, візы, гатэль — то не.
Пракурор: Ці паведамлялася пры паказах, што аўтар — Варламаў?
Аўтухова: Заўсёды гучала, што гэта калекцыя «Млыну моды», а пра Варламава ня памятаю дакладна. Магчыма, і так, ня ведаю.
Адвакат: Як вы ўспрымалі Варламава?
Аўтухова: Першае ўражаньне было ад яго на сустрэчы ў Агенцтве перад навучаньнем дачкі. Пра вучобу я даведалася з рэклямы па ТБ.
Адвакат: Вас гэтая рэкляма падманула?
Аўтухова: Не, тое, што там гучала, усё адбылося на 100%. Дачка ўдзельнічала ў выдатных паказах, навучылася мастацтву паказу моды, дагэтуль пра гэта ўспамінае.
Варламаў: Вось паездка ў Аўстрыю-Чэхію... Хаця грошы не выдзяляліся на паездку, у вас былі праблемы з пражываньнем?
Аўтухова: Не, нічога такога.
Варламаў: А вас увогуле турбавала, хто плаціць за паездкі?
Аўтухова: Не.
Варламаў: Вы мне перадавалі грошы?
Аўтухова: Не.
Варламаў: Ці можна было сказаць, што тая паездка была для таго, каб падняць мой прэстыж?
Аўтухова: Ну, ня так, а хутчэй гэта было для падняцьця прэстыжу беларускай моды.
Яна пацьвердзіла паказаньні на сьледзтве, што перадавала грошы за праезд і пражываньне. Пацьвердзіла таксама, што паездку арганізавала «Агенцтва моды Сашы Варламава». Але дакладна згадаць тыя падзеі яна ня можа.
Пракурор: Вы хочаце, каб вам вярнулі грошы, якія вы не атрымалі і якія перадалі самі?
Аўтухова: Не, не хачу.
Пракурор: Ці адчувалі вы станоўчыя эмоцыі ад тых паездак?
Аўтухова: І ня толькі ад паездак, так. І па Беларусі мая дачка выступіла. І дагэтуль успамінаецца выдатна.
14:37 Пацярпелая Кацярына Салаўёва, выкладчыца Акадэміі мастацтваў. Удзельнічала ў фэстывалях «Млын моды» як дызайнэр.
Пацярпелая: Быў нейкі дакумэнт, які я падпісала, але ня памятаю, што там было.
У «Галеры Лафает» быў адзін паказ, у тым ліку паказалі і яе калекцыю.
Пракурор: Хто аплачваў арганізацыю паездкі?
Салаўёва: Пэўна ня ведаю. Ці прымаючы бок, ці наш.
Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
Пацярпелай сябе ня лічыць.
Варламаў для яе быў кіраўніком праекту «Млын моды». Чалавек, які дапамагаў маладым дызайнэрам.
Варламаў: У першых трох турах я выконваў працу творчую ці арганізацыйную?
Салаўёва: Творчую. Я бачыла вас як творчага чалавека. Вы выконвалі найперш гэтыя функцыі.
Пацьвярджае, што жылі ў гатэлі, заўсёды была вада, што паесьці.
Салаўёва: «Я не задумвалася, хто за гэта плаціць».
Салаўёва: Прадстаўнікі амбасады Беларусі высока ацанілі паказ. Яны гэта падавалі як паказ беларускай моды, а не асабіста Варламава.
Пракурор узяў адзін з тамоў справы і зачытвае пратакол допыту Салаўёвай: «Ці падпісваліся вы пад дакумэнтам? Адказ: Стаіць мой подпіс насупраць майго прозьвішча адносна 200 эўра».
Пракурор: Гэтыя дакумэнты выдаваліся Варламавым у аўтобусе. Ён казаў, што гэта на аплату праезду і пражываньня. Гэта так?
Салаўёва: Так. Тады я так меркавала.
Зноў цытата з допыту. Салаўева тады паказвала, што быў аргсход у Ліцэі БДУ, сход праводзіў Варламаў, ён паведаміў, што павязем калекцыі на паказ у «Галеры Лафает». Што «Агенцтва моды Сашы Варламава» бярэ на сябе ўсе выдаткі на праезд, жытло, візы. Так было?
Салаўёва: Я гэта выказвала як сваё меркаваньне. Але дакладна я гэтага ня ведала, хто аплачвае.
Зноў цытата з допыту: «За грошы — 20 эўра — падпісалася, але грошы не атрымала. Пакуль ехалі, спыніліся каля банку. Варламаў выйшаў і вярнуўся праз 15 хвілін з банку адзін. Ён казаў, што трэба расьпісацца за візы і праезд».
Пракурор: Гэта вашы паказаньні?
Салаўёва: Так.
Пракурор: Гэта цяпер пацьвярджаеце?
Салаўёва: Так.
Пракурор заўважыў, што раней сам Варламаў казаў, што візы ў той паездцы былі бясплатнымі.
Варламаў пярэчыць, што гэта ён аплачваў візы.
Пракурор удакладняе, што на судзе той сапраўды казаў, што сам аплачваў, але на сьледзтве казаў, што візы былі бясплатнымі.
Пракурор зачытвае: «Ці лічыце вы, што Варламаў вас падмануў і вам нанесеныя страты?» Адказ: «Так, я лічу, што мне нанесеныя страты на 200 эўра».
Пракурор: Вы цяпер лічыце, што вас падманулі?
Салаўёва: Калі паводле закону, то так. Але я лічыла, што грошы — на маю паездку, і таму падману няма. Ані першы, ані другі раз я не заяўляла пра матэрыяльныя прэтэнзіі.
Салаўёвай паказалі яе подпіс пад пратаколам. Подпіс яна пазнала.
Салаўёва: «Значыць, я ня бачыла апошнюю фразу. Дзе замест «так» павінна быць «не». Я заяўляла, што ня маю матэрыяльных прэтэнзій. Мяне дапытвалі два разы, але давялося хадзіць туды 5 разоў. Гэта быў ціск? На мой адказ «не» мне тлумачылі, што гэтак нельга. Мяне заўсёды адводзілі ад адказу «не».
14:35 Варламаву стала блага, але сказаў, што трымаецца.
«Мне сказалі, што трэба быць мужчынам, і я трымаюся», — сказаў Варламаў з клеткі.
Судзьдзя прапанавала яму прыняць лекі.
Ён адказаў, што ўжо двойчы прымаў і пакуль трымаецца.
Варламаў працягвае стаяць, не сядае.
14:15 Працэс аднавіўся. Працягваецца допыт пацярпелых.
Яўгенія Ганчар, супрацоўніца банку. Удзельнічала ў паказах моды, езьдзіла ў паездкі фэстывалю «Млын моды». Трапіла туды праз кастынг. Езьдзіла ў 2007 годзе ў Швэцыю. Там было 2–4 паказы. Ніякіх стратаў не панесла.
Кажа, што іх кармілі, а калі хацела чаго дадаткова, сама купляла. Пра сутачныя ня ведала. Пад трыма дакумэнтамі падпісвалася. Частка подпісаў была яе, частка — не. Нікому не давала права свайго подпісу. Сутачных на рукі не атрымлівала. Ня памятае, каб пры ёй грузіліся скрынямі напоі і прадукты для фуршэтаў.
Пракурор: Калі вы падпісваліся, вам казалі, за што?
Ганчар: Не, у нас быў давер адзін да аднаго.
Пракурор: Вам не сплацілі суму, большую за 200 эўра. Вы хочаце, каб іх вам вярнулі?
Ганчар: Не.
Пракурор: А раней вы казалі, што хочаце. Чаму?
Ганчар: Бо сьледчы вёў допыт некарэктна. Казаў: чаму ўсе хочуць, каб вярнулі грошы, а вы — не? Гэтак на мяне ціснуў.
Адказваючы на пытаньні Варламава, паведаміла, што ўсё было ў паездках добра арганізавана, не было праблем з гатэлем і забесьпячэньнем: «Гэта быў унікальны праект. Мы прадстаўлялі за мяжой сваю краіну Беларусь. Нас прымалі на высокім узроўні, як зорак. Мне было цікава ўдзельнічаць у паказах, нашы моды не саступалі замежным».
Варламаў: Я калі-небудзь выходзіў на памост адзін?
Ганчар: Не.
Пракурор зачытвае допыт пацярпелай на сьледзтве. Там яна кажа, што прэтэнзіяў у яе няма. «Я ня супраць таго, каб мне вярнулі тыя грошы. Што зь яго ўзяць?»
Пракурор: Як вы патлумачыце разыходжаньні?
Ганчар: На мяне ціснуў сьледчы, ён некарэктна паводзіў сябе.
Суд: Што гэта значыць?
Ганчар: Тое, што некаторыя пытаньні выглядалі як прымус. Я гатовая была ўжо расплакацца.
Суд: Але вы казалі сьледчаму тое, што запісана?
Ганчар: Так.
Пракурор: Ці абвяшчалася падчас паказу, што аўтар праекту — Варламаў?
Ганчар: Я такога ня памятаю. Я памятаю, што нас прадстаўлялі як фэстываль «Млын моды».
12:50 Перапынак да 14.00
12:56 Пацярпелая Анастасія Цімошка, унучка папярэдняй пацярпелай.
Згадала, што бацькі аплачвалі паездку для бабулі, а яна езьдзіла бясплатна.
Што грошы выдзяляліся, у тым ліку на бабулю, ня ведала.
Разы два за нешта расьпісвалася. Згадала, што калі яе праводзіла маці ў паездку ў Швэцыю ў 2010 годзе і яна падпісвала расьпіску на грошы, то мама пацікавілася, куды гэтыя грошы пойдуць, чаму іх не выдаюць. Ён патлумачыла жанчына, якую яна ня памятае, што грошы пойдуць на арганізацыю паездкі, на фуршэты і г.д.
Адвакат: Як вы ўспрымалі Варламава?
Цімошка-малодшая: Як чалавека самага галоўнага там, хто гэта ўсё стварыў.
Паведаміла, што заўсёды было ўсё добра арганізавана, было дзе жыць, што есьці. Яна ганарыцца тым, што прымала ўдзел у паказах моды.
12:30 Пацярпелая Ала Цімошка, пэнсіянэрка.
Езьдзіла з унучкай у Швэцыю, Чэхію і Аўстрыю
На сходах казалі пра грошы, якія трэба заплаціць за паездку. Ня ўсе свае подпісы пазнала. 200–300 эўра для яе каштавала паездка ў Швэцыю. Калі ехалі ў Чэхію і Аўстрыю, харчаваліся ў гатэлях і на фуршэтах.
«Пра праезд нам казалі, што аўтобус бясплатны, за кошт агенцтва, а візы ды іншае — за плату. Ведала, што ўнучцы на паездку выдзяляліся грошы зь бюджэту, і нам гэта нічога не каштавала. Што аплачвалі і мне візу і сутачныя зь бюджэту, гэтага я ня ведала».
Адвакат: Магчыма, вы ведаеце, хто гэта ўсё арганізоўваў?
Цімошка: Усе адно аднаму дапамагалі.
Адвакат: А як вы ўспрымалі Варламава?
Цімошка: Я пра яго ведала раней і вельмі была задаволеная, што ўнучка да яго трапіла. І я што туды дзякуючы яму трапіла. Вельмі радая і задаволеная і ўдзячная яму. Я была самая старэйшая ў паездках, і ён заўсёды пытаўся, як я пачуваюся і як справы«.
Адвакат: Тую суму, якую вы назвалі паводле пратаколу, вы адкуль яе ўзялі?
Цімошка: Мне паказваў сьледчы сьпісы і казаў, што столькі каштавала. Гэтак узьнікла сума 266 эўра.
Суд: На сёньня ў вас якія прэтэнзіі да Варламава ёсьць?
Цімошка: Ніякіх. Толькі ўдзячнасьць.
Сказала, што ня мела падчас паездак турбот з пражываньнем і харчаваньнем, усё было арганізавана вельмі прыстойна: «Нас вельмі добра заўсёды прымалі, заўсёды былі аншлягі».
Пракурор: Вы ведалі, што і на вас выдзяляліся грошы, ня толькі на ўнучку?
Цімошка: Ня ведала.
11:40 Пацярпелая Сьвятлана Кашнікава. Маці дзяўчынкі, якая навучалася ў «Агенцтве моды Сашы Варламава».
Пракурор: Як бралі грошы за вучобу?
Кашнікава: Каля гардэроба сядзела жанчына і брала наяўныя грошы. Калі дачка ехала за мяжу, мне назвалі суму. Гэтым займалася Алена Ўладзімераўна, усе кантакты наконт грошай былі празь яе. Наконт харчаваньня сказалі, што гарантавана аднаразовае харчаваньне, а астатняе за свой кошт. Езьдзілі ў Швэцыю, у Аўстрыю, Чэхію. Сума грошай, якія зьбіралі тады, была меншая. Ня памятае сумы, якую плаціла. Колькі паказаў было тады — 2 ці 3. Усяго ў яе дачкі было 5 паездак. Пасьля паказу былі фуршэты. Дзіця ела на фуршэтах беларускія цукеркі«.
Кашнікава ніякіх грошай не атрымлівала на паездкі, два-тры разы нешта падпісвала: «Нам сказалі ўсім сабрацца, падпісаць, бо хутка ад’яжджае аўтобус».
Пракурор: Вы лічыце, што пацярпелі?
Кашнікава: Не. Мы ведалі, куды едзем.
Пракурор: Сума, якая выдзялялася вашай дачцэ, — гэта 1 тысяча 50 эўра. Гэта для вас істотна?
Кашнікава: Любая сума грошай істотная.
Адвакат: Вам нехта казаў, што вы будзеце камандзіраваныя з дачкой у складзе афіцыйнай дэлегацыі БДУ?
Кашнікава: Нам ніхто так не казаў. Казалі, што ёсьць магчымасьці паехаць разам зь дзецьмі, і мы ведалі, што едзем ад БДУ.
Адвакат: Ці бывала, каб вам сказалі пра адну суму грошай, якую трэба заплаціць. а потым гэта зьмянялася?
Кашнікава: Такога ніколі не бывала.
Адвакат: Ці ведаеце вы, хто арганізоўваў паказы, тэхнічнае забесьпячэньне?
Кашнікава: Не, я нічога гэтага ня бачыла. Для мяне было важнае толькі дзіця. Прэтэнзіяў да Варламава ніякіх ня маю, толькі ўдзячнасьць.
Варламаў: Ці вы прысутнічалі пры тым, калі я браў грошы?
Кашнікава: Ніколі.
Варламаў: Каб нехта мне перадаваў грошы?
Кашнікава: Не.
Яна пацьвердзіла, што ў паездках заўсёды жылі ў гатэлях, пасьля паказаў былі фуршэты, сябе Варламаў не дэманстраваў, не выстаўляў на пярэдні плян.
Пракурор: Вы ведалі, што паездкі фінансуюцца БДУ? Візы, праезд?
Кашнікава: Не.
Судзьдзя: Варламаў кім для вас быў?
Кашнікава: Выкладчык, з Цэнтру моды. Ён быў у розных сфэрах.
Пракурор зачытвае з пратаколу допыту Кашнікавай. Што яе дачка Анастасія вучылася і яна аплачвала штомесячна: Пацьвярджаеце?
Пацьвердзіла, што частку плаціла. Нейкія квітанцыі давалі, але яна дакладна ня памятае, што там было напісана, ці былі там штампы і пячаткі. Выпадкаў, каб яна аплачвала праз банк, ня памятае.
Кашнікава кажа, што цяпер яна ня лічыць сябе пацярпелай. «Я пагадзілася са сьледчым у вызначэньні страты, бо мне не было куды падзецца. Але цяпер я так не лічу».
Суд: Патлумачце, чаму вы даяце супярэчлівыя паказаньні?
Калшнікава: У паказаньнях я не засумнявалася, але я не лічу, што грошы былі скрадзеныя. Я казала праўду і цяпер кажу.
Адвакат: Колькі часу займалі допыты?
Кашнікава: З 10 да 16 гадзіны.
Пракурор зачытаў час допытаў. Допыты сканчаліся, паводле пракурора, а 14-й ці а 12-й гадзіне.
Адвакат: Гэта адпавядае рэчаіснасьці?
Кашнікава: Не, было пазьней. Я памятаю. што на працу ўжо не пасьпявала — да 3-й ці 4-й дакладна. Было такое што мне сьледчы казаў: ці вы падпісваеце, ці будзе допыт на чатыры дні".
11:26 Пацярпелая Ганна Фралова
Удзельнічала ў фэстывалях «Млын моды» як дызайнэр.
Стратаў за паездку ня несла.
Што выдзяляліся грошы, ня ведала.
Расьпісвалася ў нейкіх дакумэнтах — за візы, прыкладам.
Грошы на рукі, за якія яна расьпісвалася, не атрымлівала.
Прэтэнзіяў да Варламава ня мае, пацярпелай сябе ня лічыць.
Варламаў: Вы ведалі, што падчас паездкі ў Швэцыю не выдзялялі грошы на гатэль?
Фралова: Не.
Варламаў: Вы жылі на вуліцы?
Фралова: Не.
Яна мяркуе, што беларускія мадэлі былі вышэйшыя паводле ўзроўню, хоць тэхнічнае абсталяваньне ў нас горшае. Паднялася яе самаацэнка.
Вельмі станоўча ацаніла вынік той паездкі ў Швэцыю, якую арганізаваў Варламаў: «Прэстыж краіны толькі вырас».
Асабістую калекцыю Варламаў не паказваў.
Суд: А як вы ўспрымалі падчас паездкі абвінавачанага? Як кіраўніка ці як чалавека на грамадзкіх асновах?
Фралова: Як прадстаўніка «Млына моды», як выкладчыка. Я ведала, што ён выкладаў у ліцэі БДУ і гэта ўсё зьвязана. Тым больш, арганізацыйныя сходы праходзілі ў ліцэі БДУ.
Адвакат: Вы сказалі, што ўспрымалі Варламава як кіраўніка арганізацыі «Млын моды». А што такое, на ваш погляд, «Млын моды»? Варламаў быў дырэктарам «Млына моды» ці аўтарам праекту?
Фралова: Я ніколі не лічыла яго аўтарам праекту «Млын моды», бо гэта вельмі складана.
Адвакат: А акрамя Варламава нехта займаўся гэтым конкурсам? Можа, Міхалкова ці Сідорская? БДУ ці хто?
Фралова: Не, я бачыла, што толькі ён займаўся конкурсам. Але гэта складаны праект, і аднаму яго магчыма не пацягнуць.
Варламаў: Які былі ў нас адносіны з вамі як дызайнэрам — творчыя ці арганізацыйныя?
Фралова: Толькі творчыя.
11:13 У судзе выступае Кацярына Сяргейчанка
Ёй 15 гадоў. Вучыцца ў 3 гімназіі ў 9 клясе. Тут зь ёй бацька.
Вучылася ў ліцэі БДУ, платна. Плацілі бацькі.
Курс быў цягам 3 месяцаў, атрымала сэртыфікат.
Езьдзіла ў Вену, Швэцыю, Прагу.
Езьдзіла двойчы з маці і тры разы безь яе.
Пра тое, што выдзяляліся грошы на харчаваньне падчас паездак, ня ведала.
Два разы падпісвала нейкія дакумэнты. Сярод подпісаў былі і тыя, якія не яна ставіла. Яна нікому не даручала падпісвацца за яе.
Падчас паездак былі сьняданкі ва ўсіх гатэлях, дзе яна жыла. Дадатковыя грошы, ведае, уносіла яе маці.
Варламаў: Калі вы вучыліся, вы плацілі грошы мне?
Сяргейчанка: Не, бацькі плацілі. Вы праводзілі заняткі. У паездках не было праблем з гатэлямі, з цырульнікамі, візажыстамі.
Нэгатыўных момантаў яна ня памятае. Ёй невядома, каму маці плаціла грошы падчас паездкі.Згадала, што былі і хлопчыкавыя мадэлі на паказах, і езьдзілі хлопчыкі, але меней за дзяўчатак.
Пракурор зачытвае папярэднія паказаньні пацярпелай, якія, на ягоную думку, супярэчаць таму, што яна кажа цяпер у судзе.
На допытах яна казала, што на апошні паказ ехалі 7 падлеткаў і яна таксама, і тады ім казалі, што трэба сабраць грошы для паездкі яшчэ двух чалавек.
Пракурор: Такое было?
Сяргейчанка: Так, было.
Пракурор: Ці быў на тым сходзе Варламаў?
Сяргейчанка: Ня памятаю, напэўна, не.
11:06 Яшчэ адна пацярпелая — Сьвятлана Ладыга.
Яна езьдзіла ў Швэцыю як дызайнэр, у 2007 годзе.
Ніякіх стратаў за паездку не панесла. Грошай на харчаваньне не давалі, але былі сьняданкі, фуршэты. «Не галадавалі ніколі». Яна расьпісвалася ў нейкіх дакумэнтах, але ня памятае, для чаго.
Ніякіх прэтэнзіяў да Варламава ня мае, пацярпелай сябе ня лічыць.
Кажа пра ўдзячнасьць Варламаву, бо ўсё было добра арганізавана: «Мы пабачылі Эўропу, праблемаў пры паказе не было ніколі».
Згадала пра экскурсію ў Тэхнічны ўнівэрсытэт, дзе пабачылі, як там усё арганізавана добра. Пры гэтым, кажа. ганарылася, што ў нас ня горшыя мадэлі.
10:40 У судзе дапытваюць пацярпелую Тацяну Давідовіч, выкладчыцу нацыянальнай школы прыгажосьці.
Удзельнічала ў паездках ў Швэцыю, Бэрлін, Вену, Прагу. Сама не аплачвала візы, праезд, гатэль.
Кажа, што ня ведала пра сутачныя на паездкі.
З тых дакумэнтаў, якія ёй паказаў сьледчы, у трох выпадках яна пазнала свой подпіс, але ў іншых — не. Права камусьці падпісвацца за сабе яна не давала. «Нічога не паведамлялі, за што трэба падпісвацца, проста казалі, што трэба», — тлумачыць яна. Паводле дакумэнтаў, яна адмаўлялася ад сумы больш за 1 тысячу эўра, якая была ёй выдзелена на сутачныя.
«Паводле закону, мае інтарэсы былі тады парушаныя. Але як чалавек я не лічу, што мяне ў нечым пакрыўдзілі. Калі б ня Саша Варламаў, я б нікуды не папала. Для мяне ўдзел у паказе ў Бэрліне быў вельмі прэстыжны. Пацярпелай сябе не лічу», — сказала Тацяна Давідовіч.
Варламаў: Якая была мэта паказу ў «Галерэі Лафает»? Гэта было выпячваньне майго імя?
Давідовіч: Не, гэта быў паказ Беларусі. Выходзіў і амбасадар, але я не памятаю, пра што ён казаў.
Варламаў: Ваша праца не была такая ж, як праца нявольнікаў?
Давідовіч: Не, ні ў якім разе. Гэта было вельмі прэстыжна і ўсё было цудоўна. Увечары была вечарынка ў стылі шасьцідзясятых гадоў, усіх паілі і частавалі.
Варламаў: У якім годзе вы былі ў Вене?
Давідовіч: 2008 год, восень. Жылі ў гатэлі, за кулісамі былі вада і перакусы. Свае калекцыі Варламаў паказваў толькі раз. «Залатая калекцыя» называлася. Гэта было толькі раз, больш нідзе.
Варламаў: Швэцыя. 2008 год. Грошы на паездку не выдзяляліся, а дзе вы жылі?
Давідовіч: У гатэлі.
Варламаў: Калі вы як мадэль сёньня прыйдзеце ў «Галерэю Лафает», у вас бы быў шанец паказаць моду?
Давідовіч: Цяпер, калі ў нас ёсьць той досьвед і нас ведаюць, так. Але калі гэта ўсё прыбраць, то не, ніколі. Гэта вельмі вялікая заслуга беларускіх дызайнэраў, што іх узялі ў такія паказы з сусьветнымі брэндамі. Імя БДУ гучала на ўсіх паказах, гэта было вельмі прэстыжна. Мэта паездак была дасягнутая.
Пракурор Варламаву: Вы казалі на допыце, што пасьля 2008 году вам выдзяляліся грошы на паездкі і пражываньне. Чаму зараз пры допытах пацярпелых вы, апярэджваючы пытаньне, усім кажаце, што грошы не выдзяляліся. Чаму?
Варламаў распавядае пра праездкі гэтага пэрыяду. Грошы выдаткоўваліся са спазьненьнем на 2 і болей месяца і таму яму даводзілася грошы пазычаць і знаходзіць. Гэтак ён пазычаў каля 30 тысяч эўра.
Суд: вы сказалі, што гучалі імя БДУ, а імя Варламаў гучала?
Давідовіч: Ня памятаю, бывала па-рознаму.
Суд: БДУ чулі, а Валамаў — не?
Давідовіч: Па-рознаму.
10:15 Аднавіўся працэс. Пачаўся допыт пацярпелага Міхала Мытніка, мастака-мадэльера з Жодзіна.
Ён удзельнічаў у фэстывалях «Млын моды», езьдзіў у замежныя паездкі. У фэстывалях браў удзел як дызайнэр. Паездак было шмат. Згадаў пра Бэрлін, 2 разы — Бэльгія, Вена.
Харчаваньне давалі. Пра тое, што выдзяляюцца сутачныя, ня ведаю. Згадаў, што на сьледзтве яму паказвалі справаздачы зь ягонымі подпісамі, дзесьці ён пазнаў свой подпіс. Дзесьці — не. Ня памятае, за што ён падпісваўся. Згадаў, што калі ехалі ў Бэрлін, дзяўчыны падносілі нейкія дакумэнты на подпіс, але што гэта было, ён ня памятае.
Згадаў пра арганізацыйныя сходы перад паездкамі, якія праводзілі памочнікі Варламава. Там гаварылі пра тое, як сябе за мяжой паводзіць, як будзе арганізаванае харчаваньне.
«Мы былі як адна вялікая сям’я, ніякіх пытаньняў па харчаваньні ў мяне не ўзьнікала. Як і пра разьмяшчэньне ў гатэлях, умовы для паказу. Умовы былі бездакорнымі. Усё было выдатна арганізавана. Умовы стварыў Саша Варламаў, мяркую — ён вёў гэты праект», — кажа Мытнік.
Сьведка: «У мяне няма ніякіх прэтэнзіяў да Сашы Варламава. Толькі ўдзячнасьць! Яго бяда ў тым, што ён вельмі любіць сваю радзіму і вучыў нас любіць сваю радзіму. Я ўдзячны яму за тое, што адбыўся як дызайнэр».
Варламаў: А якой была мэта гэтых паездак?
Прадставіць Беларусь і мы гэта пасьпяхова рабілі.
Варламаў: Вы згадалі пра паездку ў Бэрлін. Як было там арганізавана?
Сьведка: Усё было бездакорна і гатэль і паказ. А што зараз з «Млынам моды», вы ведаеце? Ён рухнуў. Яго няма.
Далей Мытнік згадаў, што за кулісамі заўсёды падавалі ваду, сокі, былі фуршэты. Ён ня бачыў, каб сам Варламаў наразаў каўбасы, хадзіў у краму, цягаў скрыні з прадуктамі. Але Варламаў усё гэта арганізоўваў, у тым ліку цягаў кулісы і працаваў на сцэне. Ён выходзіў на паклон разам з усімі мадэлямі, а не адзін.
Варламаў пытаецца пра падзеі ў Брусэлі: Што там было?
Сьведка: Гэта было як ніколі. Чырвоная дарожка на цэтральнай плошчы Бруселя, вышэйшае кіраўніцтва. Пра Беларусь там ня ведалі, але мы паказалі. Мы пражывалі ў гатэлі, было тэхнічнае забесьпячэньне. Мы, дызайнэры, ішлі разам з мадэлямі на паклоне.
Варламаў: 2008 год, Вена. Грошы на тую паездку не выдаткоўваліся, а дзе вы жылі тады?
Мытнік: У гатэлі. Усё зноў было арганізавана выдатна. Былі мэдыі, мы раздавалі інтэрвію. Сам я прэсу не арганізоўваў, гэта усё арганізоўваў Варламаў.
Варламаў задае пытаньні стоячы, абапіраецца на мыліцу, пры допыце пацярпелага стаіць, абапіраючыся на мыліцу.
Сьведка не згадаў, каб везьлі ў аўтобусе скрыні з харчамі і напоямі для фуршэтаў, але дакладна згадаў, што ў Вене на фуршэце былі беларускія цукеркі і шампанскае. Згадаў і пра абсталяваньне, дэкарацыі для сцэны, якія везьлі з сабой у паездкі ў аўтобусе.
На паседжаньні ў сераду суд заслухваў сьведкаў.
«Некаторыя зь іх пачалі мяняць паказаньні. Амаль усе сьведкі казалі пра ціск на іх з боку сьледчых», — заявіла Свабодзе сястра Варламава Рыма.
Былога кіраўніка фэстывалю «Млын моды» абвінавацілі, між іншага, у крадзяжы ў вялікім памеры праз злоўжываньне службовым становішчам.
На мінулых паседжаньнях Варламаў часткова прызнаў віну — ён ня сплачваў падаткі.
Сьведкамі і пацярпелымі ў справе праходзяць 800 чалавек.
Варламаў быў арыштаваны ў траўні 2011 году і з таго часу ўтрымліваецца пад вартай.
Судзьдзя — Надзея Навіцкая
Адвакат — Павал Піваварчык
Адзін з пракурораў — Антон Загароўскі — той самы, які прадстаўляў бок абвінавачаньня ў працэсе над былым кандыдатам у прэзыдэнты Андрэем Саньнікавым.
Першы дзень: Саша Варламаў — на месцы Канавалава-Кавалёва
Другі дзень: Варламава перавялі з «залі сьмяротнікаў»
Дзень трэці: Скрыні шампанскага, «Белавескай», ікры і беларускага хлеба
Дзень чацьверты: Варламаў прызнаў сваю віну, што не сплаціў падаткі
Дзень пяты: Працэс Варламава: сьведкі кажуць пра ціск з боку сьледчых
16:50 Суд слухае дызайнэрку Анастасію Домрачаву. Езьдзіла на паказы. Сутачных у 162 эўра не атрымлівала. Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
16:10 У судзе выступае Аляксандар Калесьнікаў.
Вучыўся на курсах. Плаціў па 35 даляраў на месяц у рублях. Дэманстраваў беларускую і замежную моду. Пра сутачныя ня ведаў.
Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
На допыце ён сказаў, што яго маральна падманулі. Але цяпер ён так ня лічыць.
15:45 У судзе будзе перапынак да 15 лютага. Прычына — стан здароўя Варламава.
Пра гэта паведаміў журналістам намесьнік генэральнага пракурора Беларусі Аляксей Стук.
«Ён пойдзе на МРТ», удакладніў Стук, перадае Інтэрфакс.
15:22 У судзе выступае Артур Раманоўскі. Езьдзіў у Аўстрыю і Чэхію. Сутачных не атрымліваў і ня ведаў пра іх. Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
15:35 У судзе апытваюць Алену Лазічную, бухгальтарку з Бабруйску.
Удзельнічала ў фэстывалі «Млын моды» як мадэль.
У 2007 годзе езьдзіла ў Бэрлін.
Такая самая гісторыя, як і ранейшыя: былі сьняданкі, прыносілі ежу. Пра грошы зь бюджэту ня ведала. Недзе расьпісвалася ў аўтобусе, але на што тыя грошы, ня ведала.
Пракурор: На допыце вы казалі, што харчаваліся самі.
Лазічная: Я ня памятаю дакладна. Проста па-рознаму было.
Пацярпелай сябе ня лічыць.
15:05 Наступнай у судзе дапытваюць Ірыну Аўтухову, бухгальтарку фірмы.
Удзельнічала ў паездках як маці мадэлі, аплачвала навучаньне дачкі ў «Агенцтве моды Сашы Варламава». Гэта быў 2006 год, яна ня памятае сумаў. Атрымалі сэртыфікат. Езьдзіла ў Аўстрыю, Чэхію, Швайцарыю.
Дачка езьдзіла бясплатна. Яна ўносіла грошы за паездку — але гэта было цалкам добраахвотна. Ніякіх прэтэнзіяў я ня маю. У першай паездцы быў шыкоўны гатэль, сьнедалі ў гатэлі. Пасьля паказаў былі фуршэты. Ня ведае, ці везьлі з сабой у паездцы харчы цэнтралізавана.
У другую паездку складкі былі крыху большыя, каля 300 эўра. Жылі ў кемпінгу, харчаваліся за свой кошт. Было 2–3 паказы — «патрасныя».
У трэцюю паездку складкі былі 200–250 эўра. Пра тое, што выдзяляюцца сутачныя, ня ведала. Не атрымлівалі ніякіх грошай. Не расьпісваліся. Што паездка фінансуецца зь бюджэту, ня ведала.
Прэтэнзіяў «на сёньняшні дзень да Варламава ня мае».
Пракурор: Усяго вам і вашай дачцэ павінны былі выплаціць 1200 эўра. Гэта для вас якая сума, вялікая ці малая?
Аўтухова: А вы як думаеце? Можа, і вялікая. Але калі ўлічыць паездку, візы, гатэль — то не.
Пракурор: Ці паведамлялася пры паказах, што аўтар — Варламаў?
Аўтухова: Заўсёды гучала, што гэта калекцыя «Млыну моды», а пра Варламава ня памятаю дакладна. Магчыма, і так, ня ведаю.
Адвакат: Як вы ўспрымалі Варламава?
Аўтухова: Першае ўражаньне было ад яго на сустрэчы ў Агенцтве перад навучаньнем дачкі. Пра вучобу я даведалася з рэклямы па ТБ.
Адвакат: Вас гэтая рэкляма падманула?
Аўтухова: Не, тое, што там гучала, усё адбылося на 100%. Дачка ўдзельнічала ў выдатных паказах, навучылася мастацтву паказу моды, дагэтуль пра гэта ўспамінае.
Варламаў: Вось паездка ў Аўстрыю-Чэхію... Хаця грошы не выдзяляліся на паездку, у вас былі праблемы з пражываньнем?
Аўтухова: Не, нічога такога.
Варламаў: А вас увогуле турбавала, хто плаціць за паездкі?
Аўтухова: Не.
Варламаў: Вы мне перадавалі грошы?
Аўтухова: Не.
Варламаў: Ці можна было сказаць, што тая паездка была для таго, каб падняць мой прэстыж?
Аўтухова: Ну, ня так, а хутчэй гэта было для падняцьця прэстыжу беларускай моды.
Яна пацьвердзіла паказаньні на сьледзтве, што перадавала грошы за праезд і пражываньне. Пацьвердзіла таксама, што паездку арганізавала «Агенцтва моды Сашы Варламава». Але дакладна згадаць тыя падзеі яна ня можа.
Пракурор: Вы хочаце, каб вам вярнулі грошы, якія вы не атрымалі і якія перадалі самі?
Аўтухова: Не, не хачу.
Пракурор: Ці адчувалі вы станоўчыя эмоцыі ад тых паездак?
Аўтухова: І ня толькі ад паездак, так. І па Беларусі мая дачка выступіла. І дагэтуль успамінаецца выдатна.
14:37 Пацярпелая Кацярына Салаўёва, выкладчыца Акадэміі мастацтваў. Удзельнічала ў фэстывалях «Млын моды» як дызайнэр.
Пацярпелая: Быў нейкі дакумэнт, які я падпісала, але ня памятаю, што там было.
У «Галеры Лафает» быў адзін паказ, у тым ліку паказалі і яе калекцыю.
Пракурор: Хто аплачваў арганізацыю паездкі?
Салаўёва: Пэўна ня ведаю. Ці прымаючы бок, ці наш.
Прэтэнзіяў да Варламава ня мае.
Пацярпелай сябе ня лічыць.
Варламаў для яе быў кіраўніком праекту «Млын моды». Чалавек, які дапамагаў маладым дызайнэрам.
Варламаў: У першых трох турах я выконваў працу творчую ці арганізацыйную?
Салаўёва: Творчую. Я бачыла вас як творчага чалавека. Вы выконвалі найперш гэтыя функцыі.
Пацьвярджае, што жылі ў гатэлі, заўсёды была вада, што паесьці.
Салаўёва: «Я не задумвалася, хто за гэта плаціць».
Салаўёва: Прадстаўнікі амбасады Беларусі высока ацанілі паказ. Яны гэта падавалі як паказ беларускай моды, а не асабіста Варламава.
Пракурор узяў адзін з тамоў справы і зачытвае пратакол допыту Салаўёвай: «Ці падпісваліся вы пад дакумэнтам? Адказ: Стаіць мой подпіс насупраць майго прозьвішча адносна 200 эўра».
Пракурор: Гэтыя дакумэнты выдаваліся Варламавым у аўтобусе. Ён казаў, што гэта на аплату праезду і пражываньня. Гэта так?
Салаўёва: Так. Тады я так меркавала.
Зноў цытата з допыту. Салаўева тады паказвала, што быў аргсход у Ліцэі БДУ, сход праводзіў Варламаў, ён паведаміў, што павязем калекцыі на паказ у «Галеры Лафает». Што «Агенцтва моды Сашы Варламава» бярэ на сябе ўсе выдаткі на праезд, жытло, візы. Так было?
Салаўёва: Я гэта выказвала як сваё меркаваньне. Але дакладна я гэтага ня ведала, хто аплачвае.
Зноў цытата з допыту: «За грошы — 20 эўра — падпісалася, але грошы не атрымала. Пакуль ехалі, спыніліся каля банку. Варламаў выйшаў і вярнуўся праз 15 хвілін з банку адзін. Ён казаў, што трэба расьпісацца за візы і праезд».
Пракурор: Гэта вашы паказаньні?
Салаўёва: Так.
Пракурор: Гэта цяпер пацьвярджаеце?
Салаўёва: Так.
Пракурор заўважыў, што раней сам Варламаў казаў, што візы ў той паездцы былі бясплатнымі.
Варламаў пярэчыць, што гэта ён аплачваў візы.
Пракурор удакладняе, што на судзе той сапраўды казаў, што сам аплачваў, але на сьледзтве казаў, што візы былі бясплатнымі.
Пракурор зачытвае: «Ці лічыце вы, што Варламаў вас падмануў і вам нанесеныя страты?» Адказ: «Так, я лічу, што мне нанесеныя страты на 200 эўра».
Пракурор: Вы цяпер лічыце, што вас падманулі?
Салаўёва: Калі паводле закону, то так. Але я лічыла, што грошы — на маю паездку, і таму падману няма. Ані першы, ані другі раз я не заяўляла пра матэрыяльныя прэтэнзіі.
Салаўёвай паказалі яе подпіс пад пратаколам. Подпіс яна пазнала.
Салаўёва: «Значыць, я ня бачыла апошнюю фразу. Дзе замест «так» павінна быць «не». Я заяўляла, што ня маю матэрыяльных прэтэнзій. Мяне дапытвалі два разы, але давялося хадзіць туды 5 разоў. Гэта быў ціск? На мой адказ «не» мне тлумачылі, што гэтак нельга. Мяне заўсёды адводзілі ад адказу «не».
14:35 Варламаву стала блага, але сказаў, што трымаецца.
«Мне сказалі, што трэба быць мужчынам, і я трымаюся», — сказаў Варламаў з клеткі.
Судзьдзя прапанавала яму прыняць лекі.
Ён адказаў, што ўжо двойчы прымаў і пакуль трымаецца.
Варламаў працягвае стаяць, не сядае.
14:15 Працэс аднавіўся. Працягваецца допыт пацярпелых.
Яўгенія Ганчар, супрацоўніца банку. Удзельнічала ў паказах моды, езьдзіла ў паездкі фэстывалю «Млын моды». Трапіла туды праз кастынг. Езьдзіла ў 2007 годзе ў Швэцыю. Там было 2–4 паказы. Ніякіх стратаў не панесла.
Кажа, што іх кармілі, а калі хацела чаго дадаткова, сама купляла. Пра сутачныя ня ведала. Пад трыма дакумэнтамі падпісвалася. Частка подпісаў была яе, частка — не. Нікому не давала права свайго подпісу. Сутачных на рукі не атрымлівала. Ня памятае, каб пры ёй грузіліся скрынямі напоі і прадукты для фуршэтаў.
Пракурор: Калі вы падпісваліся, вам казалі, за што?
Ганчар: Не, у нас быў давер адзін да аднаго.
Пракурор: Вам не сплацілі суму, большую за 200 эўра. Вы хочаце, каб іх вам вярнулі?
Ганчар: Не.
Пракурор: А раней вы казалі, што хочаце. Чаму?
Ганчар: Бо сьледчы вёў допыт некарэктна. Казаў: чаму ўсе хочуць, каб вярнулі грошы, а вы — не? Гэтак на мяне ціснуў.
Адказваючы на пытаньні Варламава, паведаміла, што ўсё было ў паездках добра арганізавана, не было праблем з гатэлем і забесьпячэньнем: «Гэта быў унікальны праект. Мы прадстаўлялі за мяжой сваю краіну Беларусь. Нас прымалі на высокім узроўні, як зорак. Мне было цікава ўдзельнічаць у паказах, нашы моды не саступалі замежным».
Варламаў: Я калі-небудзь выходзіў на памост адзін?
Ганчар: Не.
Пракурор зачытвае допыт пацярпелай на сьледзтве. Там яна кажа, што прэтэнзіяў у яе няма. «Я ня супраць таго, каб мне вярнулі тыя грошы. Што зь яго ўзяць?»
Пракурор: Як вы патлумачыце разыходжаньні?
Ганчар: На мяне ціснуў сьледчы, ён некарэктна паводзіў сябе.
Суд: Што гэта значыць?
Ганчар: Тое, што некаторыя пытаньні выглядалі як прымус. Я гатовая была ўжо расплакацца.
Суд: Але вы казалі сьледчаму тое, што запісана?
Ганчар: Так.
Пракурор: Ці абвяшчалася падчас паказу, што аўтар праекту — Варламаў?
Ганчар: Я такога ня памятаю. Я памятаю, што нас прадстаўлялі як фэстываль «Млын моды».
12:50 Перапынак да 14.00
12:56 Пацярпелая Анастасія Цімошка, унучка папярэдняй пацярпелай.
Згадала, што бацькі аплачвалі паездку для бабулі, а яна езьдзіла бясплатна.
Што грошы выдзяляліся, у тым ліку на бабулю, ня ведала.
Разы два за нешта расьпісвалася. Згадала, што калі яе праводзіла маці ў паездку ў Швэцыю ў 2010 годзе і яна падпісвала расьпіску на грошы, то мама пацікавілася, куды гэтыя грошы пойдуць, чаму іх не выдаюць. Ён патлумачыла жанчына, якую яна ня памятае, што грошы пойдуць на арганізацыю паездкі, на фуршэты і г.д.
Адвакат: Як вы ўспрымалі Варламава?
Цімошка-малодшая: Як чалавека самага галоўнага там, хто гэта ўсё стварыў.
Паведаміла, што заўсёды было ўсё добра арганізавана, было дзе жыць, што есьці. Яна ганарыцца тым, што прымала ўдзел у паказах моды.
12:30 Пацярпелая Ала Цімошка, пэнсіянэрка.
Езьдзіла з унучкай у Швэцыю, Чэхію і Аўстрыю
На сходах казалі пра грошы, якія трэба заплаціць за паездку. Ня ўсе свае подпісы пазнала. 200–300 эўра для яе каштавала паездка ў Швэцыю. Калі ехалі ў Чэхію і Аўстрыю, харчаваліся ў гатэлях і на фуршэтах.
«Пра праезд нам казалі, што аўтобус бясплатны, за кошт агенцтва, а візы ды іншае — за плату. Ведала, што ўнучцы на паездку выдзяляліся грошы зь бюджэту, і нам гэта нічога не каштавала. Што аплачвалі і мне візу і сутачныя зь бюджэту, гэтага я ня ведала».
Адвакат: Магчыма, вы ведаеце, хто гэта ўсё арганізоўваў?
Цімошка: Усе адно аднаму дапамагалі.
Адвакат: А як вы ўспрымалі Варламава?
Цімошка: Я пра яго ведала раней і вельмі была задаволеная, што ўнучка да яго трапіла. І я што туды дзякуючы яму трапіла. Вельмі радая і задаволеная і ўдзячная яму. Я была самая старэйшая ў паездках, і ён заўсёды пытаўся, як я пачуваюся і як справы«.
Адвакат: Тую суму, якую вы назвалі паводле пратаколу, вы адкуль яе ўзялі?
Цімошка: Мне паказваў сьледчы сьпісы і казаў, што столькі каштавала. Гэтак узьнікла сума 266 эўра.
Суд: На сёньня ў вас якія прэтэнзіі да Варламава ёсьць?
Цімошка: Ніякіх. Толькі ўдзячнасьць.
Сказала, што ня мела падчас паездак турбот з пражываньнем і харчаваньнем, усё было арганізавана вельмі прыстойна: «Нас вельмі добра заўсёды прымалі, заўсёды былі аншлягі».
Пракурор: Вы ведалі, што і на вас выдзяляліся грошы, ня толькі на ўнучку?
Цімошка: Ня ведала.
11:40 Пацярпелая Сьвятлана Кашнікава. Маці дзяўчынкі, якая навучалася ў «Агенцтве моды Сашы Варламава».
Пракурор: Як бралі грошы за вучобу?
Кашнікава: Каля гардэроба сядзела жанчына і брала наяўныя грошы. Калі дачка ехала за мяжу, мне назвалі суму. Гэтым займалася Алена Ўладзімераўна, усе кантакты наконт грошай былі празь яе. Наконт харчаваньня сказалі, што гарантавана аднаразовае харчаваньне, а астатняе за свой кошт. Езьдзілі ў Швэцыю, у Аўстрыю, Чэхію. Сума грошай, якія зьбіралі тады, была меншая. Ня памятае сумы, якую плаціла. Колькі паказаў было тады — 2 ці 3. Усяго ў яе дачкі было 5 паездак. Пасьля паказу былі фуршэты. Дзіця ела на фуршэтах беларускія цукеркі«.
Кашнікава ніякіх грошай не атрымлівала на паездкі, два-тры разы нешта падпісвала: «Нам сказалі ўсім сабрацца, падпісаць, бо хутка ад’яжджае аўтобус».
Пракурор: Вы лічыце, што пацярпелі?
Кашнікава: Не. Мы ведалі, куды едзем.
Пракурор: Сума, якая выдзялялася вашай дачцэ, — гэта 1 тысяча 50 эўра. Гэта для вас істотна?
Кашнікава: Любая сума грошай істотная.
Адвакат: Вам нехта казаў, што вы будзеце камандзіраваныя з дачкой у складзе афіцыйнай дэлегацыі БДУ?
Кашнікава: Нам ніхто так не казаў. Казалі, што ёсьць магчымасьці паехаць разам зь дзецьмі, і мы ведалі, што едзем ад БДУ.
Адвакат: Ці бывала, каб вам сказалі пра адну суму грошай, якую трэба заплаціць. а потым гэта зьмянялася?
Кашнікава: Такога ніколі не бывала.
Адвакат: Ці ведаеце вы, хто арганізоўваў паказы, тэхнічнае забесьпячэньне?
Кашнікава: Не, я нічога гэтага ня бачыла. Для мяне было важнае толькі дзіця. Прэтэнзіяў да Варламава ніякіх ня маю, толькі ўдзячнасьць.
Варламаў: Ці вы прысутнічалі пры тым, калі я браў грошы?
Кашнікава: Ніколі.
Варламаў: Каб нехта мне перадаваў грошы?
Кашнікава: Не.
Яна пацьвердзіла, што ў паездках заўсёды жылі ў гатэлях, пасьля паказаў былі фуршэты, сябе Варламаў не дэманстраваў, не выстаўляў на пярэдні плян.
Пракурор: Вы ведалі, што паездкі фінансуюцца БДУ? Візы, праезд?
Кашнікава: Не.
Судзьдзя: Варламаў кім для вас быў?
Кашнікава: Выкладчык, з Цэнтру моды. Ён быў у розных сфэрах.
Пракурор зачытвае з пратаколу допыту Кашнікавай. Што яе дачка Анастасія вучылася і яна аплачвала штомесячна: Пацьвярджаеце?
Пацьвердзіла, што частку плаціла. Нейкія квітанцыі давалі, але яна дакладна ня памятае, што там было напісана, ці былі там штампы і пячаткі. Выпадкаў, каб яна аплачвала праз банк, ня памятае.
Кашнікава кажа, што цяпер яна ня лічыць сябе пацярпелай. «Я пагадзілася са сьледчым у вызначэньні страты, бо мне не было куды падзецца. Але цяпер я так не лічу».
Суд: Патлумачце, чаму вы даяце супярэчлівыя паказаньні?
Калшнікава: У паказаньнях я не засумнявалася, але я не лічу, што грошы былі скрадзеныя. Я казала праўду і цяпер кажу.
Адвакат: Колькі часу займалі допыты?
Кашнікава: З 10 да 16 гадзіны.
Пракурор зачытаў час допытаў. Допыты сканчаліся, паводле пракурора, а 14-й ці а 12-й гадзіне.
Адвакат: Гэта адпавядае рэчаіснасьці?
Кашнікава: Не, было пазьней. Я памятаю. што на працу ўжо не пасьпявала — да 3-й ці 4-й дакладна. Было такое што мне сьледчы казаў: ці вы падпісваеце, ці будзе допыт на чатыры дні".
11:26 Пацярпелая Ганна Фралова
Удзельнічала ў фэстывалях «Млын моды» як дызайнэр.
Стратаў за паездку ня несла.
Што выдзяляліся грошы, ня ведала.
Расьпісвалася ў нейкіх дакумэнтах — за візы, прыкладам.
Грошы на рукі, за якія яна расьпісвалася, не атрымлівала.
Прэтэнзіяў да Варламава ня мае, пацярпелай сябе ня лічыць.
Варламаў: Вы ведалі, што падчас паездкі ў Швэцыю не выдзялялі грошы на гатэль?
Фралова: Не.
Варламаў: Вы жылі на вуліцы?
Фралова: Не.
Яна мяркуе, што беларускія мадэлі былі вышэйшыя паводле ўзроўню, хоць тэхнічнае абсталяваньне ў нас горшае. Паднялася яе самаацэнка.
Вельмі станоўча ацаніла вынік той паездкі ў Швэцыю, якую арганізаваў Варламаў: «Прэстыж краіны толькі вырас».
Асабістую калекцыю Варламаў не паказваў.
Суд: А як вы ўспрымалі падчас паездкі абвінавачанага? Як кіраўніка ці як чалавека на грамадзкіх асновах?
Фралова: Як прадстаўніка «Млына моды», як выкладчыка. Я ведала, што ён выкладаў у ліцэі БДУ і гэта ўсё зьвязана. Тым больш, арганізацыйныя сходы праходзілі ў ліцэі БДУ.
Адвакат: Вы сказалі, што ўспрымалі Варламава як кіраўніка арганізацыі «Млын моды». А што такое, на ваш погляд, «Млын моды»? Варламаў быў дырэктарам «Млына моды» ці аўтарам праекту?
Фралова: Я ніколі не лічыла яго аўтарам праекту «Млын моды», бо гэта вельмі складана.
Адвакат: А акрамя Варламава нехта займаўся гэтым конкурсам? Можа, Міхалкова ці Сідорская? БДУ ці хто?
Фралова: Не, я бачыла, што толькі ён займаўся конкурсам. Але гэта складаны праект, і аднаму яго магчыма не пацягнуць.
Варламаў: Які былі ў нас адносіны з вамі як дызайнэрам — творчыя ці арганізацыйныя?
Фралова: Толькі творчыя.
11:13 У судзе выступае Кацярына Сяргейчанка
Ёй 15 гадоў. Вучыцца ў 3 гімназіі ў 9 клясе. Тут зь ёй бацька.
Вучылася ў ліцэі БДУ, платна. Плацілі бацькі.
Курс быў цягам 3 месяцаў, атрымала сэртыфікат.
Езьдзіла ў Вену, Швэцыю, Прагу.
Езьдзіла двойчы з маці і тры разы безь яе.
Пра тое, што выдзяляліся грошы на харчаваньне падчас паездак, ня ведала.
Два разы падпісвала нейкія дакумэнты. Сярод подпісаў былі і тыя, якія не яна ставіла. Яна нікому не даручала падпісвацца за яе.
Падчас паездак былі сьняданкі ва ўсіх гатэлях, дзе яна жыла. Дадатковыя грошы, ведае, уносіла яе маці.
Варламаў: Калі вы вучыліся, вы плацілі грошы мне?
Сяргейчанка: Не, бацькі плацілі. Вы праводзілі заняткі. У паездках не было праблем з гатэлямі, з цырульнікамі, візажыстамі.
Нэгатыўных момантаў яна ня памятае. Ёй невядома, каму маці плаціла грошы падчас паездкі.Згадала, што былі і хлопчыкавыя мадэлі на паказах, і езьдзілі хлопчыкі, але меней за дзяўчатак.
Пракурор зачытвае папярэднія паказаньні пацярпелай, якія, на ягоную думку, супярэчаць таму, што яна кажа цяпер у судзе.
На допытах яна казала, што на апошні паказ ехалі 7 падлеткаў і яна таксама, і тады ім казалі, што трэба сабраць грошы для паездкі яшчэ двух чалавек.
Пракурор: Такое было?
Сяргейчанка: Так, было.
Пракурор: Ці быў на тым сходзе Варламаў?
Сяргейчанка: Ня памятаю, напэўна, не.
11:06 Яшчэ адна пацярпелая — Сьвятлана Ладыга.
Яна езьдзіла ў Швэцыю як дызайнэр, у 2007 годзе.
Ніякіх стратаў за паездку не панесла. Грошай на харчаваньне не давалі, але былі сьняданкі, фуршэты. «Не галадавалі ніколі». Яна расьпісвалася ў нейкіх дакумэнтах, але ня памятае, для чаго.
Ніякіх прэтэнзіяў да Варламава ня мае, пацярпелай сябе ня лічыць.
Кажа пра ўдзячнасьць Варламаву, бо ўсё было добра арганізавана: «Мы пабачылі Эўропу, праблемаў пры паказе не было ніколі».
Згадала пра экскурсію ў Тэхнічны ўнівэрсытэт, дзе пабачылі, як там усё арганізавана добра. Пры гэтым, кажа. ганарылася, што ў нас ня горшыя мадэлі.
10:40 У судзе дапытваюць пацярпелую Тацяну Давідовіч, выкладчыцу нацыянальнай школы прыгажосьці.
Удзельнічала ў паездках ў Швэцыю, Бэрлін, Вену, Прагу. Сама не аплачвала візы, праезд, гатэль.
Кажа, што ня ведала пра сутачныя на паездкі.
З тых дакумэнтаў, якія ёй паказаў сьледчы, у трох выпадках яна пазнала свой подпіс, але ў іншых — не. Права камусьці падпісвацца за сабе яна не давала. «Нічога не паведамлялі, за што трэба падпісвацца, проста казалі, што трэба», — тлумачыць яна. Паводле дакумэнтаў, яна адмаўлялася ад сумы больш за 1 тысячу эўра, якая была ёй выдзелена на сутачныя.
«Паводле закону, мае інтарэсы былі тады парушаныя. Але як чалавек я не лічу, што мяне ў нечым пакрыўдзілі. Калі б ня Саша Варламаў, я б нікуды не папала. Для мяне ўдзел у паказе ў Бэрліне быў вельмі прэстыжны. Пацярпелай сябе не лічу», — сказала Тацяна Давідовіч.
Варламаў: Якая была мэта паказу ў «Галерэі Лафает»? Гэта было выпячваньне майго імя?
Давідовіч: Не, гэта быў паказ Беларусі. Выходзіў і амбасадар, але я не памятаю, пра што ён казаў.
Варламаў: Ваша праца не была такая ж, як праца нявольнікаў?
Давідовіч: Не, ні ў якім разе. Гэта было вельмі прэстыжна і ўсё было цудоўна. Увечары была вечарынка ў стылі шасьцідзясятых гадоў, усіх паілі і частавалі.
Варламаў: У якім годзе вы былі ў Вене?
Давідовіч: 2008 год, восень. Жылі ў гатэлі, за кулісамі былі вада і перакусы. Свае калекцыі Варламаў паказваў толькі раз. «Залатая калекцыя» называлася. Гэта было толькі раз, больш нідзе.
Варламаў: Швэцыя. 2008 год. Грошы на паездку не выдзяляліся, а дзе вы жылі?
Давідовіч: У гатэлі.
Варламаў: Калі вы як мадэль сёньня прыйдзеце ў «Галерэю Лафает», у вас бы быў шанец паказаць моду?
Давідовіч: Цяпер, калі ў нас ёсьць той досьвед і нас ведаюць, так. Але калі гэта ўсё прыбраць, то не, ніколі. Гэта вельмі вялікая заслуга беларускіх дызайнэраў, што іх узялі ў такія паказы з сусьветнымі брэндамі. Імя БДУ гучала на ўсіх паказах, гэта было вельмі прэстыжна. Мэта паездак была дасягнутая.
Пракурор Варламаву: Вы казалі на допыце, што пасьля 2008 году вам выдзяляліся грошы на паездкі і пражываньне. Чаму зараз пры допытах пацярпелых вы, апярэджваючы пытаньне, усім кажаце, што грошы не выдзяляліся. Чаму?
Варламаў распавядае пра праездкі гэтага пэрыяду. Грошы выдаткоўваліся са спазьненьнем на 2 і болей месяца і таму яму даводзілася грошы пазычаць і знаходзіць. Гэтак ён пазычаў каля 30 тысяч эўра.
Суд: вы сказалі, што гучалі імя БДУ, а імя Варламаў гучала?
Давідовіч: Ня памятаю, бывала па-рознаму.
Суд: БДУ чулі, а Валамаў — не?
Давідовіч: Па-рознаму.
10:15 Аднавіўся працэс. Пачаўся допыт пацярпелага Міхала Мытніка, мастака-мадэльера з Жодзіна.
Ён удзельнічаў у фэстывалях «Млын моды», езьдзіў у замежныя паездкі. У фэстывалях браў удзел як дызайнэр. Паездак было шмат. Згадаў пра Бэрлін, 2 разы — Бэльгія, Вена.
Харчаваньне давалі. Пра тое, што выдзяляюцца сутачныя, ня ведаю. Згадаў, што на сьледзтве яму паказвалі справаздачы зь ягонымі подпісамі, дзесьці ён пазнаў свой подпіс. Дзесьці — не. Ня памятае, за што ён падпісваўся. Згадаў, што калі ехалі ў Бэрлін, дзяўчыны падносілі нейкія дакумэнты на подпіс, але што гэта было, ён ня памятае.
Згадаў пра арганізацыйныя сходы перад паездкамі, якія праводзілі памочнікі Варламава. Там гаварылі пра тое, як сябе за мяжой паводзіць, як будзе арганізаванае харчаваньне.
«Мы былі як адна вялікая сям’я, ніякіх пытаньняў па харчаваньні ў мяне не ўзьнікала. Як і пра разьмяшчэньне ў гатэлях, умовы для паказу. Умовы былі бездакорнымі. Усё было выдатна арганізавана. Умовы стварыў Саша Варламаў, мяркую — ён вёў гэты праект», — кажа Мытнік.
Сьведка: «У мяне няма ніякіх прэтэнзіяў да Сашы Варламава. Толькі ўдзячнасьць! Яго бяда ў тым, што ён вельмі любіць сваю радзіму і вучыў нас любіць сваю радзіму. Я ўдзячны яму за тое, што адбыўся як дызайнэр».
Варламаў: А якой была мэта гэтых паездак?
Прадставіць Беларусь і мы гэта пасьпяхова рабілі.
Варламаў: Вы згадалі пра паездку ў Бэрлін. Як было там арганізавана?
Сьведка: Усё было бездакорна і гатэль і паказ. А што зараз з «Млынам моды», вы ведаеце? Ён рухнуў. Яго няма.
Далей Мытнік згадаў, што за кулісамі заўсёды падавалі ваду, сокі, былі фуршэты. Ён ня бачыў, каб сам Варламаў наразаў каўбасы, хадзіў у краму, цягаў скрыні з прадуктамі. Але Варламаў усё гэта арганізоўваў, у тым ліку цягаў кулісы і працаваў на сцэне. Ён выходзіў на паклон разам з усімі мадэлямі, а не адзін.
Варламаў пытаецца пра падзеі ў Брусэлі: Што там было?
Сьведка: Гэта было як ніколі. Чырвоная дарожка на цэтральнай плошчы Бруселя, вышэйшае кіраўніцтва. Пра Беларусь там ня ведалі, але мы паказалі. Мы пражывалі ў гатэлі, было тэхнічнае забесьпячэньне. Мы, дызайнэры, ішлі разам з мадэлямі на паклоне.
Варламаў: 2008 год, Вена. Грошы на тую паездку не выдаткоўваліся, а дзе вы жылі тады?
Мытнік: У гатэлі. Усё зноў было арганізавана выдатна. Былі мэдыі, мы раздавалі інтэрвію. Сам я прэсу не арганізоўваў, гэта усё арганізоўваў Варламаў.
Варламаў задае пытаньні стоячы, абапіраецца на мыліцу, пры допыце пацярпелага стаіць, абапіраючыся на мыліцу.
Сьведка не згадаў, каб везьлі ў аўтобусе скрыні з харчамі і напоямі для фуршэтаў, але дакладна згадаў, што ў Вене на фуршэце былі беларускія цукеркі і шампанскае. Згадаў і пра абсталяваньне, дэкарацыі для сцэны, якія везьлі з сабой у паездкі ў аўтобусе.
На паседжаньні ў сераду суд заслухваў сьведкаў.
«Некаторыя зь іх пачалі мяняць паказаньні. Амаль усе сьведкі казалі пра ціск на іх з боку сьледчых», — заявіла Свабодзе сястра Варламава Рыма.
Былога кіраўніка фэстывалю «Млын моды» абвінавацілі, між іншага, у крадзяжы ў вялікім памеры праз злоўжываньне службовым становішчам.
На мінулых паседжаньнях Варламаў часткова прызнаў віну — ён ня сплачваў падаткі.
Сьведкамі і пацярпелымі ў справе праходзяць 800 чалавек.
Варламаў быў арыштаваны ў траўні 2011 году і з таго часу ўтрымліваецца пад вартай.
Судзьдзя — Надзея Навіцкая
Адвакат — Павал Піваварчык
Адзін з пракурораў — Антон Загароўскі — той самы, які прадстаўляў бок абвінавачаньня ў працэсе над былым кандыдатам у прэзыдэнты Андрэем Саньнікавым.
Першы дзень: Саша Варламаў — на месцы Канавалава-Кавалёва
Другі дзень: Варламава перавялі з «залі сьмяротнікаў»
Дзень трэці: Скрыні шампанскага, «Белавескай», ікры і беларускага хлеба
Дзень чацьверты: Варламаў прызнаў сваю віну, што не сплаціў падаткі
Дзень пяты: Працэс Варламава: сьведкі кажуць пра ціск з боку сьледчых