Дагэтуль знаходжуся пад уражаньнем нобэлеўскай прамовы м’янмскай дысыдэнткі Аун Сан Су Чжы.
21 год таму ганараванай Нобэлеўскай прэміяй міру «Як абаронца правоў чалавека».
15 гадоў зьняволенай хатнім арыштам.
http://www.dailymotion.com/embed/video/xrkiyd
Aung San Suu Kyi finally makes Nobel acceptance... by euronews-en
Інтэлігентны твар прыгожай жанчыны, якая адмовілася замяніць вязьніцу на выгнаньне. Жывыя белыя кветкі ў чорных валасах і словы, якія па моцы набліжаюцца да Дастаеўскага:
«Адзін вязень сумленьня — гэта ўжо зашмат».
Яе прамову спыняюць аплядысмэнты. Прыканцы найбольш працяглыя. Усе ўстаюць. У фантастычнай нобэлеўскай залі. У яе вачах сьлёзы.
«Тых вязьняў, каго не вызвалілі, у маёй краіне яшчэ вельмі шмат. Памятайце пра іх. Забыцьцё — гэта маленькая сьмерць».
37 гадоў таму жонка Андрэя Сахарава Алена Бонэр зачытвала тут жа ў Осла Нобэлеўскую прамову мужа, які, як і м’янмская дысыдэнтка, ня мог выехаць на цырымонію.
Калі б Аун Сан Су Чжы, як Андрэй Сахараў, вырашыла назваць імёны зьняволеных, думаю, што абавязкова прагучала б імя беларускага палітвязьня Алеся Бяляцкага, якога таксама намінавалі на Нобэлеўскую прэмію міру, якому Су Чжы дасылала лісты ў Архіепелаг БЕЛАГ.
«Адзіная сапраўдная турма — гэта страх. Адзіная сапраўдная свабода — гэта свабода ад страху», казала Су Чжы.
Паводле гэтага крытэру, яна, Андрэй Сахараў, Алесь Бяляцкі — заўжды свабодныя людзі.
Сёньняшняя цырымонія выглядала і драматычна, і сымбалічна. Яна давала надзею на справядлівасьць.
Завочна атрымалі Нобэлеўскія прэміі міру ў 1935 нямецкі антыфашыст Карл фон Асецкі, у 1975 — Андрэй Сахараў, у 1983 — Лех Валенса (за яго прэмію атрымала жонка), у 1991 — Аун Сан Су Чжы (за яе прэмію атрымалі муж і два сыны), і ў 2010 — кітайскі палітвязень Лю Сяабо «За працяглую негвалтоўную барацьбу за фундаментальныя правы чалавека ў Кітаі».
Пасьля таго як Лю Сяабо ў турме даведаўся, што яму прысуджаная Нобэлеўская прэмія, ён заплакаў і сказаў, што хоча прысвяціць гэтую ўзнагароду ўсім загінулым у выступах ў падтрымку дэмакратыі на плошчы Цяньаньмэнь у 1989 годзе.
«Кончыкамі пальцаў зьвязала мяне з чалавецтвам».
Так трапна выказалася Су Чжы пра Нобэлеўскую прэмію міру.
На маю думку, напэўна ў гэтым і галоўная каштоўнасьць гэтай аўтарытэтнай прэміі. Падтрымаць у самы цяжкі час, на ўвесь сьвет заявіць, што змаганьне, пакуты, ахвяры вязьняў сумленьня, палітвязьняў, дысыдэнтаў патрэбныя чалавецтву.
Што будзе ў Нобэлеўскай прамове Алеся Бяляцкага? Ці пройдзе ён, як Аляксанар Салжаніцын паходкай зэка па Нобэлеўскім палацы?
Чамусьці мне падаецца, што ён апране беларускую кашулю-вышыванку...