У жорсткіх эканамічных умовах у рэгіёнах краіны на сёньня ацалела 12 выданьняў. Даржэюць папера, друкарскія паслугі, транспарт — усё гэта адбіваецца на дзейнасьці друкаваных СМІ. Тым часам Саўмін Беларусі ўзмацняе падтрымку дзяржаўных выданьняў. Згодна з пастановай ураду яшчэ ў гэтым годзе 25 дзяржаўных газэт і часопісаў атрымаюць буйныя грашовыя датацыі. Сярод прывілеяваных СМІ — газэты «Советская Белоруссия», «Рэспубліка», «Звязда» ды іншыя. А на што разьлічваць незалежным медыям?
Падрабязнасьці пра сытуацыю, у якой даводзіцца выжываць недзяржаўным СМІ ў рэгіёнах, распавядаюць уласныя карэспандэнты «Свабоды».
Незалежныя СМІ ў рэгіёне — гэта цяпер інфармацыйныя бюлетэні і малафарматныя газэты
На Гомельшчыне існаваньне недзяржаўных мэдыяў апошнім часам зьвязана найперш з інтэрнэтам. У дадатак да сайту «Моцныя навіны», які быў заснаваны ў траўні 2008 году, сёлета з ініцыятывы беларускіх праваабаронцаў у абласным цэнтры створаны новы інфармацыйны інтэрнэт-партал «Гомельская вясна». Зразумела, ніякай падтрымкі хаця б на конкурснай аснове ў незалежных мэдыяў няма.
Гаворыць адзін з заснавальнікаў сайту «Моцныя навіны», рэгіянальны кіраўнік руху «За свабоду» Пятро Кузьняцоў:
«Дыктатура — яна ня можа ня тое што падтрымліваць незалежныя СМІ, а нават проста ствараць роўныя ўмовы. Гэта для яе было б адразу поўнай паразай. Ва ўлады проста няма іншых шляхоў. Зараз яна ў тупіку, у тым ліку і інфармацыйным, і яна робіць тое, што можа. Мы сямнаццаць гадоў выжываем у такіх умовах. СМІ зараз знаходзяць іншыя інфармацыйныя каналы распаўсюду інфармацыі — яны ў інтэрнэце, у сацыяльных сетках. І на гэтым полі ўлада значна прайграе незалежным СМІ. І гэта добра, бо менавіта ў гэтым полі існуюць самыя думаючыя людзі, самыя дасьведчаныя й адукаваныя».
Спадар Кузьняцоў з паплечнікамі спрабаваў зарэгістраваць летась і аднайменную газэту «Моцныя навіны», аднак Міністэрства інфармацыі адхіліла заяву на той падставе, што рэдактарка ня мела 5-гадовага стажу кіраваньня пэрыядычным выданьнем.
У Сьветлагорску перастала існаваць газэта «Регион-вести», у Мазыры — «Мозырская неделя»
У абласным цэнтры апошняя незалежная газэта зачынілася з прычыны фінансавых і паліграфічных цяжкасьцяў шэсьць гадоў таму. З гэтых жа прычынаў у Сьветлагорску перастала існаваць газэта «Регион-вести», а ў Мазыры — «Мозырская неделя».
Калі ня браць пад увагу рэклямныя выданьні, то сёньня незалежныя друкаваныя СМІ прадстаўленыя ў рэгіёне толькі інфармацыйнымі бюлетэнямі й малафарматнымі газэтамі.
Адно з такіх выданьняў — бюлетэнь «Грамадзянскія ініцыятывы» — рэдагуе старшыня абласной арганізацыі АГП Васіль Палякоў. Раней бюлетэнь выходзіў штомесячна, цяпер — адзін раз на тры месяцы:
«Тут ёсьць значныя праблемы, бо ніякай падтрымкі з боку дзяржавы няма. Немажліва прайсьці рэгістрацыю, і, апрача таго, абмежаваны іх наклад. Раней хоць да 500 асобнікаў можна было выдаваць, а зараз — 299. Безумоўна, гэта ня тая колькасьць, з дапамогай якой можна данесьці да насельніцтва сваю думку й нейкім чынам праводзіць асьветніцкую працу. Усе праблемы, зьвязаныя з коштам паперы, фарбы, тэхнікі, нарастаюць з кожным годам. Замест таго каб дапамагчы стаць на ногі такім выданьням, дзяржава, наадварот, стварае штучныя перашкоды».
Спэцслужбы ня раз рабілі ператрусы, канфіскоўвалі тэхніку, затрымлівалі й штрафавалі распаўсюднікаў незалежных малафарматных выданьняў і бюлетэняў.
Сярод актывістаў незалежнага прафсаюзу РЭП у рэгіёне распаўсюджваецца й малафарматная газэта «Перазьменка». Аўтар выданьня, юрыст Леанід Судаленка мяркуе, што дзяржава не зацікаўленая ў тым, каб да насельніцтва даходзіла альтэрнатыўная інфармацыя. Таму яе падтрымка такая аднабокая — яе маюць толькі падкантрольныя ўладзе СМІ:
«Дзяржава не зацікаўленая ў тым, каб да простага народу даходзіла альтэрнатыўная інфармацыя, якую грамадзяне ня могуць пачытаць, паслухаць, убачыць празь беларускае тэлебачаньне, дзяржаўныя газэты й дзяржаўнае радыё».
Пазаштатны карэспандэнт «Народнай волі» Дзяніс Рабянок з Калінкавічаў адзначае, што дзяржава падтрымлівае толькі тыя СМІ, якія служаць сродкамі ня столькі масавай інфармацыі, колькі агітацыі й прапаганды. Гэтаксама як у былым Савецкім Саюзе:
«Я лічу, што ў сёньняшняй Беларусі дзяржаўныя газэты, радыё й тэлебачаньне — гэта ня сродкі масавай інфармацыі, а сродкі агітацыі й прапаганды. Толькі замест камуністычнай партыі — рэжым Лукашэнкі».
Нядаўняя страта — івацэвіцкая «Газета для Вас»
У 2011 годзе на Берасьцейшчыне на адно незалежнае выданьне паменела — перастала існаваць івацэвіцкая «Газета для Вас». Аднак, нягледзячы на гэта, па колькасьці зарэгістраваных незалежных газэт Берасьцейшчына — адзін з найбольш пасьпяховых рэгіёнаў.
У рэгіёне цяпер выдаюцца 5 недзяржаўных газэт: «Брестский курьер», «Брестская газета», «Ганцавіцкі час», баранавіцкі «Intex-press», лунінецкая «Информ-прогулка».
Рэдактары недзяржаўных газэт кажуць, што перажываюць сёньня не найлепшыя часы. Віктар Марчук, галоўны рэдактар «Брестской газеты», тлумачыць, што асабліва цяжка адбіваецца на газэце падаражэньне паперы і друкарскіх паслугаў.
«Брестская газета» зьменшыла аб’ём нумара — перайшла на 24 паласы
Віктар Марчук: «Пачынаючы з красавіка, на пачатку кожнага месяца друкарня падымала расцэнкі. На пачатку лета падлічыў, што на той пэрыяд на 78% падаражэлі паслугі друкарні. Таму калі раней мы выходзілі на 32 палосах, то зь ліпеня вымушаныя былі перайсьці на 24-палосны нумар. Бо пры такіх цэнах на паперу і паслугі друкарні мы проста ня зможам выцягнуць 32 паласы. Да таго ж і рэклямадаўцы цяпер перажываюць пэўныя цяжкасьці...»
Рэдактар «Брестской газеты» кажа, што Шклоўскі завод газэтнай паперы — манапаліст, які кошт ён вызначае, такі і будзе. А вось кошт газэт вызначаецца рынкам, і яго немагчыма бясконца падымаць, бо людзі папросту перастануць купляць.
Віктар Марчук: «Сёньня чалавек перш падумае, што яму набыць — газэту ці бохан хлеба, і ён, вядома ж, выбера хлеб...».
«Ганцавіцкі час» выжывае на энтузіязьме
Намесьнік рэдактара газэты «Ганцавіцкі час» Пётар Гузаеўскі кажа, што ў такіх складаных умовах журналісты працуюць найперш на энтузіязьме.
«Апошнія гады мы пакрыху павялічвалі наклад. Яго літаральна з 2 тысяч 300 да 3 тысяч 500 асобнікаў давялі за 4 гады. Але ж рост коштаў друку і паперы ставіць такую газэту, як „Ганцавіцкі час“, у такія рамкі, што фактычна мы больш ужо думаем не пра павышэньне заробкаў, а пра тое, ці варта далей працягваць гэтую працу. Тут не патрэбныя ніякія палітычныя ўзьдзеяньні, газэта папросту можа зачыніцца з эканамічных прычынаў...».
Рэдактар ратуе выданьне сіламі сваёй сям’і
Уладзімер Скрабатун, рэдактар і выдавец незалежнай газэты «Вольнае Глыбокае», вымушаны друкаваць сваё выданьне ў суседнім рэгіёне — у Маладэчне на Меншчыне. Там паслугі друкарні таньнейшыя, але за апошні час кошты ўсё адно ўзрасьлі ў два разы, скардзіцца спадар Уладзімер:
«Яно ўсё даражэла на працягу красавіка, траўня і пачатку чэрвеня. І атрымалася, што ў два разы вырас кошт друку. Натуральна, падаражэла і газэта: мы прадавалі яе за адну тысячу рублёў, потым за паўтары, а цяпер ужо і за дзьве!».
Уладзімер Скрабатун сам вярстае газэту, сам адвозіць яе ў друкарню і сіламі сваёй сям’і рэалізуе «Вольнае Глыбокае» на мясцовым кірмашы. Паколькі выдаткі на ўсё гэта вырасьлі, падвысілася і цана газэты, кажа выдавец:
«Іншага выйсьця ўжо няма! Таму што друк друкам, але наўкола ўсё даражэе: падвысіліся кошты на паліва, кошт месца на кірмашы... Пайшла ланцуговая рэакцыя! Зьмяншаць, можа, і наклад давядзецца на якіх асобнікаў дзьвесьце».
Сёньня газэта «Вольнае Глыбокае» мае наклад 2 тысячы асобнікаў. Але ўвесь наклад цяпер не разыходзіцца. Уладзімер Скрабатун тлумачыць гэта «сэзонным зьніжэньнем попыту» — маўляў, людзі ў выходныя едуць капаць бульбу на вёску, таму на кірмашы бывае мала пакупнікоў. Можа, для кагосьці газэта стала і дужа дарагая.
Падвышэньнем цэнаў на паперу, камунальныя выдаткі і паліва незадаволены таксама і рэдактар газэты «Витебский курьер» Вадзім Баршчэўскі. Выданьне зарэгістравана ў Расеі, друкуецца ў Смаленску. Але выдаткі растуць усё адно, кажа спадар Вадзім:
«У Расеі друк крыху таньнейшы, але й там даражэе ўсё. Ну, і паліва ж даражэе. Калі туды-назад 300 кілямэтраў, ды там па горадзе — толькі й лічы! Ну, і ўсё, што тут трэба купляць, таксама даражэе. Вось папера, прыкладам, для працы — падаражэла ўжо ў разы! Камунальныя выдаткі даражэюць, так што лягчэй не становіцца!».
«Витебский курьер» не прадаецца ні ў шапіках «Белсаюздруку», ні ў прыватных распаўсюднікаў — як ні спрабавалі выдаўцы дамагчыся атрыманьня ліцэнзіі на продаж, так ім гэта і не ўдалося. Газэта распаўсюджваецца бясплатна — валянтэры раскідаюць яе па паштовых скрынях у некаторых раёнах Віцебску. Рэдактар Вадзім Баршчэўскі кажа, што на сёньняшні дзень яна выходзіць накладам 10 тысяч асобнікаў, і «кур’ераўскі» калектыў прыкладае ўсе намаганьні, каб наклад не скараціўся.
На дзяржаўную падтрымку выдаўцы незалежных СМІ не спадзяюцца.
На Магілёўшчыне падаражэньне паперы і паслуг друкарняў б’е па недзяржаўнай і камэрцыйнай прэсе. На дзяржаўную падтрымку выдаўцы гэтых газэт не спадзяюцца.
Агульнапалітычны тыднёвік «Узгорак» выдаецца накладам адна тысяча асобнікаў. Распаўсюджваецца ў трох раёнах Магілёўшчыны — Горацкім, Дрыбінскім ды Мсьціслаўскім. Спадзяваньняў на дзяржаўную падтрымку незалежнага выданьня ў рэдактаркі Галіны Буднай няма. Як выжывае газэта? — пытаюся ў журналісткі.
«Некалькі разоў ужо даражэлі паслугі друку і папера. Апошняя цана — каля сямісот тысяч рублёў за наклад. Калі мы даведаліся пра цану, то былі ў шоку. Практычна тры чвэрці бюджэту цяпер ідзе на друкарню. Яшчэ значная частка — на заробкі. Выжываем мы дзякуючы добрым рэклямадаўцам, тым, хто разумее, у якіх умовах мы працуем».
Як сьцьвярджае спадарыня Будная, наклад газэты пакуль застаецца ранейшым.
Праз падаражэньне паслугаў друкарняў маюць праблемы й камэрцыйныя недзяржаўныя выданьні. Так, на сайце бабруйскай газэты «Коммерческий куръер» пазначана, што яна выдаецца накладам 15 300 асобнікаў. Рэдактарка выданьня Тацяна Новік удакладніла:
«Не, у нас троху менш ужо. У нас трынаццаць тысяч. Крызіс. Паперы няма. Мы збавілі троху тэмпы. Выжываем. Стараемся змагацца з крызісам. Стараемся пісаць цікавыя матэрыялы. Стараемся быць карыснымі для нашых чытачоў».
Выдаткі на выпуск газэты вырасьлі прыкладна ў тры разы
Ці нашмат вырасьлі цэны ў магілёўскай друкарні імя Сьпірыдона Собаля, пытаюся ў яе супрацоўніцы:
«На паперу — дужа вырасьлі. На паліграфічныя паслугі — вырасьлі, але не нашмат. Вырасьлі ў асноўным за кошт матэрыялаў. Матэрыялы вырасьлі прыкладна ў тры разы. Мы набываем усё імпартнае, акрамя паперы. Яна — шклоўская».
Тым часам растуць цэны й на дзяржаўныя «раёнкі». Квартальная падпіска на некаторыя зь іх вырасла больш як на шэсьць тысяч рублёў.
Намесьнік старшыні Беларускай асацыяцыі журналістаў Андрэй Бастунец лічыць, што найбольш пэрспэктыўны цяпер напрамак разьвіцьця — гэта інтэрнэт-вэрсія:
«У якасьці прыкладу можна ўзгадаць „Экспрэс“, які паўстаў на месцы былога „Кур’ера з Барысава“. Газэта „Бабруйскі кур’ер“ таксама ўзнаўляецца ў выглядзе інтэрнэт-парталу. Дарэчы будзе нагадаць пра выданьне „Салідарнасьць“. Гэта цяпер папулярны інтэрнэт-рэсурс, пасьля таго як фактычна быў спынены выхад друкаванага выданьня».
Па словах Андрэя Бастунца, для падтрымкі рэгіянальных СМІ ў Беларусі створана Асацыяцыя выдаўцоў.
Асацыяцыя выдаўцоў рэгіянальнай прэсы была заснавана ў ліпені 2009 году, яна аб’ядноўвае 12 недзяржаўных прадпрыемстваў з розных рэгіёнаў Беларусі, якія ў межах сваёй вытворчай дзейнасьці выдаюць больш за 20 рэгіянальных масава-палітычных выданьняў агульным накладам больш за 100 000 асобнікаў.
У асацыяцыю ўваходзяць: «Борисовские новости», «Брестская газета», «Брестский курьер», «Вечерний Бобруйск». «Вольнае Глыбокае», «Газета Слонимская», «Ганцавіцкі час», «Intex-press», «Інфа-кур’ер», «Информ-прогулка», «Наша слова», «Нясвіжскі час», «Рэгіянальная газета».
Падрабязнасьці пра сытуацыю, у якой даводзіцца выжываць недзяржаўным СМІ ў рэгіёнах, распавядаюць уласныя карэспандэнты «Свабоды».
ГОМЕЛЬШЧЫНА
Незалежныя СМІ ў рэгіёне — гэта цяпер інфармацыйныя бюлетэні і малафарматныя газэты
На Гомельшчыне існаваньне недзяржаўных мэдыяў апошнім часам зьвязана найперш з інтэрнэтам. У дадатак да сайту «Моцныя навіны», які быў заснаваны ў траўні 2008 году, сёлета з ініцыятывы беларускіх праваабаронцаў у абласным цэнтры створаны новы інфармацыйны інтэрнэт-партал «Гомельская вясна». Зразумела, ніякай падтрымкі хаця б на конкурснай аснове ў незалежных мэдыяў няма.
Гаворыць адзін з заснавальнікаў сайту «Моцныя навіны», рэгіянальны кіраўнік руху «За свабоду» Пятро Кузьняцоў:
«Дыктатура — яна ня можа ня тое што падтрымліваць незалежныя СМІ, а нават проста ствараць роўныя ўмовы. Гэта для яе было б адразу поўнай паразай. Ва ўлады проста няма іншых шляхоў. Зараз яна ў тупіку, у тым ліку і інфармацыйным, і яна робіць тое, што можа. Мы сямнаццаць гадоў выжываем у такіх умовах. СМІ зараз знаходзяць іншыя інфармацыйныя каналы распаўсюду інфармацыі — яны ў інтэрнэце, у сацыяльных сетках. І на гэтым полі ўлада значна прайграе незалежным СМІ. І гэта добра, бо менавіта ў гэтым полі існуюць самыя думаючыя людзі, самыя дасьведчаныя й адукаваныя».
Спадар Кузьняцоў з паплечнікамі спрабаваў зарэгістраваць летась і аднайменную газэту «Моцныя навіны», аднак Міністэрства інфармацыі адхіліла заяву на той падставе, што рэдактарка ня мела 5-гадовага стажу кіраваньня пэрыядычным выданьнем.
У Сьветлагорску перастала існаваць газэта «Регион-вести», у Мазыры — «Мозырская неделя»
У абласным цэнтры апошняя незалежная газэта зачынілася з прычыны фінансавых і паліграфічных цяжкасьцяў шэсьць гадоў таму. З гэтых жа прычынаў у Сьветлагорску перастала існаваць газэта «Регион-вести», а ў Мазыры — «Мозырская неделя».
Калі ня браць пад увагу рэклямныя выданьні, то сёньня незалежныя друкаваныя СМІ прадстаўленыя ў рэгіёне толькі інфармацыйнымі бюлетэнямі й малафарматнымі газэтамі.
Адно з такіх выданьняў — бюлетэнь «Грамадзянскія ініцыятывы» — рэдагуе старшыня абласной арганізацыі АГП Васіль Палякоў. Раней бюлетэнь выходзіў штомесячна, цяпер — адзін раз на тры месяцы:
«Тут ёсьць значныя праблемы, бо ніякай падтрымкі з боку дзяржавы няма. Немажліва прайсьці рэгістрацыю, і, апрача таго, абмежаваны іх наклад. Раней хоць да 500 асобнікаў можна было выдаваць, а зараз — 299. Безумоўна, гэта ня тая колькасьць, з дапамогай якой можна данесьці да насельніцтва сваю думку й нейкім чынам праводзіць асьветніцкую працу. Усе праблемы, зьвязаныя з коштам паперы, фарбы, тэхнікі, нарастаюць з кожным годам. Замест таго каб дапамагчы стаць на ногі такім выданьням, дзяржава, наадварот, стварае штучныя перашкоды».
Спэцслужбы ня раз рабілі ператрусы, канфіскоўвалі тэхніку, затрымлівалі й штрафавалі распаўсюднікаў незалежных малафарматных выданьняў і бюлетэняў.
Сярод актывістаў незалежнага прафсаюзу РЭП у рэгіёне распаўсюджваецца й малафарматная газэта «Перазьменка». Аўтар выданьня, юрыст Леанід Судаленка мяркуе, што дзяржава не зацікаўленая ў тым, каб да насельніцтва даходзіла альтэрнатыўная інфармацыя. Таму яе падтрымка такая аднабокая — яе маюць толькі падкантрольныя ўладзе СМІ:
«Дзяржава не зацікаўленая ў тым, каб да простага народу даходзіла альтэрнатыўная інфармацыя, якую грамадзяне ня могуць пачытаць, паслухаць, убачыць празь беларускае тэлебачаньне, дзяржаўныя газэты й дзяржаўнае радыё».
Пазаштатны карэспандэнт «Народнай волі» Дзяніс Рабянок з Калінкавічаў адзначае, што дзяржава падтрымлівае толькі тыя СМІ, якія служаць сродкамі ня столькі масавай інфармацыі, колькі агітацыі й прапаганды. Гэтаксама як у былым Савецкім Саюзе:
«Я лічу, што ў сёньняшняй Беларусі дзяржаўныя газэты, радыё й тэлебачаньне — гэта ня сродкі масавай інфармацыі, а сродкі агітацыі й прапаганды. Толькі замест камуністычнай партыі — рэжым Лукашэнкі».
БЕРАСЬЦЕЙШЧЫНА
Нядаўняя страта — івацэвіцкая «Газета для Вас»
У 2011 годзе на Берасьцейшчыне на адно незалежнае выданьне паменела — перастала існаваць івацэвіцкая «Газета для Вас». Аднак, нягледзячы на гэта, па колькасьці зарэгістраваных незалежных газэт Берасьцейшчына — адзін з найбольш пасьпяховых рэгіёнаў.
У рэгіёне цяпер выдаюцца 5 недзяржаўных газэт: «Брестский курьер», «Брестская газета», «Ганцавіцкі час», баранавіцкі «Intex-press», лунінецкая «Информ-прогулка».
Рэдактары недзяржаўных газэт кажуць, што перажываюць сёньня не найлепшыя часы. Віктар Марчук, галоўны рэдактар «Брестской газеты», тлумачыць, што асабліва цяжка адбіваецца на газэце падаражэньне паперы і друкарскіх паслугаў.
«Брестская газета» зьменшыла аб’ём нумара — перайшла на 24 паласы
Віктар Марчук: «Пачынаючы з красавіка, на пачатку кожнага месяца друкарня падымала расцэнкі. На пачатку лета падлічыў, што на той пэрыяд на 78% падаражэлі паслугі друкарні. Таму калі раней мы выходзілі на 32 палосах, то зь ліпеня вымушаныя былі перайсьці на 24-палосны нумар. Бо пры такіх цэнах на паперу і паслугі друкарні мы проста ня зможам выцягнуць 32 паласы. Да таго ж і рэклямадаўцы цяпер перажываюць пэўныя цяжкасьці...»
Рэдактар «Брестской газеты» кажа, што Шклоўскі завод газэтнай паперы — манапаліст, які кошт ён вызначае, такі і будзе. А вось кошт газэт вызначаецца рынкам, і яго немагчыма бясконца падымаць, бо людзі папросту перастануць купляць.
Віктар Марчук: «Сёньня чалавек перш падумае, што яму набыць — газэту ці бохан хлеба, і ён, вядома ж, выбера хлеб...».
«Ганцавіцкі час» выжывае на энтузіязьме
Намесьнік рэдактара газэты «Ганцавіцкі час» Пётар Гузаеўскі кажа, што ў такіх складаных умовах журналісты працуюць найперш на энтузіязьме.
«Апошнія гады мы пакрыху павялічвалі наклад. Яго літаральна з 2 тысяч 300 да 3 тысяч 500 асобнікаў давялі за 4 гады. Але ж рост коштаў друку і паперы ставіць такую газэту, як „Ганцавіцкі час“, у такія рамкі, што фактычна мы больш ужо думаем не пра павышэньне заробкаў, а пра тое, ці варта далей працягваць гэтую працу. Тут не патрэбныя ніякія палітычныя ўзьдзеяньні, газэта папросту можа зачыніцца з эканамічных прычынаў...».
ВІЦЕБШЧЫНА
Рэдактар ратуе выданьне сіламі сваёй сям’і
Уладзімер Скрабатун, рэдактар і выдавец незалежнай газэты «Вольнае Глыбокае», вымушаны друкаваць сваё выданьне ў суседнім рэгіёне — у Маладэчне на Меншчыне. Там паслугі друкарні таньнейшыя, але за апошні час кошты ўсё адно ўзрасьлі ў два разы, скардзіцца спадар Уладзімер:
«Яно ўсё даражэла на працягу красавіка, траўня і пачатку чэрвеня. І атрымалася, што ў два разы вырас кошт друку. Натуральна, падаражэла і газэта: мы прадавалі яе за адну тысячу рублёў, потым за паўтары, а цяпер ужо і за дзьве!».
Уладзімер Скрабатун сам вярстае газэту, сам адвозіць яе ў друкарню і сіламі сваёй сям’і рэалізуе «Вольнае Глыбокае» на мясцовым кірмашы. Паколькі выдаткі на ўсё гэта вырасьлі, падвысілася і цана газэты, кажа выдавец:
«Іншага выйсьця ўжо няма! Таму што друк друкам, але наўкола ўсё даражэе: падвысіліся кошты на паліва, кошт месца на кірмашы... Пайшла ланцуговая рэакцыя! Зьмяншаць, можа, і наклад давядзецца на якіх асобнікаў дзьвесьце».
Сёньня газэта «Вольнае Глыбокае» мае наклад 2 тысячы асобнікаў. Але ўвесь наклад цяпер не разыходзіцца. Уладзімер Скрабатун тлумачыць гэта «сэзонным зьніжэньнем попыту» — маўляў, людзі ў выходныя едуць капаць бульбу на вёску, таму на кірмашы бывае мала пакупнікоў. Можа, для кагосьці газэта стала і дужа дарагая.
Падвышэньнем цэнаў на паперу, камунальныя выдаткі і паліва незадаволены таксама і рэдактар газэты «Витебский курьер» Вадзім Баршчэўскі. Выданьне зарэгістравана ў Расеі, друкуецца ў Смаленску. Але выдаткі растуць усё адно, кажа спадар Вадзім:
«У Расеі друк крыху таньнейшы, але й там даражэе ўсё. Ну, і паліва ж даражэе. Калі туды-назад 300 кілямэтраў, ды там па горадзе — толькі й лічы! Ну, і ўсё, што тут трэба купляць, таксама даражэе. Вось папера, прыкладам, для працы — падаражэла ўжо ў разы! Камунальныя выдаткі даражэюць, так што лягчэй не становіцца!».
«Витебский курьер» не прадаецца ні ў шапіках «Белсаюздруку», ні ў прыватных распаўсюднікаў — як ні спрабавалі выдаўцы дамагчыся атрыманьня ліцэнзіі на продаж, так ім гэта і не ўдалося. Газэта распаўсюджваецца бясплатна — валянтэры раскідаюць яе па паштовых скрынях у некаторых раёнах Віцебску. Рэдактар Вадзім Баршчэўскі кажа, што на сёньняшні дзень яна выходзіць накладам 10 тысяч асобнікаў, і «кур’ераўскі» калектыў прыкладае ўсе намаганьні, каб наклад не скараціўся.
МАГІЛЁЎШЧЫНА
На дзяржаўную падтрымку выдаўцы незалежных СМІ не спадзяюцца.
На Магілёўшчыне падаражэньне паперы і паслуг друкарняў б’е па недзяржаўнай і камэрцыйнай прэсе. На дзяржаўную падтрымку выдаўцы гэтых газэт не спадзяюцца.
Агульнапалітычны тыднёвік «Узгорак» выдаецца накладам адна тысяча асобнікаў. Распаўсюджваецца ў трох раёнах Магілёўшчыны — Горацкім, Дрыбінскім ды Мсьціслаўскім. Спадзяваньняў на дзяржаўную падтрымку незалежнага выданьня ў рэдактаркі Галіны Буднай няма. Як выжывае газэта? — пытаюся ў журналісткі.
«Некалькі разоў ужо даражэлі паслугі друку і папера. Апошняя цана — каля сямісот тысяч рублёў за наклад. Калі мы даведаліся пра цану, то былі ў шоку. Практычна тры чвэрці бюджэту цяпер ідзе на друкарню. Яшчэ значная частка — на заробкі. Выжываем мы дзякуючы добрым рэклямадаўцам, тым, хто разумее, у якіх умовах мы працуем».
Як сьцьвярджае спадарыня Будная, наклад газэты пакуль застаецца ранейшым.
Праз падаражэньне паслугаў друкарняў маюць праблемы й камэрцыйныя недзяржаўныя выданьні. Так, на сайце бабруйскай газэты «Коммерческий куръер» пазначана, што яна выдаецца накладам 15 300 асобнікаў. Рэдактарка выданьня Тацяна Новік удакладніла:
«Не, у нас троху менш ужо. У нас трынаццаць тысяч. Крызіс. Паперы няма. Мы збавілі троху тэмпы. Выжываем. Стараемся змагацца з крызісам. Стараемся пісаць цікавыя матэрыялы. Стараемся быць карыснымі для нашых чытачоў».
Выдаткі на выпуск газэты вырасьлі прыкладна ў тры разы
Ці нашмат вырасьлі цэны ў магілёўскай друкарні імя Сьпірыдона Собаля, пытаюся ў яе супрацоўніцы:
«На паперу — дужа вырасьлі. На паліграфічныя паслугі — вырасьлі, але не нашмат. Вырасьлі ў асноўным за кошт матэрыялаў. Матэрыялы вырасьлі прыкладна ў тры разы. Мы набываем усё імпартнае, акрамя паперы. Яна — шклоўская».
Тым часам растуць цэны й на дзяржаўныя «раёнкі». Квартальная падпіска на некаторыя зь іх вырасла больш як на шэсьць тысяч рублёў.
Намесьнік старшыні Беларускай асацыяцыі журналістаў Андрэй Бастунец лічыць, што найбольш пэрспэктыўны цяпер напрамак разьвіцьця — гэта інтэрнэт-вэрсія:
«У якасьці прыкладу можна ўзгадаць „Экспрэс“, які паўстаў на месцы былога „Кур’ера з Барысава“. Газэта „Бабруйскі кур’ер“ таксама ўзнаўляецца ў выглядзе інтэрнэт-парталу. Дарэчы будзе нагадаць пра выданьне „Салідарнасьць“. Гэта цяпер папулярны інтэрнэт-рэсурс, пасьля таго як фактычна быў спынены выхад друкаванага выданьня».
Па словах Андрэя Бастунца, для падтрымкі рэгіянальных СМІ ў Беларусі створана Асацыяцыя выдаўцоў.
Асацыяцыя выдаўцоў рэгіянальнай прэсы была заснавана ў ліпені 2009 году, яна аб’ядноўвае 12 недзяржаўных прадпрыемстваў з розных рэгіёнаў Беларусі, якія ў межах сваёй вытворчай дзейнасьці выдаюць больш за 20 рэгіянальных масава-палітычных выданьняў агульным накладам больш за 100 000 асобнікаў.
У асацыяцыю ўваходзяць: «Борисовские новости», «Брестская газета», «Брестский курьер», «Вечерний Бобруйск». «Вольнае Глыбокае», «Газета Слонимская», «Ганцавіцкі час», «Intex-press», «Інфа-кур’ер», «Информ-прогулка», «Наша слова», «Нясвіжскі час», «Рэгіянальная газета».