У артыкуле, апублікаваным у газэце Moscow Times, вядомы швэдзкі эканаміст, экспэрт у справах эканомік посткамуністычных краінах Андэрс Аслунд аналізуе прычыны і магчымыя наступствы эканамічнага крызісу ў Беларусі.
Беларусь увайшла ў чарговы плацёжны крызіс. Раней такія крызісы сканчаліся тым, што Беларусь ратавала Расея. Такая спроба была зробленая і зараз, але цяперашні беларускі крызіс можа быць занадта глыбокім.
Але ці ёсьць крызіс? Афіцыйна, валавы ўнутраны прадукт краіны вырас на 7,6% у мінулым годзе і дэфіцыт бюджэту склаў толькі 3,5% ад ВУП. Аднак бюджэтныя выдаткі не ўключаюць у сябе субсыдаваныя дзяржавай крэдыты, а традыцыйна высокі ўзровень інфляцыі ў Беларусі прыхоўвае інфляцыю, напампаваную афіцыйнымі тэмпамі росту ў савецкім стылі. Беларуская эканоміка ўяўляе сабой па сутнасьці савецкую эканоміку, яна толькі часткова лібэралізаваная. Дзяржаўны сэктар вырабляе 70% ВУП.
Аляксандр Лукашэнка выклікаў цяперашні плацёжны крызіс, падняўшы заробкі амаль на 50% напярэдадні леташніх прэзыдэнцкіх выбараў. Паводле яго абяцаньня давесьці сярэдні заробак да $ 500 у месяц, намінальная заработная плата вырасла на 41% у 2010 годзе, а рэальная – на 25%. Нават пасьля гэтых папулісцкіх крокаў Лукашэнка выкарыстаў беспрэцэдэнтны гвалт падчас і пасьля выбараў.
Нягледзячы на велізарны, эканамічна неапраўданы рост заробкаў, Беларусь захавала свой абменны курс да даляра ЗША. Як сьледзтва, краіна падрывае свае пазыцыі на рынку, і яе экспарт ня можа ісьці ў нагу з імпартам. Яго дэфіцыт вырас да $ 8,5 млрд., або 15,6% ад ВУП у мінулым годзе, а прамыя замежныя інвэстыцыі абмежаваныя лічбай прыкладна ў $ 2 млрд. на год.
Такім чынам, Беларусь сёлета мае патрэбу ў міжнародным фінансаваньні $ 6 млрд. Традыцыйна Расея давала такое вялікае фінансаваньне праз схаваныя субсыдыі паставак энэрганосьбітаў, што складае каля 15% ВУП Беларусі, Расея прадавала нафту і газ па больш нізкіх цэнах у Беларусь, чым у іншыя краіны. На працягу многіх гадоў Крэмль спрабуе скараціць гэтыя субсыдыі, але Лукашэнка пасьпяхова супраціўляўся. Яго апошні подзьвіг палягаў у атрыманьні ад Крамля чыстага прыбытку ў 2% ад ВУП праз зьніжэньне цэнаў на нафту ў сьнежні. Нягледзячы на гэта, агульныя расейскія энэргетычныя субсыдыі складаюць 7 % ВУП у 2011 годзе, што недастаткова.
Ва ўмовах сусьветнага фінансавага крызісу Беларусь упершыню атрымала крэдыт у $ 2,5 млрд. ад Міжнароднага валютнага фонду. Але МВФ нядаўна пастанавіў, што беларуская эканамічная палітыка слабая, і сытуацыя робіцца няўстойлівай. У мінулым годзе субсыдаваныя крэдыты павялічылася на 38%, што недапушчальна. Інфляцыя расьце хутчэй, чым меркавалася. У красавіку ў гадавым вымярэньні інфляцыя дасягнула 18%, і яна можа лёгка падняцца да 30 і больш адсоткаў да канца году.
Такім чынам, МВФ зачыніў свае дзьверы для Беларусі, як і Эўразьвяз -- з-за грубых парушэньняў правоў чалавека. Кітай прапанаваў вялікую пазыку ў юанях падчас папярэдняга крызісу, але гэта быў крэдыт для фінансаваньня імпарту з Кітаю.
У рэшце рэшт, толькі Крэмль зацікаўлены ў аказаньні дапамогі Лукашэнку. Беларусь зьяўляецца членам мытнага саюзу з Расеяй і Казахстанам. Расея стварыла фонд Эўразійскай эканамічнай супольнасьці па барацьбе з крызісам разам з Казахстанам, Кыргызстанам, Таджыкістанам, Армэніяй і Беларусьсю. Яго агульны аб'ём павінен быць $ 10 млрд., зь якіх Расея выдзеліла $ 7,5 мільярда. Пасьля доўгіх перамоў, гэты фонд вырашыў прапанаваць Беларусі крэдыт у памеры $ 3 -3,5 млрд. на працягу трох гадоў, з першым траншам на суму $ 1.24 млрд. ў гэтым годзе. Грошы павінны быць вылучаныя на ўмовах жорсткіх настолькі ж, як і ўмовы МВФ.
Расейцы патрабуюць два ключавыя моманты: дэвальвацыю беларускага рубля, верагодна, на 40%, і прыватызацыю шматлікіх старых савецкіх прадпрыемстваў, якія вялікія расейскія карпарацыі хочуць купіць.
Міністар фінансаў Аляксей Кудрын заявіў у аўторак, што Беларусь пагадзілася на прыватызацыю актываў на суму ў 2,5 млрд. даляраў ЗША ў год на працягу наступных трох гадоў, пачынаючы ад сёлетняга. Што будзе прадавацца - яшчэ трэба высьветліць. Лукашэнка выступае катэгарычна супраць буйнога продажу каштоўнай дзяржаўнай уласнасьці.
Некаторыя назіральнікі сьцьвярджаюць, што дэвальвацыя і прыватызацыя пераадолеюць крызіс, мяркуючы, што вялікая беларуская прамысловасьць хутка пашырыць свой экспарт, і сальда рахунку бягучых апэрацый хутка палепшыцца.
Важнае эканамічнае пытаньне -- ці вычарпаная беларуская эканамічная мадэль? Гэтая краіна вырабляе лепшыя савецкія тавары, але яны ўсё яшчэ савецкія. Папросту кажучы, краіна жыла ад продажу савецкіх вырабаў у расейскую правінцыю і перапрацаванай расейскай нафты і угнаеньняў у Заходнюю Эўропе. Але расейская правінцыя стала занадта пераборлівай, каб яе задаволілі любыя савецкія тавары.
А даўгавы цяжар расьце. З улікам дэвальвацыі ВУП Беларусі ў бягучых цэнах будзе рэзка падаць з $ 55 млрд. у 2010 годзе да прыкладна 35 млрд. даляраў ЗША ў 2011 годзе. Як сьледзтва, зьнешні доўг будзе значна ўзрастаць. Дзяржаўны доўг быў $ 11,9 млрд. на канец 2010 году, гэта значыць, 34% ад прагназаванага ўзроўню ВУП. З улікам карпаратыўных пазыкаў сукупны зьнешні доўг Беларусі павялічыцца да 80% ВУП.
Ненадзейнасьць сытуацыі ілюструецца станам міжнародных рэзэрваў. Афіцыйна, яны ўпалі ніжэй за $ 3 млрд., але ёсьць падставы меркаваць, што чыстыя рэзэрвы зьяўляюцца адмоўнымі з-за абавязацельстваў.
Дэвальвацыя ў моцна залежнай ад гандлю беларускай эканоміцы можа прывесьці да скарачэньня рэальных заробкаў прыкладна на адну пятую. Няясна, ці зможа аўтарытарнае кіраўніцтва Беларусі вытрымаць такое падзеньне ўзроўню жыцьця.
Беларусь увайшла ў чарговы плацёжны крызіс. Раней такія крызісы сканчаліся тым, што Беларусь ратавала Расея. Такая спроба была зробленая і зараз, але цяперашні беларускі крызіс можа быць занадта глыбокім.
Але ці ёсьць крызіс? Афіцыйна, валавы ўнутраны прадукт краіны вырас на 7,6% у мінулым годзе і дэфіцыт бюджэту склаў толькі 3,5% ад ВУП. Аднак бюджэтныя выдаткі не ўключаюць у сябе субсыдаваныя дзяржавай крэдыты, а традыцыйна высокі ўзровень інфляцыі ў Беларусі прыхоўвае інфляцыю, напампаваную афіцыйнымі тэмпамі росту ў савецкім стылі. Беларуская эканоміка ўяўляе сабой па сутнасьці савецкую эканоміку, яна толькі часткова лібэралізаваная. Дзяржаўны сэктар вырабляе 70% ВУП.
Аляксандр Лукашэнка выклікаў цяперашні плацёжны крызіс, падняўшы заробкі амаль на 50% напярэдадні леташніх прэзыдэнцкіх выбараў. Паводле яго абяцаньня давесьці сярэдні заробак да $ 500 у месяц, намінальная заработная плата вырасла на 41% у 2010 годзе, а рэальная – на 25%. Нават пасьля гэтых папулісцкіх крокаў Лукашэнка выкарыстаў беспрэцэдэнтны гвалт падчас і пасьля выбараў.
Беларуская эканоміка ўяўляе сабой па сутнасьці савецкую эканоміку, яна толькі часткова лібэралізаваная
Нягледзячы на велізарны, эканамічна неапраўданы рост заробкаў, Беларусь захавала свой абменны курс да даляра ЗША. Як сьледзтва, краіна падрывае свае пазыцыі на рынку, і яе экспарт ня можа ісьці ў нагу з імпартам. Яго дэфіцыт вырас да $ 8,5 млрд., або 15,6% ад ВУП у мінулым годзе, а прамыя замежныя інвэстыцыі абмежаваныя лічбай прыкладна ў $ 2 млрд. на год.
Такім чынам, Беларусь сёлета мае патрэбу ў міжнародным фінансаваньні $ 6 млрд. Традыцыйна Расея давала такое вялікае фінансаваньне праз схаваныя субсыдыі паставак энэрганосьбітаў, што складае каля 15% ВУП Беларусі, Расея прадавала нафту і газ па больш нізкіх цэнах у Беларусь, чым у іншыя краіны. На працягу многіх гадоў Крэмль спрабуе скараціць гэтыя субсыдыі, але Лукашэнка пасьпяхова супраціўляўся. Яго апошні подзьвіг палягаў у атрыманьні ад Крамля чыстага прыбытку ў 2% ад ВУП праз зьніжэньне цэнаў на нафту ў сьнежні. Нягледзячы на гэта, агульныя расейскія энэргетычныя субсыдыі складаюць 7 % ВУП у 2011 годзе, што недастаткова.
Ва ўмовах сусьветнага фінансавага крызісу Беларусь упершыню атрымала крэдыт у $ 2,5 млрд. ад Міжнароднага валютнага фонду. Але МВФ нядаўна пастанавіў, што беларуская эканамічная палітыка слабая, і сытуацыя робіцца няўстойлівай. У мінулым годзе субсыдаваныя крэдыты павялічылася на 38%, што недапушчальна. Інфляцыя расьце хутчэй, чым меркавалася. У красавіку ў гадавым вымярэньні інфляцыя дасягнула 18%, і яна можа лёгка падняцца да 30 і больш адсоткаў да канца году.
Такім чынам, МВФ зачыніў свае дзьверы для Беларусі, як і Эўразьвяз -- з-за грубых парушэньняў правоў чалавека. Кітай прапанаваў вялікую пазыку ў юанях падчас папярэдняга крызісу, але гэта быў крэдыт для фінансаваньня імпарту з Кітаю.
Толькі Крэмль зацікаўлены ў аказаньні дапамогі Лукашэнку.
У рэшце рэшт, толькі Крэмль зацікаўлены ў аказаньні дапамогі Лукашэнку. Беларусь зьяўляецца членам мытнага саюзу з Расеяй і Казахстанам. Расея стварыла фонд Эўразійскай эканамічнай супольнасьці па барацьбе з крызісам разам з Казахстанам, Кыргызстанам, Таджыкістанам, Армэніяй і Беларусьсю. Яго агульны аб'ём павінен быць $ 10 млрд., зь якіх Расея выдзеліла $ 7,5 мільярда. Пасьля доўгіх перамоў, гэты фонд вырашыў прапанаваць Беларусі крэдыт у памеры $ 3 -3,5 млрд. на працягу трох гадоў, з першым траншам на суму $ 1.24 млрд. ў гэтым годзе. Грошы павінны быць вылучаныя на ўмовах жорсткіх настолькі ж, як і ўмовы МВФ.
Расейцы патрабуюць два ключавыя моманты: дэвальвацыю беларускага рубля, верагодна, на 40%, і прыватызацыю шматлікіх старых савецкіх прадпрыемстваў, якія вялікія расейскія карпарацыі хочуць купіць.
Міністар фінансаў Аляксей Кудрын заявіў у аўторак, што Беларусь пагадзілася на прыватызацыю актываў на суму ў 2,5 млрд. даляраў ЗША ў год на працягу наступных трох гадоў, пачынаючы ад сёлетняга. Што будзе прадавацца - яшчэ трэба высьветліць. Лукашэнка выступае катэгарычна супраць буйнога продажу каштоўнай дзяржаўнай уласнасьці.
Некаторыя назіральнікі сьцьвярджаюць, што дэвальвацыя і прыватызацыя пераадолеюць крызіс, мяркуючы, што вялікая беларуская прамысловасьць хутка пашырыць свой экспарт, і сальда рахунку бягучых апэрацый хутка палепшыцца.
Краіна вырабляе лепшыя савецкія тавары, але яны ўсё яшчэ савецкія.
Важнае эканамічнае пытаньне -- ці вычарпаная беларуская эканамічная мадэль? Гэтая краіна вырабляе лепшыя савецкія тавары, але яны ўсё яшчэ савецкія. Папросту кажучы, краіна жыла ад продажу савецкіх вырабаў у расейскую правінцыю і перапрацаванай расейскай нафты і угнаеньняў у Заходнюю Эўропе. Але расейская правінцыя стала занадта пераборлівай, каб яе задаволілі любыя савецкія тавары.
А даўгавы цяжар расьце. З улікам дэвальвацыі ВУП Беларусі ў бягучых цэнах будзе рэзка падаць з $ 55 млрд. у 2010 годзе да прыкладна 35 млрд. даляраў ЗША ў 2011 годзе. Як сьледзтва, зьнешні доўг будзе значна ўзрастаць. Дзяржаўны доўг быў $ 11,9 млрд. на канец 2010 году, гэта значыць, 34% ад прагназаванага ўзроўню ВУП. З улікам карпаратыўных пазыкаў сукупны зьнешні доўг Беларусі павялічыцца да 80% ВУП.
Ненадзейнасьць сытуацыі ілюструецца станам міжнародных рэзэрваў. Афіцыйна, яны ўпалі ніжэй за $ 3 млрд., але ёсьць падставы меркаваць, што чыстыя рэзэрвы зьяўляюцца адмоўнымі з-за абавязацельстваў.
Дэвальвацыя ў моцна залежнай ад гандлю беларускай эканоміцы можа прывесьці да скарачэньня рэальных заробкаў прыкладна на адну пятую. Няясна, ці зможа аўтарытарнае кіраўніцтва Беларусі вытрымаць такое падзеньне ўзроўню жыцьця.