20 студзеня на сэсіі Эўрапарлямэнту ў Страсбуры аднагалосна прынятая рэзалюцыя па Беларусі. Як зазначаюць аналітыкі, самая жорсткая з усіх рэзалюцыяў, якія Эўразьвяз калі-небудзь прымаў у справе Беларусі. Ці ўхваляюць самі беларусы тактыку санкцыяў?
За маштабныя санкцыі супраць беларускага кіраўніцтва выступаюць перадусім сваякі асуджаных за акцыю апазыцыі на менскай Плошчы незалежнасьці 19 сьнежня 2010 года. Іх блізкія ўжо больш за месяц утрымліваюцца ў сьледчых ізалятарах КДБ і МУС і ёсьць небясьпека, што ў пэрспэктыве менавіта яны могуць стаць "разьменнай манэтай" у торгу беларускага рэжыму за энэргарэсурсы, крэдыты і нават… за адмену санкцый.
Гаворыць Тацяна Севярынец, маці абвінавачанага ў "арганізацыі масавых беспарадкаў" сустаршыні партыі "Беларуская хрысьціянская дэмакратыя" Паўла Севярынца:
"Вядома, я за санкцыі. Таму што гэты чалавек зноў выкруціцца і выцісьне сокі з даверлівых эўрапейцаў, прычым столькі, колькі сам захоча. А калі кажуць, што горш пасьля гэтага будзе жыць нам, звычайным беларусам, дык асабіста я згодная трываць. Я на пэнсіі, ведаю, колькі што каштуе, але згодна зацягнуць паясы да немагчымасьці, каб людзі зразумелі: вось ён, наш кіраўнік, які так накіраваў за 16 гадоў, вось як ён выкарыстоўвае нашы багацьці, вось як умее запусьціць прадпрыемствы. Няхай усё гэта паспрабуе цяпер зрабіць толькі на сваіх сродках! Нельга нічога даваць чалавеку, рукі якога па локаць у крыві, з-за каго пакутуюць сотні, тысячы людзей.
Таму я, канечне, за самыя строгія санкцыі. Мая ўвогуле прапанова: сабраць усе сьведчаньні, усе тыя матэрыялы, якія тычацца і прыніжэньня людзей, і ўсіх асуджаных, і зьніклых, каб ён патануў у моры гэтых сьлёз, якія пралітыя роднымі і зьніклых, і тых, хто зараз сядзяць за кратамі. І ўсіх тых, хто незаконна пацярпеў за ўсе гэтыя гады. Ён проста патоне. І яшчэ: неабходна, каб міжнародная грамадзкасьць настаяла, што гэтага чалавека трэба судзіць у Гаазе. Як чалавека, які асудзіў свой народ на пакуты. Бо ён проста ня мае маральнага права быць кіраўніком краіны".
Былы палітвязень Уладзімер Кудзінаў перакананы: утаймаваць кіраўніка Беларусі ўнутранымі сіламі малаверагодна. Таму зьнешні фактар у дадзенай сытуацыі, на яго думку, надзвычай важны. Апошнія гады спадар Кудзінаў жыве ва Ўкраіне і мае магчымасьць параўнаць сытуацыю зь Беларусьсю. Але параўнаньне не на карысьць беларускага ладу — бяз санкцый, ён лічыць, тут дэмакратыю не пабудуеш:
"І чым раней гэта адбудзецца, тым хутчэй мы здолеем пабудаваць у Беларусі нашмат больш дэмакратычнае грамадзтва. Уся папярэдняя гісторыя пры Лукашэнку паказала, што іншага выйсьця папросту няма. Бо калі разглядаць нават 1990-я гады, слухаючы Аляксандра Рыгоравіча, мы ўжо прызвычаіліся: гаворыць ён адно, а робіць зусім іншае. Цяпер гэтая тэндэнцыя стала яшчэ больш выразнай, бо даводзіцца віхляць паміж Усходам і Захадам.
У прынцыпе, натуральна па сваёй прыродзе, што ўлады свае дзеяньні лічаць абсалютна бясспрэчнымі. Але ў нас, людзей, якія стаяць на дэмакратычнай аснове, наконт гэтага іншая думка. Мы лічым і бачым, што захады кіраўніка дзяржавы прыносяць беды і пакуты вельмі многім грамадзянам нашай краіны. Улады ж так ня лічаць. Таму трэба ім паказаць збоку тое, што яны намагаюцца трактаваць як цалкам "нармальную сытуацыю". Я перакананы, што калі б знаходзіўся ў Беларусі, ня здрадзіў бы тым прынцыпам, якія былі для мяне асноўнымі і раней. І чым больш людзей ня будзе баяцца выказваць свае погляды, тым хутчэй мы пераможам. Што б мы ні казалі пра Ўкраіну, а тут любы грамадзянін можа выказваць сваю думку і ніхто яго за ягоныя думкі перасьледаваць ня будзе".
Мовазнаўца Зьміцер Саўка – рэальна пацярпелы за палітычныя перакананьні: за ўдзел у акцыі апазыцыі 19 сьнежня быў затрыманы і асуджаны на 15 сутак адміністратыўнага арышту. Пры гэтым навуковец кажа, што ўхваляе санкцыі супраць рэжыму зусім не з асабістай помсты:
"Несумненна, я за санкцыі і, вядома, не з пачуцьця помсты. Я ня маю нянавісьці, злосьці ні да тых, хто мяне ахоўваў, хто са мной ня вельмі міла абыходзіўся ў вязьніцы, ні нават у дачыненьні судзьдзі, якая мне ў вочы нават не паглядзела. Я, хутчэй, шкадую гэтых людзей, што яны сталіся інструмэнтам у чужых руках. Але, ведаеце, гэты інструмэнт можа ня толькі мяне караць і можа караць яшчэ і не так – значна больш жорстка, неміласэрна і, што галоўнае бяспраўна.
Каб гэтага не адбывалася, каб гэтыя людзі ўсё ж задумаліся – ці яны ня ёсьць інструмэнтам у злачынных руках, у руках маньяка – найлепшы сродак усё ж ужыць пэўныя санкцыі, не даваць гэтым людзям магчымасьці наведваць Эўропу. Бо, відаць, калі яны нават яе наведваюць, ніякіх высноваў, на жаль, для сябе ня робяць. Яны там назіраюць жыцьцё ў прававой дзяржаве, іх спакой ахоўваюць, заканадаўствы гэтых краінаў ствараюць умовы для побыту. А потым яны сюды прыяжджаюць і выконваюць злачынныя загады. Калі яны нічому не навучыліся на Захадзе, то, відаць ім ня варта там бываць".
Прынцыпова іншага гледзішча трымаецца былы дэпутат Палаты прадстаўнікоў, кіраўнік Беларускага славянскага камітэту Сяргей Касьцян. Зрэшты, ягоная пазыцыя ў пытаньні санкцый далёка ня новая:
"Гэта вельмі неразумныя санкцыі. Эўразьвяз, як я ўжо аднойчы казаў, паводзіць сябе як састарэлая кабета, якая ніколі не цалавалася, але ёсьць шанец пацалавацца, і яна ўсё жэманіцца, што яна яшчэ дзева. І вось тут яны паводзяць сябе менавіта так. Такія паводзіны недапушчальныя, бо ніхто ня мае права навязваць нам свае ідэі, свае погляды. У нас ёсьць свая пазыцыя: народ выказаўся, прыняў рашэньне і, калі ласка, паважайце выбар нашых людзей.
А тое, што адбылося ўвечары 19 сьнежня, ніяк не зьвязана з выбарамі. Мы таксама можам патрабаваць ад іх: чаму яны задушылі ў Лёндане палітычнае паўстаньне студэнтаў? Чаму задушылі паўстаньне ў Францыі было палітычнае паўстаньне народа. Або ў Грэцыі ці іншых краінах? Чаму да адных дзяржаў гэта дапушчальна, а вось у Беларусі гэта недапушчальна? Таму я вельмі адмоўна стаўлюся і лічу, што гэта неразумныя санкцыі і гэта дзікунства сярэднявечча".
Старшыня мастацкай суполкі "Пагоня", сябра Рады беларускай інтэлігенцыі Аляксей Марачкін выступае за "ўсёабдымныя" санкцыі супраць кіраўніцтва краіны. На яго думку, толькі шырокая і ўзгодненая міжнародная блякада можа паскорыць дэмакратычныя працэсы ўнутры Беларусі:
"Я цалкам падтрымліваю рашэньне Рады беларускай інтэлігенцыі, бо мы таксама абмяркоўвалі гэтае пытаньне. Ёсьць нават такі выраз: "Мы — за ўсёабдымныя санкцыі". То бок — за самыя шырокія санкцыі, як палітычныя, так і эканамічныя. І я гэта падтрымліваю, таму што палітычныя зьмены могуць быць якраз тады, калі гэтыя ўсёабдымныя санкцыі супраць сёньняшняга рэжыму могуць нас вывесьці на прынцыпова новы этап разьвіцьця нашай дзяржавы. Я маю на ўвазе і вырашэньне пытаньняў правоў чалавека, і свабоды волевыяўленьня ў самым шырокім сэнсе. Таму менавіта ў гэтым аспэкце я і падтрымліваю палітыку санкцый супраць беларускіх уладаў".
Падчас папярэдняга паседжаньня на мінулым тыдні некаторыя эўрадэпутаты прапанавалі істотна пашырыць дзеяньне санкцыяў. Так, старшыня Эўрапарлямэнту Ежы Бузэк выступіў за тое, каб абмежаваць прысутнасьць на міжнароднай арэне беларускіх спартоўцаў. Называліся нават Алімпійскія гульні і ўсясьветныя пяршынствы. Але адзін з наймацнейшых беларускіх фрыстайлістаў, двухразовы прызэр Алімпійскіх гульняў Дзьмітрый Дашчынскі лічыць, што спробы пакараць беларускае кіраўніцтва праз спорт і спартоўцаў не зусім апраўданыя:
"Як я разумею, адзіны сэнс гэтых санкцый — у тым, каб абмежаваць выхад на замежныя рынкі для дзяржаўных беларускіх кампаній. Што, уласна кажучы, практыкавалася і раней. Падрэзаць міжнароднае супрацоўніцтва з прадпрыемствамі нафтахімічнай галіны, па каліі і г.д. Гэта ж тычыцца і абмежаваньняў у перасоўваньні дзяржаўных чыноўнікаў. Але што да звычайных людзей, да якіх адносяцца і спартоўцы, то наадварот, трэба даць свабоду і магчымасьць бачыць і параўноўваць.
Бо калі зачыніцца ў межах Беларусі, то краіна, яе жыхары будуць варыцца ва ўласным соку, і нічога талковага з гэтага не атрымаецца. Таму думаю, што гэта надзвычай эмацыйная прапанова, якая наўрад ці знойдзе разуменьне ў бальшыні дэпутатаў. Прынамсі, я спадзяюся на гэта, веру, што для людзей здаровы сэнс усё ж вышэйшы за ўласныя інтарэсы і амбіцыі".
Былы дэпутат Вярхоўнага Савету, праваабаронца Валеры Шчукін — за тое, каб дакладна падзяляць санкцыі палітычныя і эканамічныя. На яго думку, за рэпрэсіі супраць апанэнтаў улады і грамадзянскай супольнасьці павінны адказваць непасрэдныя ініцыятары і выканаўцы карных захадаў. А вось звычайныя грамадзяне стаць крайнімі ў гэтай палітыцы не павінны:
"Я на гэты момант нейкі аптымальны варыянт асабліва ўявіць не магу. Факт, што міжнародная супольнасьць павінна нам дапамагчы, і санкцыі — гэта адзіная магчымасьць дапамогі мірным спосабам. Таму асабіста я за санкцыі. Але я супраць санкцый эканамічнага кшталту, таму што ў гэтым выпадку будзе пакутаваць народ.
Палітычныя, візавыя санкцыі нашмат больш эфэктыўныя, бо яны б'юць па канкрэтнай асобе. І сюды трэба ўключыць усіх, хто мае датычнасьць да выбарчага працэсу. То бок, санкцыі — гэта нармальны інструмэнт, але, яшчэ раз паўтараю, толькі не эканамічныя. Цэны падымуць і сьпішуць гэта на ўсясьветную супольнасьць — маўляў, Захад душыць. То бок такія захады наўрад ці дапамогуць, і народ у гэтыя справы ўвязваць ня трэба. А вось візавыя санкцыі — гэта праверана, дае плён. Я іх падтрымліваю".
Віцебскі прадпрымальнік, прэтэндэнт на кандыдацтва на мінулагодніх прэзыдэнцкіх выбарах Уладзімер Правальскі таксама вітае палітыку абмежаваньня ў перасоўваньнях для беларускіх кіраўнікоў. Прычым лічыць, што "чорны сьпіс" павінен быць шматтысячны — паводле ягоных слоў, адчуць "асаблівы клопат" усясьветнай супольнасьці павінны ўсе, хто фальсыфікаваў выбары і разгарнуў карную кампанію супраць іншадумцаў:
"Павінны разумець усе: за тое, што яны стварылі ў Беларусі, максымальна мусяць быць пакараныя ўсе афіцыйныя асобы, вышэйшыя кіраўнікі. Па маіх падліках, тых 3—5 тысяч нягоднікаў, якія прыклеіліся да ўлады, ня толькі нельга дапускаць на замежныя курорты, зь імі размаўляць увогуле нельга. І яны, дарэчы, гэтага вельмі баяцца, паверце мне. І гэта маё глыбокае перакананьне: важна закрануць узровень ня толькі "вярхушкі", але, як мінімум, узровень аблвыканкаму. Гэта па-першае.
Па-другое, санкцыі неабходна ўжываць такім чынам, каб не пацярпелі людзі і без таго малазабясьпечаныя. Вядома, не бывае так, каб людзі не пацярпелі зусім. Але трэба дамагацца таго, каб беларусы адчулі гэтыя захады ў найменшай ступені. Хоць, зь іншага боку, людзі за свае ўчынкі павінны таксама нейкім чынам адказваць. Але грэбсьці пад адно ўсіх, можа, не зусім апраўдана. Таму, калі падсумоўваць, гэта надзвычай тонкая праца. І мяне непакоіць, якія санкцыі будуць ужытыя насамрэч".
Тэатральны рэжысэр Валер Мазынскі наракае на адсутнасьць сыстэмнасьці ў пазыцыі эўрапейскіх чыноўнікаў – маўляў, гаварыльні шмат, а рэальных захадаў ня густа. І нават цяперашні нібыта радыкальны настрой на "поўнае адлучэньне" беларускага кіраўніцтва ад цывілізацыі называе напаўпустымі словамі:
"Мы настроі гэтыя перажывалі ўжо часта, і вельмі розныя. Мы проста забываемся пра тыя настроі, якія былі раней, бо яны таксама пэўным часам былі радыкальныя, але не прыводзілі да чагосьці рэальнага.
Таму я ў гэтым пляне даволі моцны пэсыміст адносна таго, што Захад кінецца нешта рабіць. Там вольны бізнэс, указам прэзыдэнта нічога не зробіш. Але пры гэтым няма сыстэмнасьці. І, думаю, што ня будзе. Будуць нейкія эмацыйныя крокі і нават, здавалася б, вялікія эмацыйныя крокі, але ўсё гэта ўрэшце будзе прыспушчанае на тармазах. Тым больш, калі дзесьці яшчэ нешта здарыцца, акрамя нас (а яно здарыцца, бо такога ж не бывае, каб не здарылася), то ўсё пойдзе пад адхон.
І справа ня ў тым, што не фарціць. Калі мы будзем спадзявацца толькі на тое, што нам падфарціць і нешта здарыцца, то вечна так і будзем сядзець пад венікам. А тое, што мы спадзяемся на Захад, трэба рабіць дома. Яно, праўда, час нешта робіць сам па сабе. Перадусім моладзь больш-менш атрымлівае пэўнае ўсьведамленьне, што робіцца вакол і што гэта за якасьці такія, што гэта за чыньнікі, якія нам зразумелыя, а іншыя яшчэ і не сьнілі пра гэта".
З Эўропы гучаць і сапраўды радыкальныя прапановы. Старшыня Эўрапарлямэнту Ежы Бузэк выступіў зь ініцыятывай прыпыніць удзел беларускіх спартоўцаў у міжнародных спаборніцтвах, уключна з усясьветнымі пэршынствамі і Алімпійскімі гульнямі. Міжнародны гросмайстар, шахматыст Віктар Купрэйчык хоць і вітае санкцыі на палітычным узроўні, аднак ня думае, што выхоўваць рэжым варта праз спорт, бо ў такім выпадку пацерпяць перадусім звычайныя людзі, спартоўцы:
"Пытаньне ня простае, я таксама пра гэта думаў. І адназначнага адказу няма. Санкцыі ж хочуць увесьці нібыта супраць кіроўных колаў, людзей ва ўладзе, але спартоўцы там якім бокам? Спартоўцы – гэта тыя ж звычайныя людзі, якія выяжджаюць ці не выяжджаюць за мяжу, у залежнасьці ад патрэбы, удзельнічаюць у спаборніцтвах. І тут ужо канкрэтная забарона на прафэсію атрымліваецца. Падпадаюць пад санкцыі людзі, якія ня маюць да гэтага практычна ніякіх адносінаў. Хочуць пакараць ўлады, а пакараюць невінаватых.
Таму пытаньне няпростае, бо воляй-няволяй нехта падпадае пад раздачу, так скажам, ні за што. Як гэта было ў выпадку і з Маскоўскай, і з Лос-Анжэлескай алімпіядай. Людзі па чатыры гады рыхтаваліся і потым ні за што пацярпелі. То бок, пакараньне на прафэсію атрымліваецца, і спорт ужо касяком выходзіць на палітыку ў самым непасрэдным выглядзе. Таму цяжка нешта сказаць адназначна: вось мы з вамі абмеркавалі, і як пачынаеш больш заглыбляцца, адчуваеш, што нешта тут санкцыянальна ня вельмі дадумана, бо факт, што пры любых санкцыях церпяць менавіта простыя людзі. А не тыя, хто займаецца палітыканствам".
Доктар філязофскіх навук, былая дэпутатка Палаты прадстаўнікоў Натальля Машэрава ад санкцыяў супраць Беларусі не ў захапленьні. Яе словамі, сілавымі мэтадамі палітычныя праблемы вырашыць практычна немагчыма:
"Я заўсёды лічыла, што сілавое вырашэньне палітычных праблемаў ніколі ня дасьць станоўчага выніку. Я вам гавару абстрактна, філязофскі, але, па-мойму, сама рэальнасьць сьведчыць пра гэта. Санкцыі – гэта не вырашэньне палітычных праблемаў. Дый увогуле любы ціск – не вырашэньне спрэчных пытаньняў. Нават нягледзячы на тое, каго ён непасрэдна закранае. Бадай, гэта ўсё, што я магу сказаць, бо не хачу ўнікаць ні ў падрабязнасьці, ні ў пэрсаналіі, паколькі гэта ня мае асаблівага сэнсу. Роўна, як і мой камэнтар, які таксама ня мае ніякага рэальнага ўплыву.
Таму давайце дачакаемся рэальных крокаў, правільна? Бо любое абмеркаваньне – гэта ўсяго толькі абмеркаваньне, ня больш за тое…"
Вядомы беларускі дысыдэнт, вязень ГУЛАГа Сяргей Ханжанкоў, насупраць, выступае за ўвядзеньне паўнамаштабных санкцыяў як супраць вышэйшага беларускага кіраўніцтва, так і супраць тых, хто нясе пэрсанальную адказнасьць за рэпрэсіі супраць уласнага народа:
"Санкцыі патрэбныя, так. Гэта ў любым выпадку эфэктыўна. Я ўзгадваю тую нэрвовую рэакцыю Лукашэнкі, які нібыта паміж словаў кідаў – ой, падумаеш, санкцыі! Але бачна, што яго гэта надзвычай хвалюе. На маё перакананьне, да санкцыяў таксама трэба падключыць рознага кшталту "выканаўцаў" – ад шараговых да самых вышэйшых. Проста нават дзеля таго, каб лішні раз паказаць на іх пальцам, канкрэтна пералічыць: за што, чым ён дрэнным адзначыўся ў гэтай сытуацыі.
Што тычыцца таго, ці закрануць санкцыі народ – гэта, канечне, пытаньне вельмі сур'ёзнае. Але трэба прапрацоўваць мэханізм. Калі польскія ўлады ці тая ж Грыбаўскайце нешта гавораць адносна таго, каб аблегчыць атрыманьне візаў простымі людзьмі, то такія намеры трэба вітаць, запрашаць беларусаў, але – на тле забароны для пэўнага кола дзяржаўных асобаў. Неабходна ахапіць увагай студэнтаў, простых людзей, якія хочуць паехаць паглядзець сьвет. Вось ім трэба ўсяляк спрыяць у гэтым пытаньні".
Экс-кандыдат у прэзыдэнты, намесьнік старшыні Партыі БНФ Рыгор Кастусёў, з аднаго боку, санкцыі супраць рэжыму, вітае, але зь іншага засьцерагаецца, каб яны не нашкодзілі звычайным людзям:
"Я выступаю за санкцыі, за тое, што з рэжымам трэба змагацца, трэба ціснуць на рэжым. Але я таксама за тое, каб гэтыя санкцыі не перакрочылі тую мяжу, калі яны пачнуць адбівацца на Беларусі і на беларускім народзе. Я супраць таго, каб паняцьці "рэжым", "улада", Беларусь і беларускі народ скідвалі ў адно разуменьні, зблытвалі паміж сабой. Таму што ўрад і беларускі рэжым – гэта адно, а Беларусь і беларускі народ – гэта зусім іншае. І калі санкцыі будуць прыводзіць да зьніжэньня ўзроўню жыцьця беларускі людзей, то я супраць такіх санкцыяў.
Нядаўна адлучаны ад пасады кіраўніка Нацыянальнай тэлерадыёкампаніі Аляксандар Зімоўскі – вэтэран кампаніі санкцыяў датычна кіраўніцтва Беларусі. Цягам апошніх гадоў застаецца неўязным у краіны Эўразьвязу і ЗША, але лічыць, што гэтыя захады ня маюць сыстэмнасьці – калі замежнікам патрэбна, то яны заплюшчваюць вочы на дэкляраваныя прынцыпы:
"Уладзімер Навумаў нават у рангу міністра ўнутраных спраў неаднаразова бываў у Канадзе – калі яшчэ кіраваў хакейнай фэдэрацыяй. Мяркую, што Канада і ЗША маюць узгоднены пункт гледжаньня на захады, якія ўжываюцца да Беларусі. Натальля Пяткевіч таксама была ў Нью-Ёрку і ўсе з гэтага захапляліся, памятаеце? У штаб-кватэру ААН езьдзіла, калі разглядалася праблема гандлю людзьмі. То бок, з любога загаду ёсьць пэўныя выключэньні.
Увогуле я лічу, што прыкладам, кіраўніцтва Злучаных Штатаў ня мае адэкватнай інфармацыі пра Беларусь і пра тое, што тут адбываецца. Хоць бы таму, што яны ня маюць тут паўнавартаснай амбасады. Ёсьць часовы павераны, зь нейкімі адпаведна статусу, функцыямі, але наколькі ён падрыхтаваны, каб даваць інфармацыю ў Дзярждэпартамэнт – я ня ведаю. А калі няма амбасадара – няма кантактаў тут, у Беларусі. Хоць ня ведаю, як там наш амбасадар кантактуе – можа таксама абмежаваны на трынаццатым памочніку восьмага намесьніка дзяржсакратара…".
Пётра Садоўскі санкцыі супраць кіраўніцтва Беларусі – ад эканамічных да візавых – вітае. На думку паўнамоцнага і надзвычайнага амбасадара, экс-дэпутата Вярхоўнага Савету, мовазнаўцы, надышоў час дзейнічаць сапраўды рашуча:
"Як на мой розум, як толькі Лукашэнка выедзе за мяжу, трэба яго арыштаваць і пасадзіць, як Мілошавіча. Толькі так, што тут яшчэ цырымоніцца? А то толькі гавораць і гавораць, а тым часам вакол ілжа і мана, фальсыфікацыі проста відавочныя. Чалавек незаконна падтасоўвае сабе ўладу, усё. Для мяне, прыкладам, усё абсалютна ясна: чалавек крадзе ўладу. Значыць, яго трэба арыштоўваць за гэта, бо гэта дзяржаўнае злачынства. Затрымліваць – і няхай сядзіць. Вось мая пазыцыя. Тут табе і зьніклыя людзі, і рэпрэсіі, а зь ім усё цацкаюцца.
Да якой мяжы яшчэ можна зь ім гуляць? Кропка ўжо, канец. І ўсе гэтыя "разглагольстваваньні", што ён яшчэ выправіцца, нікому не патрэбныя. Мілінкевіч паехаў, заклікае Захад супрацоўнічаць з народам… Якое там? Арыштоўваць толькі! Няхай дыктатар у Іран езьдзіць, у Вэнэсуэлу, сьвет вялікі. Але той, хто перажыў зьдзек зь сябе, хто сядзеў нізавошта, то яны меркаваньне маюць адно: цяперашняя ўлада – злачынная. Кандыдатам у прэзыдэнты – дзіва – чарапы пабілі, паламалі, рэпку Саньнікаву выбілі. Ці ж гэта прыкмета цывілізацыі? Я ўяўляю сабе, каб дзесьці ў Нямеччыне дзейны канцлер узяў ды пабіў сваіх канкурэнтаў. Сьмех…"
Старшыня Рады беларускай інтэлігенцыі Ўладзімер Колас мяркуе, што санкцыі супраць Беларусі ўзмоцняць яе ізаляцыю ад цывілізацыі заходняга сьвету:
"Сытуацыя вельмі цяжкая, бо мы ведаем, што гэтыя санкцыі, безумоўна, ізалююць Беларусь ад Заходняй Эўропы, ЗША і цывілізацыі гэтага сьвету, а наблізяць яе да Расеі. Ёсьць шмат фактаў, якія сьведчаць пра тое, што так усё і было задумана, што гэта правакацыя, а ўся гэтая камбінацыя задуманая менавіта з гэтай мэтай, і цяпер атрымана такая "пірава перамога". Тым ня менш фактычны кіраўнік краіны адказвае за ўсё, што адбываецца ў краіне. А тое, што ў гэтай краіне робіцца – ізалюе яе ад цывілізаванага сьвету. Таму, безумоўна, трэба займаць прынцыповую, вельмі жорсткую пазыцыю, а якім чынам разрульваць гэтую сытуацыю – гэта справа дыпляматаў – гэта іхняя праца, за якую яны ядуць свой хлеб. Няхай думаюць. Мы сваю пазыцыю выказалі і мы яе прытрымліваемся".
На думку эканаміста Міхася Залескага, санкцыі агулам, якія могуць закрануць бальшыню грамадзян краіны, непрымальныя:
"Ёсьць абсалютна зразумелая сытуацыя: ёсьць тры тысячы сем'яў, якія апанавалі Беларусь. Ёсьць відавочная забарона для беларусаў атрымліваць адукацыю, вышэйшую за сярэднюю. Усе гэтыя людзі, якія ўзурпавалі эканамічную і палітычную ўладу, яны пайменна вядомыя, яны не хаваюцца – гэта раз. Тыя ж самыя людзі, у тым ліку і нашы "слаўныя" дэпутаты, якія прадстаўляюць няведама каго, яны і ажыцьцяўляюць этнацыд – яны не дазваляюць, каб беларусы атрымлівалі вышэйшую адукацыю на беларускай мове. Гэта пры тым, што палова дзяцей цэнтралізаванае тэставаньне здае па-беларуску. Беларускасьць у нас ёсьць галоўным аб'ектам атакі. Вось гэта называецца этнацыд.
Калі санкцыі будуць скіраваныя на спыненьне этнацыду або на прадухіленьне ўзурпацыі эканамічнай улады трыма тысячамі сем'яў у Беларусі, то гэта адно. А калі гэтыя санкцыі будуць скіраваныя, каб усім стала горай, то гэта іншая рэч. Я, да прыкладу, не вітаю агульнага пагаршэньня жыцьця. Бо некаторыя спадзяюцца, што стане кепска, і народ узбунтуецца – гэта не падыход".
За маштабныя санкцыі супраць беларускага кіраўніцтва выступаюць перадусім сваякі асуджаных за акцыю апазыцыі на менскай Плошчы незалежнасьці 19 сьнежня 2010 года. Іх блізкія ўжо больш за месяц утрымліваюцца ў сьледчых ізалятарах КДБ і МУС і ёсьць небясьпека, што ў пэрспэктыве менавіта яны могуць стаць "разьменнай манэтай" у торгу беларускага рэжыму за энэргарэсурсы, крэдыты і нават… за адмену санкцый.
Гаворыць Тацяна Севярынец, маці абвінавачанага ў "арганізацыі масавых беспарадкаў" сустаршыні партыі "Беларуская хрысьціянская дэмакратыя" Паўла Севярынца:
"Вядома, я за санкцыі. Таму што гэты чалавек зноў выкруціцца і выцісьне сокі з даверлівых эўрапейцаў, прычым столькі, колькі сам захоча. А калі кажуць, што горш пасьля гэтага будзе жыць нам, звычайным беларусам, дык асабіста я згодная трываць. Я на пэнсіі, ведаю, колькі што каштуе, але згодна зацягнуць паясы да немагчымасьці, каб людзі зразумелі: вось ён, наш кіраўнік, які так накіраваў за 16 гадоў, вось як ён выкарыстоўвае нашы багацьці, вось як умее запусьціць прадпрыемствы. Няхай усё гэта паспрабуе цяпер зрабіць толькі на сваіх сродках! Нельга нічога даваць чалавеку, рукі якога па локаць у крыві, з-за каго пакутуюць сотні, тысячы людзей.
Таму я, канечне, за самыя строгія санкцыі. Мая ўвогуле прапанова: сабраць усе сьведчаньні, усе тыя матэрыялы, якія тычацца і прыніжэньня людзей, і ўсіх асуджаных, і зьніклых, каб ён патануў у моры гэтых сьлёз, якія пралітыя роднымі і зьніклых, і тых, хто зараз сядзяць за кратамі. І ўсіх тых, хто незаконна пацярпеў за ўсе гэтыя гады. Ён проста патоне. І яшчэ: неабходна, каб міжнародная грамадзкасьць настаяла, што гэтага чалавека трэба судзіць у Гаазе. Як чалавека, які асудзіў свой народ на пакуты. Бо ён проста ня мае маральнага права быць кіраўніком краіны".
Былы палітвязень Уладзімер Кудзінаў перакананы: утаймаваць кіраўніка Беларусі ўнутранымі сіламі малаверагодна. Таму зьнешні фактар у дадзенай сытуацыі, на яго думку, надзвычай важны. Апошнія гады спадар Кудзінаў жыве ва Ўкраіне і мае магчымасьць параўнаць сытуацыю зь Беларусьсю. Але параўнаньне не на карысьць беларускага ладу — бяз санкцый, ён лічыць, тут дэмакратыю не пабудуеш:
"І чым раней гэта адбудзецца, тым хутчэй мы здолеем пабудаваць у Беларусі нашмат больш дэмакратычнае грамадзтва. Уся папярэдняя гісторыя пры Лукашэнку паказала, што іншага выйсьця папросту няма. Бо калі разглядаць нават 1990-я гады, слухаючы Аляксандра Рыгоравіча, мы ўжо прызвычаіліся: гаворыць ён адно, а робіць зусім іншае. Цяпер гэтая тэндэнцыя стала яшчэ больш выразнай, бо даводзіцца віхляць паміж Усходам і Захадам.
У прынцыпе, натуральна па сваёй прыродзе, што ўлады свае дзеяньні лічаць абсалютна бясспрэчнымі. Але ў нас, людзей, якія стаяць на дэмакратычнай аснове, наконт гэтага іншая думка. Мы лічым і бачым, што захады кіраўніка дзяржавы прыносяць беды і пакуты вельмі многім грамадзянам нашай краіны. Улады ж так ня лічаць. Таму трэба ім паказаць збоку тое, што яны намагаюцца трактаваць як цалкам "нармальную сытуацыю". Я перакананы, што калі б знаходзіўся ў Беларусі, ня здрадзіў бы тым прынцыпам, якія былі для мяне асноўнымі і раней. І чым больш людзей ня будзе баяцца выказваць свае погляды, тым хутчэй мы пераможам. Што б мы ні казалі пра Ўкраіну, а тут любы грамадзянін можа выказваць сваю думку і ніхто яго за ягоныя думкі перасьледаваць ня будзе".
Мовазнаўца Зьміцер Саўка – рэальна пацярпелы за палітычныя перакананьні: за ўдзел у акцыі апазыцыі 19 сьнежня быў затрыманы і асуджаны на 15 сутак адміністратыўнага арышту. Пры гэтым навуковец кажа, што ўхваляе санкцыі супраць рэжыму зусім не з асабістай помсты:
"Несумненна, я за санкцыі і, вядома, не з пачуцьця помсты. Я ня маю нянавісьці, злосьці ні да тых, хто мяне ахоўваў, хто са мной ня вельмі міла абыходзіўся ў вязьніцы, ні нават у дачыненьні судзьдзі, якая мне ў вочы нават не паглядзела. Я, хутчэй, шкадую гэтых людзей, што яны сталіся інструмэнтам у чужых руках. Але, ведаеце, гэты інструмэнт можа ня толькі мяне караць і можа караць яшчэ і не так – значна больш жорстка, неміласэрна і, што галоўнае бяспраўна.
Каб гэтага не адбывалася, каб гэтыя людзі ўсё ж задумаліся – ці яны ня ёсьць інструмэнтам у злачынных руках, у руках маньяка – найлепшы сродак усё ж ужыць пэўныя санкцыі, не даваць гэтым людзям магчымасьці наведваць Эўропу. Бо, відаць, калі яны нават яе наведваюць, ніякіх высноваў, на жаль, для сябе ня робяць. Яны там назіраюць жыцьцё ў прававой дзяржаве, іх спакой ахоўваюць, заканадаўствы гэтых краінаў ствараюць умовы для побыту. А потым яны сюды прыяжджаюць і выконваюць злачынныя загады. Калі яны нічому не навучыліся на Захадзе, то, відаць ім ня варта там бываць".
Прынцыпова іншага гледзішча трымаецца былы дэпутат Палаты прадстаўнікоў, кіраўнік Беларускага славянскага камітэту Сяргей Касьцян. Зрэшты, ягоная пазыцыя ў пытаньні санкцый далёка ня новая:
"Гэта вельмі неразумныя санкцыі. Эўразьвяз, як я ўжо аднойчы казаў, паводзіць сябе як састарэлая кабета, якая ніколі не цалавалася, але ёсьць шанец пацалавацца, і яна ўсё жэманіцца, што яна яшчэ дзева. І вось тут яны паводзяць сябе менавіта так. Такія паводзіны недапушчальныя, бо ніхто ня мае права навязваць нам свае ідэі, свае погляды. У нас ёсьць свая пазыцыя: народ выказаўся, прыняў рашэньне і, калі ласка, паважайце выбар нашых людзей.
А тое, што адбылося ўвечары 19 сьнежня, ніяк не зьвязана з выбарамі. Мы таксама можам патрабаваць ад іх: чаму яны задушылі ў Лёндане палітычнае паўстаньне студэнтаў? Чаму задушылі паўстаньне ў Францыі было палітычнае паўстаньне народа. Або ў Грэцыі ці іншых краінах? Чаму да адных дзяржаў гэта дапушчальна, а вось у Беларусі гэта недапушчальна? Таму я вельмі адмоўна стаўлюся і лічу, што гэта неразумныя санкцыі і гэта дзікунства сярэднявечча".
Старшыня мастацкай суполкі "Пагоня", сябра Рады беларускай інтэлігенцыі Аляксей Марачкін выступае за "ўсёабдымныя" санкцыі супраць кіраўніцтва краіны. На яго думку, толькі шырокая і ўзгодненая міжнародная блякада можа паскорыць дэмакратычныя працэсы ўнутры Беларусі:
"Я цалкам падтрымліваю рашэньне Рады беларускай інтэлігенцыі, бо мы таксама абмяркоўвалі гэтае пытаньне. Ёсьць нават такі выраз: "Мы — за ўсёабдымныя санкцыі". То бок — за самыя шырокія санкцыі, як палітычныя, так і эканамічныя. І я гэта падтрымліваю, таму што палітычныя зьмены могуць быць якраз тады, калі гэтыя ўсёабдымныя санкцыі супраць сёньняшняга рэжыму могуць нас вывесьці на прынцыпова новы этап разьвіцьця нашай дзяржавы. Я маю на ўвазе і вырашэньне пытаньняў правоў чалавека, і свабоды волевыяўленьня ў самым шырокім сэнсе. Таму менавіта ў гэтым аспэкце я і падтрымліваю палітыку санкцый супраць беларускіх уладаў".
Падчас папярэдняга паседжаньня на мінулым тыдні некаторыя эўрадэпутаты прапанавалі істотна пашырыць дзеяньне санкцыяў. Так, старшыня Эўрапарлямэнту Ежы Бузэк выступіў за тое, каб абмежаваць прысутнасьць на міжнароднай арэне беларускіх спартоўцаў. Называліся нават Алімпійскія гульні і ўсясьветныя пяршынствы. Але адзін з наймацнейшых беларускіх фрыстайлістаў, двухразовы прызэр Алімпійскіх гульняў Дзьмітрый Дашчынскі лічыць, што спробы пакараць беларускае кіраўніцтва праз спорт і спартоўцаў не зусім апраўданыя:
"Як я разумею, адзіны сэнс гэтых санкцый — у тым, каб абмежаваць выхад на замежныя рынкі для дзяржаўных беларускіх кампаній. Што, уласна кажучы, практыкавалася і раней. Падрэзаць міжнароднае супрацоўніцтва з прадпрыемствамі нафтахімічнай галіны, па каліі і г.д. Гэта ж тычыцца і абмежаваньняў у перасоўваньні дзяржаўных чыноўнікаў. Але што да звычайных людзей, да якіх адносяцца і спартоўцы, то наадварот, трэба даць свабоду і магчымасьць бачыць і параўноўваць.
Бо калі зачыніцца ў межах Беларусі, то краіна, яе жыхары будуць варыцца ва ўласным соку, і нічога талковага з гэтага не атрымаецца. Таму думаю, што гэта надзвычай эмацыйная прапанова, якая наўрад ці знойдзе разуменьне ў бальшыні дэпутатаў. Прынамсі, я спадзяюся на гэта, веру, што для людзей здаровы сэнс усё ж вышэйшы за ўласныя інтарэсы і амбіцыі".
Былы дэпутат Вярхоўнага Савету, праваабаронца Валеры Шчукін — за тое, каб дакладна падзяляць санкцыі палітычныя і эканамічныя. На яго думку, за рэпрэсіі супраць апанэнтаў улады і грамадзянскай супольнасьці павінны адказваць непасрэдныя ініцыятары і выканаўцы карных захадаў. А вось звычайныя грамадзяне стаць крайнімі ў гэтай палітыцы не павінны:
"Я на гэты момант нейкі аптымальны варыянт асабліва ўявіць не магу. Факт, што міжнародная супольнасьць павінна нам дапамагчы, і санкцыі — гэта адзіная магчымасьць дапамогі мірным спосабам. Таму асабіста я за санкцыі. Але я супраць санкцый эканамічнага кшталту, таму што ў гэтым выпадку будзе пакутаваць народ.
Палітычныя, візавыя санкцыі нашмат больш эфэктыўныя, бо яны б'юць па канкрэтнай асобе. І сюды трэба ўключыць усіх, хто мае датычнасьць да выбарчага працэсу. То бок, санкцыі — гэта нармальны інструмэнт, але, яшчэ раз паўтараю, толькі не эканамічныя. Цэны падымуць і сьпішуць гэта на ўсясьветную супольнасьць — маўляў, Захад душыць. То бок такія захады наўрад ці дапамогуць, і народ у гэтыя справы ўвязваць ня трэба. А вось візавыя санкцыі — гэта праверана, дае плён. Я іх падтрымліваю".
Віцебскі прадпрымальнік, прэтэндэнт на кандыдацтва на мінулагодніх прэзыдэнцкіх выбарах Уладзімер Правальскі таксама вітае палітыку абмежаваньня ў перасоўваньнях для беларускіх кіраўнікоў. Прычым лічыць, што "чорны сьпіс" павінен быць шматтысячны — паводле ягоных слоў, адчуць "асаблівы клопат" усясьветнай супольнасьці павінны ўсе, хто фальсыфікаваў выбары і разгарнуў карную кампанію супраць іншадумцаў:
"Павінны разумець усе: за тое, што яны стварылі ў Беларусі, максымальна мусяць быць пакараныя ўсе афіцыйныя асобы, вышэйшыя кіраўнікі. Па маіх падліках, тых 3—5 тысяч нягоднікаў, якія прыклеіліся да ўлады, ня толькі нельга дапускаць на замежныя курорты, зь імі размаўляць увогуле нельга. І яны, дарэчы, гэтага вельмі баяцца, паверце мне. І гэта маё глыбокае перакананьне: важна закрануць узровень ня толькі "вярхушкі", але, як мінімум, узровень аблвыканкаму. Гэта па-першае.
Па-другое, санкцыі неабходна ўжываць такім чынам, каб не пацярпелі людзі і без таго малазабясьпечаныя. Вядома, не бывае так, каб людзі не пацярпелі зусім. Але трэба дамагацца таго, каб беларусы адчулі гэтыя захады ў найменшай ступені. Хоць, зь іншага боку, людзі за свае ўчынкі павінны таксама нейкім чынам адказваць. Але грэбсьці пад адно ўсіх, можа, не зусім апраўдана. Таму, калі падсумоўваць, гэта надзвычай тонкая праца. І мяне непакоіць, якія санкцыі будуць ужытыя насамрэч".
Тэатральны рэжысэр Валер Мазынскі наракае на адсутнасьць сыстэмнасьці ў пазыцыі эўрапейскіх чыноўнікаў – маўляў, гаварыльні шмат, а рэальных захадаў ня густа. І нават цяперашні нібыта радыкальны настрой на "поўнае адлучэньне" беларускага кіраўніцтва ад цывілізацыі называе напаўпустымі словамі:
"Мы настроі гэтыя перажывалі ўжо часта, і вельмі розныя. Мы проста забываемся пра тыя настроі, якія былі раней, бо яны таксама пэўным часам былі радыкальныя, але не прыводзілі да чагосьці рэальнага.
Таму я ў гэтым пляне даволі моцны пэсыміст адносна таго, што Захад кінецца нешта рабіць. Там вольны бізнэс, указам прэзыдэнта нічога не зробіш. Але пры гэтым няма сыстэмнасьці. І, думаю, што ня будзе. Будуць нейкія эмацыйныя крокі і нават, здавалася б, вялікія эмацыйныя крокі, але ўсё гэта ўрэшце будзе прыспушчанае на тармазах. Тым больш, калі дзесьці яшчэ нешта здарыцца, акрамя нас (а яно здарыцца, бо такога ж не бывае, каб не здарылася), то ўсё пойдзе пад адхон.
І справа ня ў тым, што не фарціць. Калі мы будзем спадзявацца толькі на тое, што нам падфарціць і нешта здарыцца, то вечна так і будзем сядзець пад венікам. А тое, што мы спадзяемся на Захад, трэба рабіць дома. Яно, праўда, час нешта робіць сам па сабе. Перадусім моладзь больш-менш атрымлівае пэўнае ўсьведамленьне, што робіцца вакол і што гэта за якасьці такія, што гэта за чыньнікі, якія нам зразумелыя, а іншыя яшчэ і не сьнілі пра гэта".
З Эўропы гучаць і сапраўды радыкальныя прапановы. Старшыня Эўрапарлямэнту Ежы Бузэк выступіў зь ініцыятывай прыпыніць удзел беларускіх спартоўцаў у міжнародных спаборніцтвах, уключна з усясьветнымі пэршынствамі і Алімпійскімі гульнямі. Міжнародны гросмайстар, шахматыст Віктар Купрэйчык хоць і вітае санкцыі на палітычным узроўні, аднак ня думае, што выхоўваць рэжым варта праз спорт, бо ў такім выпадку пацерпяць перадусім звычайныя людзі, спартоўцы:
"Пытаньне ня простае, я таксама пра гэта думаў. І адназначнага адказу няма. Санкцыі ж хочуць увесьці нібыта супраць кіроўных колаў, людзей ва ўладзе, але спартоўцы там якім бокам? Спартоўцы – гэта тыя ж звычайныя людзі, якія выяжджаюць ці не выяжджаюць за мяжу, у залежнасьці ад патрэбы, удзельнічаюць у спаборніцтвах. І тут ужо канкрэтная забарона на прафэсію атрымліваецца. Падпадаюць пад санкцыі людзі, якія ня маюць да гэтага практычна ніякіх адносінаў. Хочуць пакараць ўлады, а пакараюць невінаватых.
Таму пытаньне няпростае, бо воляй-няволяй нехта падпадае пад раздачу, так скажам, ні за што. Як гэта было ў выпадку і з Маскоўскай, і з Лос-Анжэлескай алімпіядай. Людзі па чатыры гады рыхтаваліся і потым ні за што пацярпелі. То бок, пакараньне на прафэсію атрымліваецца, і спорт ужо касяком выходзіць на палітыку ў самым непасрэдным выглядзе. Таму цяжка нешта сказаць адназначна: вось мы з вамі абмеркавалі, і як пачынаеш больш заглыбляцца, адчуваеш, што нешта тут санкцыянальна ня вельмі дадумана, бо факт, што пры любых санкцыях церпяць менавіта простыя людзі. А не тыя, хто займаецца палітыканствам".
Доктар філязофскіх навук, былая дэпутатка Палаты прадстаўнікоў Натальля Машэрава ад санкцыяў супраць Беларусі не ў захапленьні. Яе словамі, сілавымі мэтадамі палітычныя праблемы вырашыць практычна немагчыма:
"Я заўсёды лічыла, што сілавое вырашэньне палітычных праблемаў ніколі ня дасьць станоўчага выніку. Я вам гавару абстрактна, філязофскі, але, па-мойму, сама рэальнасьць сьведчыць пра гэта. Санкцыі – гэта не вырашэньне палітычных праблемаў. Дый увогуле любы ціск – не вырашэньне спрэчных пытаньняў. Нават нягледзячы на тое, каго ён непасрэдна закранае. Бадай, гэта ўсё, што я магу сказаць, бо не хачу ўнікаць ні ў падрабязнасьці, ні ў пэрсаналіі, паколькі гэта ня мае асаблівага сэнсу. Роўна, як і мой камэнтар, які таксама ня мае ніякага рэальнага ўплыву.
Таму давайце дачакаемся рэальных крокаў, правільна? Бо любое абмеркаваньне – гэта ўсяго толькі абмеркаваньне, ня больш за тое…"
Вядомы беларускі дысыдэнт, вязень ГУЛАГа Сяргей Ханжанкоў, насупраць, выступае за ўвядзеньне паўнамаштабных санкцыяў як супраць вышэйшага беларускага кіраўніцтва, так і супраць тых, хто нясе пэрсанальную адказнасьць за рэпрэсіі супраць уласнага народа:
"Санкцыі патрэбныя, так. Гэта ў любым выпадку эфэктыўна. Я ўзгадваю тую нэрвовую рэакцыю Лукашэнкі, які нібыта паміж словаў кідаў – ой, падумаеш, санкцыі! Але бачна, што яго гэта надзвычай хвалюе. На маё перакананьне, да санкцыяў таксама трэба падключыць рознага кшталту "выканаўцаў" – ад шараговых да самых вышэйшых. Проста нават дзеля таго, каб лішні раз паказаць на іх пальцам, канкрэтна пералічыць: за што, чым ён дрэнным адзначыўся ў гэтай сытуацыі.
Што тычыцца таго, ці закрануць санкцыі народ – гэта, канечне, пытаньне вельмі сур'ёзнае. Але трэба прапрацоўваць мэханізм. Калі польскія ўлады ці тая ж Грыбаўскайце нешта гавораць адносна таго, каб аблегчыць атрыманьне візаў простымі людзьмі, то такія намеры трэба вітаць, запрашаць беларусаў, але – на тле забароны для пэўнага кола дзяржаўных асобаў. Неабходна ахапіць увагай студэнтаў, простых людзей, якія хочуць паехаць паглядзець сьвет. Вось ім трэба ўсяляк спрыяць у гэтым пытаньні".
Экс-кандыдат у прэзыдэнты, намесьнік старшыні Партыі БНФ Рыгор Кастусёў, з аднаго боку, санкцыі супраць рэжыму, вітае, але зь іншага засьцерагаецца, каб яны не нашкодзілі звычайным людзям:
"Я выступаю за санкцыі, за тое, што з рэжымам трэба змагацца, трэба ціснуць на рэжым. Але я таксама за тое, каб гэтыя санкцыі не перакрочылі тую мяжу, калі яны пачнуць адбівацца на Беларусі і на беларускім народзе. Я супраць таго, каб паняцьці "рэжым", "улада", Беларусь і беларускі народ скідвалі ў адно разуменьні, зблытвалі паміж сабой. Таму што ўрад і беларускі рэжым – гэта адно, а Беларусь і беларускі народ – гэта зусім іншае. І калі санкцыі будуць прыводзіць да зьніжэньня ўзроўню жыцьця беларускі людзей, то я супраць такіх санкцыяў.
Нядаўна адлучаны ад пасады кіраўніка Нацыянальнай тэлерадыёкампаніі Аляксандар Зімоўскі – вэтэран кампаніі санкцыяў датычна кіраўніцтва Беларусі. Цягам апошніх гадоў застаецца неўязным у краіны Эўразьвязу і ЗША, але лічыць, што гэтыя захады ня маюць сыстэмнасьці – калі замежнікам патрэбна, то яны заплюшчваюць вочы на дэкляраваныя прынцыпы:
"Уладзімер Навумаў нават у рангу міністра ўнутраных спраў неаднаразова бываў у Канадзе – калі яшчэ кіраваў хакейнай фэдэрацыяй. Мяркую, што Канада і ЗША маюць узгоднены пункт гледжаньня на захады, якія ўжываюцца да Беларусі. Натальля Пяткевіч таксама была ў Нью-Ёрку і ўсе з гэтага захапляліся, памятаеце? У штаб-кватэру ААН езьдзіла, калі разглядалася праблема гандлю людзьмі. То бок, з любога загаду ёсьць пэўныя выключэньні.
Увогуле я лічу, што прыкладам, кіраўніцтва Злучаных Штатаў ня мае адэкватнай інфармацыі пра Беларусь і пра тое, што тут адбываецца. Хоць бы таму, што яны ня маюць тут паўнавартаснай амбасады. Ёсьць часовы павераны, зь нейкімі адпаведна статусу, функцыямі, але наколькі ён падрыхтаваны, каб даваць інфармацыю ў Дзярждэпартамэнт – я ня ведаю. А калі няма амбасадара – няма кантактаў тут, у Беларусі. Хоць ня ведаю, як там наш амбасадар кантактуе – можа таксама абмежаваны на трынаццатым памочніку восьмага намесьніка дзяржсакратара…".
Пётра Садоўскі санкцыі супраць кіраўніцтва Беларусі – ад эканамічных да візавых – вітае. На думку паўнамоцнага і надзвычайнага амбасадара, экс-дэпутата Вярхоўнага Савету, мовазнаўцы, надышоў час дзейнічаць сапраўды рашуча:
"Як на мой розум, як толькі Лукашэнка выедзе за мяжу, трэба яго арыштаваць і пасадзіць, як Мілошавіча. Толькі так, што тут яшчэ цырымоніцца? А то толькі гавораць і гавораць, а тым часам вакол ілжа і мана, фальсыфікацыі проста відавочныя. Чалавек незаконна падтасоўвае сабе ўладу, усё. Для мяне, прыкладам, усё абсалютна ясна: чалавек крадзе ўладу. Значыць, яго трэба арыштоўваць за гэта, бо гэта дзяржаўнае злачынства. Затрымліваць – і няхай сядзіць. Вось мая пазыцыя. Тут табе і зьніклыя людзі, і рэпрэсіі, а зь ім усё цацкаюцца.
Да якой мяжы яшчэ можна зь ім гуляць? Кропка ўжо, канец. І ўсе гэтыя "разглагольстваваньні", што ён яшчэ выправіцца, нікому не патрэбныя. Мілінкевіч паехаў, заклікае Захад супрацоўнічаць з народам… Якое там? Арыштоўваць толькі! Няхай дыктатар у Іран езьдзіць, у Вэнэсуэлу, сьвет вялікі. Але той, хто перажыў зьдзек зь сябе, хто сядзеў нізавошта, то яны меркаваньне маюць адно: цяперашняя ўлада – злачынная. Кандыдатам у прэзыдэнты – дзіва – чарапы пабілі, паламалі, рэпку Саньнікаву выбілі. Ці ж гэта прыкмета цывілізацыі? Я ўяўляю сабе, каб дзесьці ў Нямеччыне дзейны канцлер узяў ды пабіў сваіх канкурэнтаў. Сьмех…"
Старшыня Рады беларускай інтэлігенцыі Ўладзімер Колас мяркуе, што санкцыі супраць Беларусі ўзмоцняць яе ізаляцыю ад цывілізацыі заходняга сьвету:
"Сытуацыя вельмі цяжкая, бо мы ведаем, што гэтыя санкцыі, безумоўна, ізалююць Беларусь ад Заходняй Эўропы, ЗША і цывілізацыі гэтага сьвету, а наблізяць яе да Расеі. Ёсьць шмат фактаў, якія сьведчаць пра тое, што так усё і было задумана, што гэта правакацыя, а ўся гэтая камбінацыя задуманая менавіта з гэтай мэтай, і цяпер атрымана такая "пірава перамога". Тым ня менш фактычны кіраўнік краіны адказвае за ўсё, што адбываецца ў краіне. А тое, што ў гэтай краіне робіцца – ізалюе яе ад цывілізаванага сьвету. Таму, безумоўна, трэба займаць прынцыповую, вельмі жорсткую пазыцыю, а якім чынам разрульваць гэтую сытуацыю – гэта справа дыпляматаў – гэта іхняя праца, за якую яны ядуць свой хлеб. Няхай думаюць. Мы сваю пазыцыю выказалі і мы яе прытрымліваемся".
На думку эканаміста Міхася Залескага, санкцыі агулам, якія могуць закрануць бальшыню грамадзян краіны, непрымальныя:
"Ёсьць абсалютна зразумелая сытуацыя: ёсьць тры тысячы сем'яў, якія апанавалі Беларусь. Ёсьць відавочная забарона для беларусаў атрымліваць адукацыю, вышэйшую за сярэднюю. Усе гэтыя людзі, якія ўзурпавалі эканамічную і палітычную ўладу, яны пайменна вядомыя, яны не хаваюцца – гэта раз. Тыя ж самыя людзі, у тым ліку і нашы "слаўныя" дэпутаты, якія прадстаўляюць няведама каго, яны і ажыцьцяўляюць этнацыд – яны не дазваляюць, каб беларусы атрымлівалі вышэйшую адукацыю на беларускай мове. Гэта пры тым, што палова дзяцей цэнтралізаванае тэставаньне здае па-беларуску. Беларускасьць у нас ёсьць галоўным аб'ектам атакі. Вось гэта называецца этнацыд.
Калі санкцыі будуць скіраваныя на спыненьне этнацыду або на прадухіленьне ўзурпацыі эканамічнай улады трыма тысячамі сем'яў у Беларусі, то гэта адно. А калі гэтыя санкцыі будуць скіраваныя, каб усім стала горай, то гэта іншая рэч. Я, да прыкладу, не вітаю агульнага пагаршэньня жыцьця. Бо некаторыя спадзяюцца, што стане кепска, і народ узбунтуецца – гэта не падыход".