Клічуць на “выборы” ці на “выбары”?


На вуліцах беларускіх гарадоў і вёсак павялічваецца колькасьць афіцыйнай перадвыбарчай агітацыі. Практычна ўсе расьцяжкі, плякаты, білборды аформленыя па-расейску. Беларуская мова ігнаруецца.




ГОМЕЛЬШЧЫНА


Уся вулічная агітацыя — чырвона-зялёная і на чужой мове

У Гомелі ўвасобленая ў чырвона-зялёных плякатах і вулічных расьцяжках перадвыбарчая наглядная агітацыя — спрэс па-расейску.

Гомельскі журналіст і пісьменьнік Анатоль Бароўскі: «Усе плякаты пра выбары прэзыдэнта — усё па-руску. Як быццам да нас прыслалі рускага, а Беларусь тут ні пры чым. Гэта, як кажуць, б’е ў вочы, б’е ў мазгі, б’е ў сэрца. Як так можна? Выбары прэзыдэнта беларускага, але на чужой мове. Мяне гэта шакуе: як быццам адмаўляемся ад беларушчыны, а адначасова крычым за Беларусь».

Актывіст кампаніі «За свабодныя выбары» Анатоль Паплаўны заўважае, што на папярэдніх прэзыдэнцкіх кампаніях хоць нейкая частка нагляднай агітацыі, якую вывешвалі мясцовыя ўлады й выбарчыя камісіі, была па-беларуску. Зараз такога не відаць:

«Кідаецца ў вочы менавіта гэтая перадвыбарчая інфармацыя на расейскай мове. Раней, на былых кампаніях, можна было бачыць інфармацыю й на беларускай мове. Цяпер я не заўважаю ў горадзе, каб былі плякаты, расьцяжкі на беларускай мове — толькі па-расейску. А выбары ж беларускія, беларускага прэзыдэнта. Таму я лічу, што перадвыбарчая агітацыя павінна быць на беларускай мове — мове тытульнай нацыі. Усё ж такі абіраем беларускага прэзыдэнта, а не расейскага».

Нічым асабліва не адрозьніваецца ад гомельскай і наглядная агітацыя ў Рэчыцы. Кіраўнік рэгіянальнай арганізацыі Партыі БНФ Валер Пуціцкі, які жыве ў Рэчыцы, апавёў, што ў горадзе ўбачыў толькі адзін узор перадвыбарчага пляката па-беларуску, і то на прыватнай краме:

«99 адсоткаў усёй рэклямы пра выбары — на расейскай мове. Сёньня я ішоў па горадзе і заўважыў на прыватнай краме толькі адзін узор пляката на беларускай мове. Усё астатняе, што выраблялася тут выканкамам — велічэзныя стэнды, плякаты — усё на расейскай мове. Нават не бярэцца пад увагу тое, што паводле перапісу насельніцтва большасьць жыхароў Беларусі валодаюць беларускай мовай і лічаць яе роднай. Улады паводзяць сябе так, што яны не паважаюць родную мову большасьці жыхароў краіны».

Расьцяжка на вуліцы Савецкай ля гарвыканкаму
Агітацыя на аптэцы.
Плякат на дзьвярах выбарчага участку.
Вітрына ўнівэрмагу

МАГІЛЁЎШЧЫНА


Мова вулічнай агітацыі — звыкла расейская

На Магілёўшчыне афіцыйная мова перадвыбарчай агітацыі звыкла расейская. Бальшыня абвестак — на расейскай мове. Матэрыялы выбарчай тэматыкі ў афіцыйнай прэсе таксама расейскамоўныя. Чаму?

Рэкляма на сьвятлодыёдным экране ля гарвыканкаму.

Каб пераканацца, што беларускае слова ў агітацыйных абвестках дыскрымінуецца, вялікіх намаганьняў ня трэба. Даволі прайсьці цэнтральнымі вуліцамі абласнога цэнтру. Ля гарвыканкаму — банэр. На ім контуры Беларусі з буслом, які ляціць на захад. Надпіс расейскамоўны. Вось і думаеш пра бусла: мо ад расейскага эмігруе?


«Ну а дзе гэта забаронена, што на расейскай мове нельга? Гэта ідэолягам пытаньне, а не ў камісію. Нідзе ж не ўказана, што на беларускай мове неабходна. Усе дакумэнты, якія рыхтуюцца на беларускай мове, камісія рыхтуе. Ну, я люблю беларускую мову. Завострым увагу гэтых самых ідэолягаў, няхай рыхтуюць і на беларускай мове», — апраўдваецца сакратарка абласной выбарчай камісіі Людміла Макаранка.

Аддзел культуры Магілёўскага гарвыканкаму.

Не адстаюць ад вулічнага панаваньня расейскамоўнай агітацыі і афіцыйныя выданьні. Рэдактар газэты Магілёўскага гарвыканкаму «Весьнік Магілёва» Васіль Навічонак без эківокаў прызнаецца:

«Над гэтым дужа не задумваліся, на якой мове даваць. У краіне дзьвюхмоўе. Магчыма і на расейскай, і на беларускай друкаваць. У нас і напісана, што газэта друкуецца ў залежнасьці ад арыгіналу».

Няма месца беларускаму слову і ў газэце аблвыканкаму «Магілёўскія ведамасьці»:

Тыя, хто піша на беларускай мове — а журналісты такія ёсьць — яны пішуць неяк нецікава.
«Хутчэй за ўсё, гэта традыцыя. Мы карыстаемся матэрыяламі на гэтую тэму, якія даюцца з інфармацыйных агенцтваў. Яны па-расейску. Перакладаць — сабе даражэй атрымліваецца. Тыя, хто піша на беларускай мове — а журналісты такія ёсьць — яны пішуць неяк нецікава. Я ня ведаю, чаму. Друкавалі б і такіх, але іх чамусьці не прымусіць»,— наракае намесьнік рэдактара газэты Яўген Булава.

Незалежны магілёўскі журналіст Генадзь Суднік гэтак тлумачыць панаваньне расейскамоўя ў перадвыбарчай агітацыі:

«Ніякай мясцовай адказнасьці за гэтую кампанію няма. Няма загаду з Магілёва: „Надрукуйце дзьвесьце абвестак, і вось вам узор“. І калі б там было напісана па-беларуску, то зразумела, што яны б гэта не перакладалі назад. Яны проста ня думаюць, што гэта існуе як фрагмэнт жыцьця беларускага, на які яны б маглі рэагаваць».

Расейскамоўная расьцяжка на галоўнай плошчы Магілёўва падказвае прыежджым, якой падзеяй жыве Беларусь. Яе штодня бачыць ініцыятар распрацоўкі «Комплекснага пляну папулярызацыі беларускай мовы ў рэгіёне» старшыня аблвыканкаму Пётар Руднік. Перапісаць на беларускую мову не загадвае.


ГАРАДЗЕНШЧЫНА


Плякаты па-беларуску — дробныя й не навідавоку


На Гарадзеншчыне ўлады рэклямуюць выбары прэзыдэнта збольшага невялікімі плякатамі, якія папросту вывешваюць у вокнах крамаў і дзяржаўных устаноў. Пераважная большасьць зь іх на беларускай мове, але, на думку выбарцаў, іх вельмі мала.

Нават на цэнтральных вуліцах Горадні можна толькі дзе-нідзе ўбачыць на вокнах крамаў альбо дзяржаўных устаноў бляклыя плякацікі, на якіх напісана, што выбары прэзыдэнта адбудуцца 19 сьнежня.

Адзін з гарадзенцаў заўважае, што мясцовым ідэолягам варта зьезьдзіць у суседнюю Польшчу ці Літву і там павучыцца, як рабіць рэклямныя плякаты на выбары і дзе іх вывешваць.

Спадар: «Усё тлумачыцца вельмі проста: чым меней увагі насельніцтва прыцягваецца да выбарчай кампаніі, тым гэта выгадней уладам. Усё вядзецца ў зьвязку, і нават тое, што большасьць гэтых плякацікаў па-беларуску, то, магчыма, дзеля таго, каб выбіць глебу з-пад асобных кандыдатаў. Але асноўнае — гэтай інфармацыі замала».

У вітрыне гарадзенскай крамы.
На шыбе адміністрацыі Ленінскага раёну Горадні.
У мястэчку Лунна Мастоўскага раёну рэклямныя плякаты, як зазвычай, на сельсавеце і краме. Сёлета яны толькі на беларускай мове. Але мясцовы актывіст кажа, што людзі глядзяць тэлебачаньне, слухаюць радыё — а там толькі адзін кандыдат.

Спадар: «Я думаю, яны над тым, на якой мове выпускаць, асабліва не задумваліся. От, зрабілі, да прыкладу, грошы па-беларуску — і ніхто іх цяпер не перарабляе, ідэолягі не перапрацоўвалі».

У Слоніме таксама сытуацыя падобная. Адзін з актывістаў распавядае, што вялікія білборды, дзе павінна была б вісець інфармацыя пра выбары, выкарыстоўваюцца ў камэрцыйных мэтах. Вось што ён сказаў пра рэклямныя плякаты аб выбарах прэзыдэнта.

Спадар: «Мне здаецца, што плякаты зробленыя невыразна, яны ня кідаюцца ў вочы, не прыцягваюць увагі. Вядома, калі ўжо носам упрэсься, то павінен будзеш заўважыць».

У Лідзе сёлета да Дажынак усталявалі новыя білборды, але рэкляма як вісела пра дажынкі, так і засталася дагэтуль. Пра выбары, са слоў мясцовага актывіста, можна даведацца толькі тады, калі ідзеш у краму па хлеб.

Спадар: «Сьціплая рэкляма, пакуль вельмі сьціплая. От, людзі паміж сабой нешта гавораць, але наагул выбарчай атмасфэры не адчуваецца».