"А няблага было б, каб Лукашэнку кінуў выклік Сідорскі"

Валянцін Жданко

Новая перадача сэрыі "Паштовая скрынка 111". Эфір 28 ліпеня 2010 году
Чым бліжэй восень і прызначэньне даты будучых прэзыдэнцкіх выбараў, тым больш у нашай пошце лістоў ад слухачоў, якія робяць здагадкі і прагнозы наконт таго, хто зь беларускіх палітыкаў адважыцца супернічаць з Аляксандрам Лукашэнкам, у каго ёсьць шанцы спыніць шаснаццацігадовую кар’еру нязьменнага беларускага лідэра.

З аднаго зь лістоў на гэту тэму і пачну сёньняшнюю размову. Наш даўні сябар Васіль Валошка з Радашкавічаў Маладэчанскага раёну адзіным рэальным супернікам Лукашэнкі на будучых выбарах бачыць ягонага сёньняшняга паплечніка. Слухач піша:

"Апошнім часам на экране тэлевізара вельмі рэдка можна бачыць кіраўніка ўраду Сяргея Сідорскага. Замест яго ўсё часьцей зьяўляецца віцэ-прэм’ер Сямашка. Мяркуючы па ўсім, неўзабаве другі можа замяніць першага.

А няблага было б, калі б спадар Сідорскі, які можа застацца беспрацоўным, рызыкнуў перайсьці на больш высокую пасаду. А менавіта — выставіў сваю кандыдатуру на прэзыдэнцкіх выбарах.

Гэта, зразумела, вялікая рызыка. Але, з другога боку, і вялікая верагоднасьць выйграць гэтыя выбары.

Сідорскі — буйны гаспадарчы кіраўнік, не апазыцыянэр. А вядома ж, што ў большасьці нашых грамадзянаў на апазыцыянэраў — алергія, якую прышчапіла ім дзяржаўная прапаганда.

Да таго ж прозьвішча гэтае ва ўсіх на слыху, чалавек доўгі час быў другой асобай у дзяржаве.

Для расейскага кіраўніцтва гэта — таксама прымальная фігура. Прынамсі, ён адэкватны. І ўсім зразумела, што ніхто зь іншых кандыдатаў пры цяперашняй сыстэме прайсьці ня здольны.

Цяпер многае залежыць ад Крамля. Ці зможа ён дамовіцца зь Сідорскім, паабяцаць, што ў выпадку неабраньня яму гарантуюць добрую працу ў Расеі?

Вось такая магчымая ракіровачка, як любіў гаварыць у недалёкім мінулым адзін вядомы ўсім палітык"
.

Сапраўды, пра такі варыянт разьвіцьця падзеяў як пра магчымы гавораць сёньня многія. Варта, аднак, мець на ўвазе, што Сяргея Сідорскага (ці іншага высокапастаўленага чыноўніка, які б рызыкнуў кінуць выклік Аляксандру Лукашэнку) больш мусіць хваляваць ня столькі будучае працаўладкаваньне ў выпадку няўдачы, колькі гарантыя асабістай бясьпекі і свабоды. Калісьці адзін былы прэм’ер-міністар (маю на ўвазе Міхаіла Чыгіра) ужо паспрабаваў супернічаць з Аляксандрам Лукашэнкам, выказаць уласныя палітычныя амбіцыі. І на ягоным прыкладзе ўсёй чыноўніцкай намэнклятуры было паказана, што пакараньне за такое аслушэнства надыдзе хуткае і жорсткае.

Пра магчымасьць і верагоднасьць зьмены ўлады ў Беларусі разважае ў сваім лісьце і наш даўні аўтар Алесь Марціновіч з Баранавічаў. Ён піша:

"Апошні скандал у дачыненьнях Лукашэнкі з Масквой дае для Беларусі неблагі шанец урэшце рэшт пайсьці шляхам якой-небудзь Малдовы да мадэлі Чэхіі, Эстоніі, Літвы, Польшчы. Думаю, нешта ў гэтым напрамку адбудзецца, але гэта будзе зусім ня тое і ня так, як ужо два дзясяткі гадоў чакаюць беларускія нацыянал-дэмакраты.

Мяркую, да 2016-га году ўзмацнелая і загартаваная намэнклятура запатрабуе зьмены Канстытуцыі і ўсталяваньня парлямэнцкай рэспублікі: так групоўкам прасьцей кіраваць краінай і захоўваць балянс інтарэсаў. Верагодна, Лукашэнка рыхтуецца да гэтага зараз і будзе рыхтавацца наступныя пяць год. Гэта ж гарантыя далейшага спакойнага жыцьця і яго, і Колі, Дзімы, Віці…

Намэнклятура, якая вырасла пры Лукашэнку, цалкам усьведамляе, што "сацыялку-мінімалку" народу трэба забясьпечваць гэтак жа, як тое доўгія гады рабіў Лукашэнка. Беларуская ж нацыянал-дэмакратыя, якая сваімі дубовымі каранямі трывала спалучана з антырасейскімі і польска-балтыйскімі ідэямі эўраінтэграцыі а-ля Пазьняк пачатку 90-х гадоў, застанецца на ўзбочыне.

Такім чынам, "прасьветлены" Лукашэнка да 2016-га году перадае ўладу і ўласнасьць бізнэсоўцам ад намэнклятуры, якія і ўсталююць рэжым, падобны да тых, што склаліся ў Расеі, Украіне, Казахстане, Аргентыне — у эканоміцы. Што да нацыянальна-ідэалягічнага аспэкту, то гэта будзе зусім не краіна Трусава, Дубаўца, Баршчэўскага і Вячоркі, ня клон Польшчы і Літвы. Гэта будзе нейкая самасьційная дзяржава ля Расеі, з рускамоўна-масквацэнтрычнай культурай"
.

Беларуская гісторыя мінулых шаснаццаці гадоў, усе шматлікія выбары і рэфэрэндумы, што адбыліся ў краіне за гэты час, схіляюць хутчэй да іншай высновы, спадар Марціновіч: што Аляксандар Лукашэнка ніякіх плянаў перадачы каму б там ні было сваёй аданаасобнай улады ніколі ня меў і ня мае, што сваю пасаду ён заўсёды і пры любых абставінах адстойвае ўсімі магчымымі спосабамі. Так, сур’ёзны канфлікт Лукашэнкі з маскоўскім Крамлём накладае адбітак на прэзыдэнцкую кампанію ў Беларусі, якая мае пачацца неўзабаве. Але ці настолькі вялікія магчымасьці мае расейскае кіраўніцтва, каб на ўласнае меркаваньне ўсталёўваць рэжымы ў суседніх краінах, мяняць там шматгадовых аўтарытарных лідэраў?

Пра беларуска-расейскія дачыненьні і пагрозу расейскага імпэрыялізму для беларускай незалежнасьці разважае ў сваім лісьце на "Свабоду" былы савецкі афіцэр Мікола Канаховіч з Пружанаў. Ён піша:

"Толькі ўключыш беларускае тэлебачаньне — адразу чуеш, як там на ўсе галасы заліваюцца пра вечнае братэрства беларускага і расейскага народаў. Пра гэта лемантуюць усе — ад пэнсіянэраў да шкаляроў. Ужо не кажу пра лукашэнкаўскіх чыноўнікаў, якія, выглядае, нічога іншага і сказаць ня ўмеюць".

Далей у сваім лісьце Мікола Канаховіч пераказвае шматлікія крыўды, узаемна ўчыненыя беларусамі і расейцамі на працягу многіх стагодзьдзяў. Асаблівы акцэнт ён робіць на нядаўняй гісторыі. Яшчэ адна цытата зь ліста:

"Толькі ў 20-м стагодзьдзі Масква, як толькі хацела, гандлявала нашай тэрыторыяй і народам — нібы капустай на кірмашы. І па сёньняшні дзень Беларусь застаецца расейскім пратэктаратам — а гэта самая гнюсная форма калянізацыі. І гэта называецца братэрствам? Добра ведаючы сквапны шавіністычны характар расейскіх імпэрыялістаў, стасункі зь імі трэба абмяжоўваць толькі гандлем. І то — праз надзейную мяжу. І як мага меней іншых стасункаў. Толькі ў такім выпадку мы захаваем сваю дзяржаўнасьць".

Апошнім часам па беларускім дзяржаўным тэлебачаньні, спадар Мікола, часьцей можна пачуць пра Расею думкі, сугучныя вашым, а зусім не прапаганду "вечнага братэрства". Беларускі і расейскі рэжымы, ня здолеўшы дамовіцца пра ступень і формы ўплыву і залежнасьці, вядуць узаемную жорсткую інфармацыйную вайну. Хоць у інтарэсах звычайных людзей — зусім ня клятвы ў братэрстве і не гандлёвыя войны, а роўныя, прадказальныя, добразычлівыя адносіны з суседзямі — бяз сварак і крыўдаў, без шантажу і выпрошваньняў міласьціны.

На пачатку лета ў эфіры нашага радыё часта гучалі мэмуары Галіны Руднік — журналісткі, якая больш за сорак гадоў працавала на Радыё Свабода. Наш даўні сябар Міхась Данько з Давыд-Гарадку Столінскага раёну пад уражаньнем ад пачутага ў сваім лісьце піша:

"Вельмі ўдзячны за магчымасьць паслухаць успаміны Галіны Руднік "Птушкі пералётныя". Гэта была гісторыя жыцьця і дзяўчынкі, якая жыла ў акупацыі, і маладой жанчыны, якая знайшла сваё месца ў жыцьці, і мілай бабулькі, якая перадае нам усё самае добрае, што набыла ў сваім жыцьці — вялізны досьвед, добразычлівасьць, любоў да роднай Бацькаўшчыны. Як шкада, што скончылася гэтая перадача. Я з зачараваньнем слухаў яе з паўторамі, як толькі быў час.

Успаміны Галіны Руднік можна параўнаць толькі з успамінамі Васіля Быкава. Стыль падобны. Вельмі спадзяюся на тое, што, калі ўспаміны Галіны Руднік зьявяцца ў "Бібліятэцы Свабоды", то іх атрымаю і я. Вельмі ўдзячны вам за ўсё. Падчас слуханьня "Свабоды" я адчуваю сябе па-сапраўднаму свабодным чалавекам"
.

На гэтую ж тэму выказваецца ў сваім лісьце Тамара Цецянкова зь Менску. Яна піша:

"Слухаю перадачы Свабоды ня так даўно, але многія зь іх мяне зацікавілі. Яны вельмі своечасовыя і пазнавальныя — асабліва гістарычныя, літаратурныя, успаміны нашых знакамітых беларусаў. Вельмі ўзрушылі ўспаміны Галіны Руднік "Птушкі пералётныя". У іх — гісторыя і лёс нашай Беларусі, яе шматпакутны шлях. Як добра было б, каб гэтыя ўспаміны пачулі сёньняшнія вучні і студэнты — тыя, каму давядзецца прыкласьці шмат намаганьняў, каб трывала стаць на ногі ў гэтым жыцьці.

Сёлета мая ўнучка вытрымала першыя ў сваім жыцьці іспыты і паступіла ў гімназію. Вось я і падумала: лепшым падарункам для яе з гэтай нагоды маглі б стаць успаміны такіх людзей, якія даюць прыклад у жыцьці. Гэта і веды, і памяць, і гонар — на ўсё жыцьцё"
.

Дзякуй вам, шаноўныя слухачы, за такія пранікнёныя, шчырыя словы на наш адрас. Сапраўды, мы разьлічваем на тое, што кніга ўспамінаў Галіны Руднік "Птушкі пералётныя" неўзабаве выйдзе ў "Бібліятэцы Свабоды". Тады і вы, спадар Міхась, і вы, спадарыня Тамара, і многія іншыя сябры "Свабоды", якія выкажуць такое жаданьне, — зможаце атрымаць яе ад нас у якасьці падарунка.

З просьбай зьвяртаецца да нас і Ігар Земляны зь вёскі Новастэпанаўка Днепрапятроўскай вобласьці, з Украіны. У сваім лісьце ён піша:

"Слухаю вашы перадачы ўжо даўно — амаль 6 гадоў. Я ўкраінец, але дзякуючы беларускай "Свабодзе", слухаючы вас, вывучыў беларускую мову. І цяпер магу крыху гаварыць і чытаць па-беларуску.

Вашы перадачы мне вельмі падабаюцца, яны надзвычай цікавыя. Нават цікавейшыя за футбольны чэмпіянат сьвету. Таму я нават падчас сусьветнага футбольнага першынства слухаў вас штодня і ўвечары, і раніцай. Імкнуся не прапусьціць ніводнай перадачы.

А зараз у мяне просьба. Ці не маглі б вы прыслаць поштай якую-небудзь кнігу на беларускай мове? Гэта дало б мне магчымасьць удасканальваць веданьне беларускай мовы"
.

Заўважу, што ліст Ігара напісаны добрай беларускай мовай. Спадзяемся, спадар Ігар, што адна з кніг з сэрыі "Бібліятэка Свабоды", якую мы неўзабаве дашлем як падарунак, дапаможа вам і далей паглыбляць свае веды і ў беларускай мове, і ў гісторыі.

Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на "Свабоду". З вамі быў Валянцін Жданко. Пішыце нам, адрас ранейшы: Менск-5, паштовая скрынка 111.

Праграма "Паштовая скрынка 111" выходзіць у эфір кожную сераду.


Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by