Беларуская асацыяцыя журналістаў правяла экалягічны прэс-тур «Прыпяць — жывая вада Палесься». Галоўнымі дарадцамі ў гэтай паездцы былі гаспадар аграсядзібы «Прыпяцкі плёс» Анатоль Нефідовіч зь вёскі Лахаўка Лунінецкага раёну й ягоны бацька, сябра БАЖ Сьцяпан Нефідовіч.
Першы рэпартаж з экалягічнага туру па Прыпяці быў прысьвечаны праблеме зьберажэньня птушынай разнастайнасьці гэтага ўнікальнага рэгіёну, другі — балотам поймы Прыпяці, зьнявечаным мэліярацыяй. Сёньняшні расповед — пра суіснаваньне чалавека й дзікай прыроды.
Паглядзець фотагалерэю ва ўвесь экран.
Пасьля Чарабасаўскага каналу журналісцкая грамада выбралася з байдарак і перасела «на колы», каб дабрацца да аграсядзібы Анатоля Нефідовіча ў вёсцы Лахаўка.
Раніцай Анатоль павёз нас у Кажан-Гарадок — паселішча, вядомае з часоў Вялікага Княства Літоўскага. У ваколіцах мястэчка захавалася старажытнае гарадзішча, незвычайная каталіцкая каплічка.
У лістападзе 1920 году ў мястэчку месьціўся штаб генэрала Станіслава Булак-Балаховіча.
У Кажан-Гарадку нас уразілі бусьлянкі — яны тут на кожнай вуліцы, прычым на жалезабэтонных электрычных слупах.
Тацяна Грыцкевіч, гаспадыня дома, які стаіць побач са Сьвята-Мікалаеўскай царквой, распавяла пра сваіх крылатых суседзяў:
«Ужо гады тры яны на слупе сядзяць. Пасяліліся самі. Месца гэтае, відаць, палюбілі. Бачыце, нязручна, але яны, бедненькія, неяк збудавалі. Мучыліся, але так лоўкенька ўладкавалі — і сядзяць. Божы знак!»
Буслы для беларусаў, несумненна, сьвятая птушка. Свой татэм! Як у Індыі, напрыклад, карова ці дракон у кітайцаў.
Белыя буслы здавён туліліся да жытла. Чапаць бусловы гнёзды ў беларусаў заўсёды лічылася вялікім грахом. Падлеткаў страшылі нават: бусел можа прынесьці запаленую галавешку на хату ці гумно й адпомсьціць за раскіданае гняздо.
Зараз буслы гняздуюцца ў палескіх вёсках не на гумнах і хлявах, а на электрычных слупах. Пасьля мэліярацыі якая-кольвечы кармавая база для птушак захавалася, а дрэвы для гняздоўя — зьнішчаныя.
Шыфэрныя дахі птахам, відаць, недаспадобы, і яны аблюбавалі нязручныя для будоўлі, але затое трывалыя электрычныя слупы.
Анатоль Нефідовіч кажа, што ў сваім раёне займаўся перапісам белых буслоў, а чорных — улічвала лясьніцтва:
«Кожныя дзесяць гадоў праводзіцца эўрапейскі ўлік белага бусла. І чорнага таксама. У нашым раёне белых я лічыў. За восем дзён на веласіпедзе кожную вёску, кожную вуліцу аб’езьдзіў. У Кажан-Гарадку я налічыў 25 гнёздаў.
А ў мінулым годзе супрацоўніца Інстытуту заалёгіі Ірына Самусенка прыяжджала. Яны тры дні толькі Кажан-Гарадок дасьледавалі. Тут ужо было 26 гнёздаў белых буслоў. У нашым раёне самыя «бусьліныя вёскі» — гэта Кажан-Гарадок, Лахаўка й Града — невялікая вёска. У Градзе, напрыклад, на адным дубе ажно чатыры гнязды».
Пасьля павальнай мэліярацыі прыстасоўваюцца да новага ляндшафту, новых умоваў і людзі, і птушкі. Адны — разумеюць, што адбылося, другія, мусіць, ня надта.
Нефідовіч-малодшы апавёў, што пасьля асушэньня вялізнага Грычынскага балота многія птушкі працягваюць тут сяліцца:
«Што я для сябе адкрыў: тыя птушкі, якія гняздуюцца на балотах, яны, відаць, ужо на генным узроўні прылятаюць сюды. У мінулым годзе мы балотную саву тут кальцавалі, вераценьнікаў шмат, цецерукі жывуць, хаця асушэньне Грычына ў шасьцідзясятыя гады мінулага стагодзьдзя было.
З таго часу няма балота, але ўсе балотныя віды птушак тут гняздуюцца. І лясныя птушкі трапляюць. Напрыклад, сырыйскі дзяцел. У Беларусі ён рэдкі, а ў нас, у Лахаўцы, за хатай арэшнік расьце, дык адначасова арэхаўка й сырыйскі дзяцел прыляталі арэхі зьбіраць».
Раней палешукі хадзілі на балоты, як у іншых мясьцінах у чарніцы, зьбіраць птушыныя яйкі — качак, кулікоў.
Былая трактарыстка, пэнсіянэрка Тацяна Самусевіч зь вёскі Лахаўка апавяла:
«Хадзілі, зьбіралі яйкі. У нас кажуць «шыкаць» — гэта значыць, яйкі шукалі. На балоце тыя яйкі куліка, кнігаўкі — яны крыху меншыя за курыныя. Варылі іх, смажылі на скаварадзе. Смачныя!»
Мэліярацыя ўдарыла па навакольлі, па дзікай прыродзе і ў рэшце рэшт адбілася на побыце саміх палешукоў.
Спадар Віктар з той жа Лахаўкі сфармуляваў наступствы мэліярацыі такім чынам:
«Каналаў нарылі, калектараў нарабілі. Зямля цяпер свае ўласьцівасьці губляе — ураджай ужо ня той. Зь вёсак таксама калектары вільгаць цягнуць. Сады, яблыні, сьлівы з кожным годам засыхаюць. Зараз вось дома ў калодзежы паўмэтра вады няма. Пяць вёдзер зачарпнуў — і ўсё. Глыбіня 7-8 кадаўбаў, а вады — няма».
Першы рэпартаж з экалягічнага туру па Прыпяці быў прысьвечаны праблеме зьберажэньня птушынай разнастайнасьці гэтага ўнікальнага рэгіёну, другі — балотам поймы Прыпяці, зьнявечаным мэліярацыяй. Сёньняшні расповед — пра суіснаваньне чалавека й дзікай прыроды.
Экалягічны тур па Прыпяці. Буслы ў Кажан-Гарадку
Паглядзець фотагалерэю ва ўвесь экран.
Пасьля Чарабасаўскага каналу журналісцкая грамада выбралася з байдарак і перасела «на колы», каб дабрацца да аграсядзібы Анатоля Нефідовіча ў вёсцы Лахаўка.
Раніцай Анатоль павёз нас у Кажан-Гарадок — паселішча, вядомае з часоў Вялікага Княства Літоўскага. У ваколіцах мястэчка захавалася старажытнае гарадзішча, незвычайная каталіцкая каплічка.
У лістападзе 1920 году ў мястэчку месьціўся штаб генэрала Станіслава Булак-Балаховіча.
У Кажан-Гарадку нас уразілі бусьлянкі — яны тут на кожнай вуліцы, прычым на жалезабэтонных электрычных слупах.
Тацяна Грыцкевіч, гаспадыня дома, які стаіць побач са Сьвята-Мікалаеўскай царквой, распавяла пра сваіх крылатых суседзяў:
Ужо гады тры яны на слупе сядзяць. Пасяліліся самі. Месца гэтае, відаць, палюбілі.
Буслы для беларусаў, несумненна, сьвятая птушка. Свой татэм! Як у Індыі, напрыклад, карова ці дракон у кітайцаў.
Белыя буслы здавён туліліся да жытла. Чапаць бусловы гнёзды ў беларусаў заўсёды лічылася вялікім грахом. Падлеткаў страшылі нават: бусел можа прынесьці запаленую галавешку на хату ці гумно й адпомсьціць за раскіданае гняздо.
Зараз буслы гняздуюцца ў палескіх вёсках не на гумнах і хлявах, а на электрычных слупах. Пасьля мэліярацыі якая-кольвечы кармавая база для птушак захавалася, а дрэвы для гняздоўя — зьнішчаныя.
Шыфэрныя дахі птахам, відаць, недаспадобы, і яны аблюбавалі нязручныя для будоўлі, але затое трывалыя электрычныя слупы.
Анатоль Нефідовіч кажа, што ў сваім раёне займаўся перапісам белых буслоў, а чорных — улічвала лясьніцтва:
«Кожныя дзесяць гадоў праводзіцца эўрапейскі ўлік белага бусла. І чорнага таксама. У нашым раёне белых я лічыў. За восем дзён на веласіпедзе кожную вёску, кожную вуліцу аб’езьдзіў. У Кажан-Гарадку я налічыў 25 гнёздаў.
А ў мінулым годзе супрацоўніца Інстытуту заалёгіі Ірына Самусенка прыяжджала. Яны тры дні толькі Кажан-Гарадок дасьледавалі. Тут ужо было 26 гнёздаў белых буслоў. У нашым раёне самыя «бусьліныя вёскі» — гэта Кажан-Гарадок, Лахаўка й Града — невялікая вёска. У Градзе, напрыклад, на адным дубе ажно чатыры гнязды».
Пасьля павальнай мэліярацыі прыстасоўваюцца да новага ляндшафту, новых умоваў і людзі, і птушкі. Адны — разумеюць, што адбылося, другія, мусіць, ня надта.
Нефідовіч-малодшы апавёў, што пасьля асушэньня вялізнага Грычынскага балота многія птушкі працягваюць тут сяліцца:
Тыя птушкі, якія гняздуюцца на балотах, яны, відаць, ужо на генным узроўні прылятаюць сюды.
З таго часу няма балота, але ўсе балотныя віды птушак тут гняздуюцца. І лясныя птушкі трапляюць. Напрыклад, сырыйскі дзяцел. У Беларусі ён рэдкі, а ў нас, у Лахаўцы, за хатай арэшнік расьце, дык адначасова арэхаўка й сырыйскі дзяцел прыляталі арэхі зьбіраць».
Раней палешукі хадзілі на балоты, як у іншых мясьцінах у чарніцы, зьбіраць птушыныя яйкі — качак, кулікоў.
Былая трактарыстка, пэнсіянэрка Тацяна Самусевіч зь вёскі Лахаўка апавяла:
«Хадзілі, зьбіралі яйкі. У нас кажуць «шыкаць» — гэта значыць, яйкі шукалі. На балоце тыя яйкі куліка, кнігаўкі — яны крыху меншыя за курыныя. Варылі іх, смажылі на скаварадзе. Смачныя!»
Мэліярацыя ўдарыла па навакольлі, па дзікай прыродзе і ў рэшце рэшт адбілася на побыце саміх палешукоў.
Спадар Віктар з той жа Лахаўкі сфармуляваў наступствы мэліярацыі такім чынам:
«Каналаў нарылі, калектараў нарабілі. Зямля цяпер свае ўласьцівасьці губляе — ураджай ужо ня той. Зь вёсак таксама калектары вільгаць цягнуць. Сады, яблыні, сьлівы з кожным годам засыхаюць. Зараз вось дома ў калодзежы паўмэтра вады няма. Пяць вёдзер зачарпнуў — і ўсё. Глыбіня 7-8 кадаўбаў, а вады — няма».