Сярод 50-ці удзельнікаў праекту "Барды Свабоды", прэзэнтацыя якога адбылася на мінулым тыдні ў сталічным Палацы мастацтва, значыцца і яе імя. Яе творы ўжо ўвайшлі ў залаты фонд беларускай аўтарскай песьні, хоць сёньня ў эфірах музычных радыёстанцый яны гучаць, на жаль, рэдка. Кася Камоцкая – госьць "Вольнай студыі".
Міхась Скобла: "Кася, вось каардынатар праекту "Барды Свабоды" Зьміцер Бартосік паходжаньне беларускай аўтарскай песьні выводзіць ад расейскіх бардаў-шасьцідзясятнікаў. Той пад Акуджаву пачынаў сьпяваць, той – пад Высоцкага. А ты свой пясьнярскі радавод ад каго пачынаеш?"
Я выйшла толькі зь сябе, хаця, безумоўна люблю і Высоцкага, і Акуджаву, і Візбара ...
Кася Камоцкая: "Тут Бартосік ня мае рацыі. Ён сам часам сьпявае пад Акуджаву, пад Высоцкага, пад Вярцінскага, але, апроч таго, Бартосік сьпявае пад Бартосіка. Яго сьцьверджаньні, што нашы барды паходзяць ад расейскай аўтарскай песьні, сьведчаць толькі пра тое, што Бартосік ведаў толькі расейскую аўтарскую песьню. А хтосьці, хто жыў “на крэсах усходніх”, на Гарадзеншчыне, ведаў польскую мову, польскую песьню "кабарэтову", можа сказаць, што Шалкевіч пайшоў ад польскай песьні. Калі мы гаворым, што мы пайшлі аднекуль, гэта значыць, што мы ведаем толькі гэтае "аднекуль", і ня маем уяўленьня пра ўсё багацьце ўсясьветнай культуры. Таму мне падаецца, што ў такіх высновах шмат нацяжкі. Я выйшла толькі зь сябе, хаця, безумоўна люблю і Высоцкага, і Акуджаву, і Візбара, і шмат яшчэ каго з расейскіх бардаў, і з польскіх бардаў. На жаль, я ня ведаю, напрыклад, францускіх сьпевакоў, ну, апроч, хіба, Азнавура і тых, хто на слыху. Я ня ведаю амэрыканскіх, ангельскіх выканаўцаў – можа быць, я іх таксама любіла б. Проста так склалася ў маім дзяцінстве, што я іх ня ведала, не магла іх ведаць. Творца "выходзіць" з таго, што ведае, што ўспрымае. Вось я люблю музыку Моцарта…".
Скобла: "Значыць, Камоцкая выйшла з Моцарта?"
Камоцкая: "А што, Моцарт – нармальны кампазытар, вясёлы".
Скобла: "Памятаю, ты выступала з гуртом "Новае неба". А табе хацелася б быць лідэрам нейкага калектыву, ці ты – аднаасобнік, і памагатыя табе не патрэбныя?"
Камоцкая: "Безумоўна, працаваць з гуртом лепей і цікавей, але гурт – гэта ня проста музыкі, набраныя паводле сваіх прафэсійных якасьцяў, ведаў, магчымасьцяў. Гурт – гэта адзіны калектыў, адзіны арганізм, таму мне вельмі складана сёньня знайсьці людзей, зь якімі я магла б дыхаць ва ўнісон. Таму мне даводзіцца сьпяваць адной, альбо ў вельмі вузкім коле музыкаў".
Скобла: "Чаму бардаўская песьня ў сёньняшнім грамадзтве займае малазаўважнае, не адпаведнае ёй месца?"
Сёньня грамадзкая думка выяўляецца яўна не праз рок-музыку, не праз бардаўскую песьню, не праз візуальнае мастацтва ...
Камоцкая: "На мой погляд, у пэўныя часы пэўны від мастацтва выступае наперад і выяўляе думку грамадзтва. Пэўны час гэта была, безумоўна, беларуская рок-музыка, потым – бардаўская песьня. Цяпер – ня час для бардаўскай песьні, але гэта ня значыць, што яна не запатрабаваная. Праходзяць выступы, канцэрты. Настроі грамадзтва сёньня выяўляюцца праз штосьці іншае, я нават ня ведаю, праз што. Тут мусяць думаць філёзафы, сацыёлягі. Сёньня грамадзкая думка выяўляецца яўна не праз рок-музыку, не праз бардаўскую песьню, не праз візуальнае мастацтва. Памятаеш, як у 60-я гады паэты зьбіралі стадыёны? Цяпер хіба можна сабе такое ўявіць? Не, вядома, але гэта ня значыць, што паэты сталі горшымі, гэта значыць, што грамадзтва сёньня выяўляе сябе праз штосьці іншае ў глябальным сэнсе. Я, напрыклад, не магу ўявіць, што дзясяткі тысячаў людзей разумелі тыя вершы, якія гучалі на стадыёнах. Не магу я ў гэта паверыць".
Скобла: "Але ж яны чагосьці ішлі на тыя стадыёны".
Камоцкая: "Ішлі чагосьці. Я перакананая, што далёка ня ўсе маглі адчуваць і адчувалі паэзію, але ж ішлі. Тое самае адбывалася і з рок-музыкай, і з бардаўскай песьняй. Валам валілі на канцэрты, а ці разумелі яны па-сапраўднаму “Краму”, “Мрою” ці “Новае неба”? Але ішлі і рабілі выгляд, што слухаюць у адзіным парыве".
Скобла: "Мне неаднойчы расказвалі сьпевакі й кампазытары вось пра што. Напішаш ці запішаш песьню, прынясеш на радыёстанцыю і чуеш: нефармат. А ты можаш растлумачыць, што такое фармат ці нефармат у дачыненьні да аўтарскай песьні?"
Камоцкая: "Гэта павінен тлумачыць камэрцыйны дырэктар станцыі. Таму што “фармат” наўпрост зьвязаны з грашыма. Калі гэта камэрцыйная радыёстанцыя, якая існуе на грошы рэклямадаўцаў, – гэта адзін фармат, гэта тое, што хоча чуць рэклямадаўца. Прычым, ён можа памыляцца наконт папулярнасьці тае ці іншае песьні. А калі гэта дзяржаўная радыёстанцыя, то, натуральна, фармат вызначае дзяржава".
Скобла: "Я так нічога і не зразумеў наконт фармату… Для мяне ўсе твае песьні – фармат".
Тое, што ў нас творыцца ў Беларусі, – гэта вывернутая сытуацыя. Калі перабіраць усе нашы радыёстанцыі, то яны ўсе – на адзін твар ...
Камоцкая: "Шкада, што ты не дырэктар радыёстанцыі... Разумееш, у ідэале павінна быць многа радыёстанцый: на адной мае гучаць клясычная музыка, на другой – папса, на трэцяй – толькі бардаўская песьня, на чацьвёртай – джаз, на пятай – панк-музыка. І так у сьвеце ёсьць. Але ў Беларусі – складанасьці з частотамі і да т.п. Другая справа, што сёньня тэхнічныя магчымасьці дазваляюць проста з хаты даваць усё ў эфір, нават офіс для гэтага не патрэбны. Я магу сабраць усіх бардаў і круціць іх кругласутачна, ды яшчэ свае заўвагі даваць. Так і робіцца ў сьвеце. Тое, што ў нас творыцца ў Беларусі, – гэта вывернутая сытуацыя. Калі перабіраць усе нашы радыёстанцыі, то яны ўсе – на адзін твар. Чаму так адбываецца? Гэта доўгая размова, але, па-мойму, гэта ідзе ад неразьвітасьці мазгоў у кіраўнікоў, якія не разумеюць, што трэба займаць свае нішы".
Скобла: "Сёлета мне давялося быць сьведкам узрушальнай сцэны: у школьным лягеры "Зубраня" поўная актавая заля, чалавек 500, устала, калі ты засьпявала песьню "Мая краіна пад белым сьцягам, пад белым сьцягам з чырвонай стужкай"… А што ўвогуле адчувае сьпявак, калі ягоную песьню народ слухае стоячы – як гімн?"
Камоцкая: "Ня проста народ, а – дзеці. Гэта нават больш, чым народ. Мала таго, што гэта ўзрушае, я нават ня ведаю, як сказаць… Адчуваеш вялікую адказнасьць. Таму я асьцерагаюся вялікіх выступаў, бо гэта здаецца, што ўсё проста і файна – пасьпявалі і разышліся. А людзі празь сябе твае песьні прапусьцілі. Можа, яны нават іхняе жыцьцё зьмянілі. Таму, паўтараю, я адчуваю адказнасьць".
Скобла: "15 гадоў таму прайшоў рэфэрэндум. Пад чырвона-зялёным сьцягам, які вісіць ці ня ў кожнай клясе, вырасла цэлае пакаленьне школьнікаў. Але гучыць песьня пра бел-чырвона-белы сьцяг – і яны ўстаюць. Гэтая песьня валодае такой незвычайнай пад'ёмнай сілай?"
Камоцкая: "Дзіва тут я ня бачу. Па-мойму, сучасныя школьнікі ведаюць усё пра наш сьцяг. Я ў гэтым проста ўпэўненая. Ня ведаць гэтага немагчыма. Іншая рэч, калі ўстаў хтосьці, хто карыстаецца павагай, хто ёсьць важаком – усталі ўсе. У мяне часам пытаюцца: што трэба зрабіць, каб па-беларуску загаварыў увесь народ? І я адказваю: ніякіх высілкаў, ніякіх дадатковых рэсурсаў! Трэба толькі, каб па-беларуску загаварыў Лукашэнка. І ўсе чыноўнічкі і міністрыкі пачнуць шчабятаць на беларускай мове як міленькія! Іншая рэч, як прымусіць Лукашэнку размаўляць па-беларуску?.. І ў "Зубраняці", я ўпэўненая, пад маю песьню ўсталі некалькі людзей, якія ёсьць завадатарамі, – і ўсталі ўсе дзеці, якія толкам нават не зразумелі, чаму. У гэтым няма нічога кепскага, калі яны ўстаюць "на добрую справу", але яны так могуць устаць і пад любую іншую песьню. Па адукацыі я сацыёляг і ведаю, што ёсьць пэўныя мэханізмы кіраваньня натоўпам, масай. Адзін устаў – і ўсе за ім пачалі ўставаць, пайшла хваля, не спыніць".
Скобла: "Мне падабаецца, як сацыёляг Камоцкая разважае пра Камоцкую-сьпявачку… Нядаўна на тэлеканале "Белсат" адбылася прэм'ера дакумэнтальнага фільму "Эпоха Барадуліна" – вынік тваёй сутворчасьці з рэжысэрам Віктарам Корзунам. Ты стала займацца кіно па прызваньні ці па сямейных абставінах?"
Камоцкая: "Напэўна, усё ж па сямейных абставінах. Я ў фільме толькі выконвала ролю чалавека, які бярэ інтэрвію. Я размаўляла з Рыгорам Барадуліным, і трэба было размаўляць як мага больш. Гаварыць з паэтам мне было цікава, што я і рабіла з задавальненьнем, а ўсю астатнюю працу кінадакумэнталіста рабіў Віктар. Відэа, як высьветлілася, – гэта цалкам іншы сьвет. Гэта толькі на першы погляд здаецца, што ўсё так лёгка, а ў мяне пакуль мазгоў і душы на гэта не хапае. І тут я хачу зрабіць невялічкі рэвэранс у бок “Белсату”, які падштурхнуў людзей гэтым займацца, і людзі здымаюць вельмі шмат, і архівуюць нейкіх важных асобаў, якія сыходзяць ад нас. Можа быць, паўстане добрая беларуская кінадакумэнталістыка, праз якую выкажацца наш час".