Менск-Масква: новае каханьне?

Гэтыя пытаньні ў “Праскім акцэнце” абмяркоўваюць аглядальнік газэты “Наша ніва” Зьміцер Панкавец, кіраўнік расейскіх праграмаў фінскага Інстытуту міжнародных дачыненьняў Аркадзь Мошас, рэдактар часопісу “Россия в глобальной политике” Фёдар Лук’янаў і журналіст Павел Шарамет.

Дракахруст: Беларуска-расейская сустрэча на найвышэйшым узроўні пакінула шмат загадак – і наконт таго, пра што там дамовіліся, і наконт таго, чаму дамовіліся менавіта аб гэтым. Што ж бакі так упарта абмяркоўвалі на працягу 8 гадзінаў? Зь ня вельмі пэўных камэнтароў вынікала, што Крэмль пайшоў на істотныя саступкі – у 2010 годзе для Беларусі застаецца ранейшая цана на газ, таксама на ранейшым узроўні захоўваецца нафтавае мыта? Чаму?

Аглядальнік “Беларускіх навінаў” напісаў нават пра вяртаньне залатых дапуцінскіх часоў. Сапраўды вяртаюцца? Зьміцер Панкавец, як вы мяркуеце?

Панкавец: Калі можна так выказацца, то гэта натуральная падзяка Крамля за падпісаньне Мытнага саюзу. Дамова аб адзінай мытнай прасторы надзвычай нявыгадная для Беларусі. І яшчэ за два тыдні да падпісаньня Лукашэнка дакараў урад, што міністры так і не змаглі адстаяць нацыянальных інтарэсаў у гэтым пытаньні. Падавалася, што Лукашэнка ўстаў на дыбкі і можа сарваць стварэньне Мытнага саюзу. Усё ж Мядзьведзеву і Назарбаеву нейкім чынам удалося ўгаварыць бунтоўнага беларускага лідэра.

Зьвярнуў бы увагу, што на мінулым тыдні ў аналітычным выпуску “Панарамы” на БТ вядучая дазволіла сабе ўласную ацэнку падпісаньня Мытнага саюзу. “Асабіста мне не падабаюцца новыя мыты на аўтамабілі”, – сказала яна, нібыта абвяшчаючы пазыцыю значнай часткі беларускага насельніцтва. А за колькі тыдняў да падпісаньня Мытнага саюзу Асацыяцыя эўрапейскіх прадпрымальнікаў зьвярнулася з адкрытым лістом, што новае пагадненьне значна пагоршыць доступ заходніх экспартэраў на рынкі дзяржаў, што ўвайшлі ў саюз.

Таму Лукашэнка ехаў у Маскву з канкрэтнай мэтай: ягоныя саступкі павінны быць аддзячаныя. Напэўна, гэта і тлумачыць пазыцыю, якую на перамовах прыняла беларуская дэлегацыя. Як іранічна напісаў “Коммерсант”, беларусы бралі расейцаў зморам, патрабуючы ўсё новыя льготы, крэдыты, паслабленьні. Расейцы ж безумоўна задаволеныя, што цяпер іхнія фуры з таварамі ня будуць стаяць на нібыта неіснуючай мяжы зь Беларусьсю. Хутчэй за ўсё, Лукашэнка чарговы раз прысягнуў на адданасьць і вернасьць кіраўнікам Расеі. Але гаварыць пра дапуцінскія часы нельга ні ў якім выпадку. Ужо адных голых абяцаньняў для апэтыту Крамля, які расьце, будзе, відавочна, замала. За танны газ і нафту трэба плаціць канкрэтнымі саступкамі.

Дракахруст: А вось меркаваньне журналіста Паўла Шарамета.

Шарамет: Першае, што трэба адзначыць, камэнтуючы сустрэчу Лукашэнкі і Мядзьведзева – гэта абсалютная абыякавасьць грамадзкай думкі да гэтай падзеі. Сама сустрэча ня выклікала ні ажыятажу, ні бурных камэнтароў у расейскім друку і палітычнай супольнасьці. Другое – кідаецца ў вочы працягласьць гэтай размовы. Здавалася, што Лукашэнку і Мядзьведзеву не было чаго абмяркоўваць 8 гадзінаў. Ці наадварот – дзіўна, што яны прагаварылі 8 гадзінаў пасьля тых дакораў, якія Менск і Масква кідалі адзін аднаму апошнія тыдні. Што да прамых вынікаў гэтай сустрэчы, то яны не настолькі радыкальныя, як можа падацца. Мыта на нафту, цана на газ даволі нізкія для Беларусі таму, што наагул у выніку крызісу падаюць цэны ў Эўропе.

І цэны, якія былі пазначаныя ў кантракце 2009 году, не адлюстроўваюць чаканьняў, і на 2010 год прагназуецца нават зьніжэньне. Таму я тут нічога такога дзіўнага ня бачу. Відавочна, што ідзе гандаль, відавочна, што Лукашэнка ўключыў сваю катрынку пра славянскае братэрства, відавочна, што напярэдадні выбараў у Беларусі ён хоча атрымаць ад Расеі прэфэрэнцыі і грошы і цяпер актыўна таргуецца з Крамлём. А Крэмль гэта выкарыстоўвае, каб гэтыя славянскія абдымкі былі шчыльныя і не размыкаліся.

Дракахруст: Ці вяртаюцца дапуцінскія часы ў адносінах паміж Расеяй і Беларусьсю? Адказвае кіраўнік расейскіх праграмаў фінскага інстытуту міжнародных дачыненьняў Аркадзь Мошас.

Мошас: Не, я мяркую, што залатыя дапуцінскія часы не вяртаюцца, але тое, што мы сёньня бачым – гэта наступства даўняй няпэўнасьці расейскай палітыкі адносна Беларусі, калі курс быў і застаецца палавіністым, калі замест ужываньня як трэба пугі, а як трэба перніка ўжываецца і адно, і другое адначасна. Прычын тут, пэўна, некалькі. З аднаго боку, Масква спрабуе прыпыніць працэс збліжэньня Беларусі з Эўропай інструмэнтамі эканамічнага стымуляваньня. Другое – пасьля таго, як Масква пайшла на пэўныя саступкі Кіеву, а дакладней прэм’ер-міністру Юліі Цімашэнцы, было б вельмі цяжка не пайсьці на зьмякчэньне палітыкі адносна Беларусі без таго, каб не сутыкнуцца з вельмі сур’ёзнымі абвінавачаньнямі на свой адрас. Мы гэта і назіраем. Але пакуль мы ня ўбачым падпісаных пагадненьняў, мы не павінны прымаць нашых высноваў за канчатковыя.

Дракахруст: І, нарэшце, меркаваньне рэдактара часопісу “Россия в глобальной политике” Фёдара Лук’янава.

Лук’янаў: Я мяркую, што дапуцінскія залатыя часы не вяртаюцца. І яны вярнуцца ня могуць паводле вызначэньня. Па-першае, цяперашні час у расейскай палітыцы я ніяк не магу назваць дапуцінскім. Як і пасьляпуцінскім – Пуцін застаецца галоўнай дзейнай асобай. Але прычына ня толькі ў гэтым. Проста той тып адносінаў, які існаваў пры Ельцыну і на пачатку кіраваньня Пуціна – гэта былі адносіны перш за ўсё палітычныя, калі кожны з бакоў меў свой палітычны інтарэс у прасоўваньні вобразу вось гэтага братэрства, сяброўства і саюзнай дзяржавы. І да пэўнага моманту ўсіх гэта задавальняла. Беларусь, на мой погляд, мела большы эканамічны інтарэс, але паколькі Расея была на гэта згодная, то сыстэма працавала.

Цяпер сытуацыя зьмянілася ня толькі ў двухбаковых адносінах, яна зьмянілася вакол – і ў Эўропе, і на постсавецкай прасторы. Мадэль саюзнай дзяржавы цалкам відавочна вычарпаная. Відаць, гэтая канструкцыя будзе і далей неяк існаваць, але сур’ёзна яе ніхто не ўспрымае, акрамя Паўла Барадзіна, у якога іншага выйсьця няма. Тое, чаго дамагаецца Расея, хутчэй прывязана да ідэі мытнага саюзу. Гэта ня столькі дэманстрацыя палітычнай ляяльнасьці, колькі рэальная спроба пашырэньня агульнага рынку, паколькі і ня ў сувязі зь Беларусьсю агульная палітычная філязофія, якая сёньня дамінуе ў Маскве ў палітычных розумах, – гэта сьвет XXI стагодзьдзя як сьвет буйных эканамічных суб'ектаў, здольных кансалідаваць вакол сябе больш шырокія абшары.

І калі Расея хоча чагосьці дамагчыся, яна павінна быць такім цэнтрам прыцягненьня. На мой погляд, якаснай зьменай у параўнаньні з часам пуцінскага прэзыдэнцтва зьяўляецца тое, што Расея нарэшце зразумела, што за эканамічныя магчымасьці і нават за палітычную ляяльнасьць трэба нешта плаціць. Бо да апошняга часу была нейкая ўнутраная надзея, што можна абысьціся бяз крокаў насустрач і прымусіць партнэраў да нейкіх дзеяньняў. У выпадку з спадаром Лукашэнкам гэта не атрымліваецца. І цяпер робіцца спроба збудаваць сыстэму, калі Масква дамагаецца таго, чаго яна хоча ў Беларусі, перш за ўсё эканамічнай экспансіі, але за гэта ідзе на даволі сур’ёзныя саступкі, прынамсі па газе і па нафце. І я думаю, што гэтым усё не абмяжуецца.

Дракахруст: Аднак на саступкі пайшла ня толькі Масква. Нядаўна Аляксандар Лукашэнка ўсё ж падпісаў, нягледзячы на шматлікія пярэчаньні і выказваньні незадавальненьня мытны саюз з Расеяй і Казахстанам. Напярэдадні паездкі ў Маскву ён сваім указам зацьвердзіў продаж чацьвёртага паводле памераў банку Беларусі расейскаму “Ашчадбанку”. Нарэшце, ужо пасьля сустрэчы ў Маскве першы віцэ-прэм’ер беларускага ўраду Ўладзімер Сямашка пацьвердзіў чуткі аб продажы расейскім бізнэсоўцам сапраўднага “фамільнага срэбра” беларускай эканомікі – наваполацкага “Нафтану”. Чаму Лукашэнка апошнім часам пайшоў на гэтыя крокі, на якія не ішоў раней? Калі з Эўропай была канфрантацыя, такія крокі не рабіліся, а цяпер, у пэрыяд нармалізацыі адносінаў, робяцца. Чаму?

Мошас: Па-першае, эканамічная сытуацыя як мінімум не паляпшаецца і лёгіка кіраваньня эканамічным працэсам дыктуе такія паводзіны, што нешта трэба прадаваць і атрымліваць за гэта жывыя грошы. Па-другое, магчымасьці лявіраваньня таксама не бязьмежныя. На эўрапейскім кірунку ўзьнікаюць пытаньні, якія тычацца ўнутрыпалітычных аспэктаў. Таму зручна сёньня рабіць пэўныя жэсты на адрас Расеі. Што да Эўропы, то Лукашэнка здолеў, і гэта самае важнае, зьмяніць тэзіс – Эўропа чакала ад яго лібэралізацыі ўнутрыпалітычнай сытуацыі, а атрымала абяцаньні прыватызацыі. Сёньня ён спрабуе паўтарыць гэты трук у стасунках з Масквой. Масква чакае ад яго сур’ёзных палітычных рэчаў, кшталту прызнаньня Паўднёвай Асэтыі і Абхазіі, замест гэтага яна атрымлівае эканамічна важныя саступкі, але такім чынам менскі рэжым сыходзіць ад палітычных саступак.

Гэта палітыка лявіраваньня, але я думаю, што Аляксандар Лукашэнка ведае, што робіць – ён ідзе на тыя крокі, якія не пагражаюць ягонай уладзе і палітычным асновам рэжыму. Гэта ён можа сёньня Маскве аддаць, не страчваючы кантролю над палітычнай сытуацыяй ці, як ён любіць гаварыць, сувэрэнітэту краіны.

Панкавец: Выглядае на тое, што падчас перамоваў зь Мядзьведзевым у Менску і Маскве Лукашэнка прайграў па ўсіх франтах. Ён згадзіўся яшчэ на год, калі не на пяць гадоў, васальнай залежнасьці ад Расеі. Чаму так адбываецца? Ня трэба ўсё ж забывацца, што Беларусь уваходзіць у год прэзыдэнцкіх выбараў. І на гэты раз існавала канкрэтная інтрыга: на чые ж грошы будзе пераабірацца Лукашэнка? Як звычайна, на расейскія, ці ўсё ж на заходнія, за кошт крэдытаў МВФ? Пачынаць такі адказны год з чарговай газавай вайны Лукашэнку не хацелася. Гэта не дадасьць яму галасоў і ўпэўненасьці. За “элегантную перамогу” трэба нечым плаціць. І гэтай цаной сёньня сталі Мытны саюз, “БПС-банк” і “Нафтан”. Варта зазначыць, што расейцы дабіваліся набыцьця гэтых прадпрыемстваў даўно і мэтанакіравана. А сам Лукашэнка яшчэ ў Вільні шчыра прызнаўся: калі ў вас ёсьць грошы і жаданьне – прыяжджайце і купляйце “Нафтан”. Прадпрыемства з кожным днём станавілася ўсё большым цяжарам для беларускага кіраўніцтва. А калі вы кажаце, што раней Лукашэнка не ішоў на такія крокі, то гэта не зусім праўда. У цяжкіх для сябе сытуацыях ішоў, як з падпісаньнем дамовы аб адзінай сыстэме супрацьпаветранай абароны, ці з войскамі апэратыўнага рэагаваньня АДКБ, ці з продажам “Velcom’у”. Хіба што малаказаводы змаглі адстаяць.

Дракахруст: Павел Шарамет ня згодны з ацэнкай мытнага саюзу Зьмітром Панкаўцом.

Шарамет: Праблемы беларускага бюджэту, беларускай эканомікі відавочныя. Ня трэба ў тым, што Беларусь прадае банкі расейцам, бачыць нейкія далекасяжныя палітычныя пляны. Лукашэнка з задавальненьнем прадаў бы амэрыканцам ці немцам, але яны гэтага не купляюць. Мытны саюз – абсалютна выгадная для беларусаў справа, нават больш выгадная, чым для расейцаў. Бо бяз мытнага саюзу прадукцыя беларускіх прадпрыемстваў была б яшчэ менш канкурэнтаздольная.

У Лукашэнкі патавая сытуацыя. Ягоны сацыялізм бяз сталага паджыўленьня існаваць ня можа. Раней было моцнае расейскае паджыўленьне. На працягу апошняга паўтара году ўзьнікла паўза ў гэтым паджыўленьні. І таму Лукашэнка паспрабаваў згуляць на Захадзе, каб атрымаць дапамогу адтуль. Аднак дапамога адтуль ідзе не ў такіх вялікіх памерах, як з Расеі, і заходняя дапамога даволі жорстка палітычна зьвязаная. Таму напярэдадні выбараў арэлі вагаў пайшлі ў іншы бок, і Лукашэнка зьявіўся ў Маскве, каб вырашыць свае эканамічныя праблемы, каб потым пры дапамозе гэтага вырашыць сваю галоўную палітычную праблему – працяг тэрміну прэзыдэнцтва. У Маскве гэта разумеюць, і галоўнае пытаньне – што патрабуюць узамен Пуцін і Мядзьведзеў ад Лукашэнкі. Але пакуль гэта незразумела.

Няясна, ці няма ў іх ідэі ўвядзеньня пасады прэзыдэнта Расеі і Беларусі, ці пакуль яны свае козыры трымаюць для наступнага раўнду, калі зусім цяжка будзе Лукашэнку і ён будзе вымушаны пайсьці на яшчэ большыя палітычныя саступкі.

Таму гэтую 8-гадзінную размову Лукашэнкі і Мядзьведзева я б разглядаў як уваходжаньне ў тэму, бо гэта была размова людзей, якім, па вялікім рахунку, няма пра што гаварыць пасьля ранейшых рэзкіх выпадаў Лукашэнкі на адрас Пуціна.

Дракахруст: І тлумачэньне Фёдара Лук’янава.

Лук’янаў: Па-першае, наконт продажу “Нафтану” я б усё ж не сьпяшаўся. Ведаючы асаблівасьці палітычнага стылю прэзыдэнта Беларусі, я зусім не зьдзіўлюся, калі праз тыдзень інтэрпрэтацыя гэтага продажу зьменіцца, узьнікнуць новыя ўмовы, новыя чыньнікі. “Нафтан” – гэта сур’ёзная рэч, гэта адзін з закладаў рэальнага сувэрэнітэту. Адзін з многіх, але тым ня менш.

Чаму Менск ідзе на саступкі? На мой погляд, таму, што мадэль продажу Расеі абяцаньняў таксама сябе вычарпала разам з саюзнай дзяржавай. Расея пуцінская, Расея цяперашняя, тандэмакратычная, сантымэнтаў ня мае і пачынае разумець, што набыцьцё нічым не забясьпечанай публічнай ляяльнасьці ні да чога не вядзе. Патрабаваньні растуць, а з другога боку ў прэзыдэнта Лукашэнкі прастора для манэўру таксама ня надта вялікая: эканамічная сытуацыя ў Эўропе даволі цяжкая. Нават калі ўявіць сабе немагчымае, што ён пачне рэальна рабіць крокі ў бок Эўропы, гэта зусім не азначае, што Эўропа будзе здольная яму хутка эканамічна дапамагчы. Мы бачым, што Ўкраіна пры ўсёй сваёй праэўрапейскай дэкляратыўнай скіраванасьці ўжо ня можа выбіць з эўрапейцаў сур’ёзных грошай на падтрымку сваёй эканомікі. Так што выхадаў значна менш, чым было раней, прастора звузілася. Зразумела, што эўрапейская арыентацыя Беларусі жорстка абмежаваная гарантыямі асабістай улады Лукашэнкі, ён, ясная рэч, ня пойдзе ні на якія крокі, якія могуць паставіць гэтую ўладу пад сумнеў.

Што будзе адбывацца да прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі і адразу пасьля іх? Гэта цікава, бо Эўразьвяз, відавочна, мяняе сваю тактыку адносна Менску: дэмакратызацыя як патрабаваньне сыходзіць на задні плян, але падтрыманьне ўлады і балянсу ў беларускай эканоміцы патрабуе больш гнуткай пазыцыі адносна Масквы.

Дракахруст: Як бы там ні было, але, гледзячы па ўсім, Лукашэнка ў Маскве атрымаў шмат розных дабротаў. Ці не азначае сустрэча ў Маскве, што Беларусь ужо не цікавіць збліжэньне з Эўропай, што яна закрывае файл “Усходняга партнэрства”? Ці таму, што ён выканаў сваю функцыю – напалохаў Маскву, ці таму, што не дае належнага плёну? Ці не на гэта намякаў Мядзьведзеў, калі казаў пра ўзгадненьне зьнешняй палітыкі? Можа, на фоне ўзаемаразуменьня, якое было дасягнутае ў Маскве, Эўропа Менску ўжо і не патрэбная?

Лук’янаў: Я б наконт узаемаразуменьня не сьпяшаўся. Не, у тым сэнсе, што кожны бок добра разумее намеры іншага і яны ведаюць цану адзін аднаму, – такое ўзаемаразуменьне, безумоўна, ёсьць. Узаемаразуменьне ў пазытыўным сэнсе – наўрад ці, надта доўгая гісторыя адносінаў і зразумелыя мэты партнэраў. Што да “Ўсходняга партнэрства”, гэта пакуль больш палітычны сымбаль, чым рэальная праграма, якая можа паўплываць на краіны-партнэры. Але насамрэч чым больш прэзыдэнту Беларусі давядзецца пад ціскам эканамічнай рэальнасьці рабіць крокі ў бок Расеі, тым важней для захаваньня балянсу, на якім ён увесь час манэўруе, прынамсі дэманстратыўна рабіць жэсты ў бок Эўропы, каб не закрываць ніводнай магчымасьці. Тым больш што, яшчэ раз паўтару, эўрапейцы адносна ня толькі Беларусі, але і такіх краін, як Узбэкістан, Казахстан, Туркмэністан, робяцца значна менш ідэалягічна матываванымі, чым гэта было яшчэ пару гадоў таму.

Мошас: Файл “Усходняга партнэрства” не закрыты. Ён сапраўды адыграў сваю інструмэнтальную ролю ў тым, што ўмацаваў пазыцыі Менску ў гандлі з Масквой, але нішто не гаворыць пра тое, што Беларусь зараз ізноў пачне разварочвацца ў іншы бок. Гэтая палітыка лявіраваньня паміж Масквой і Брусэлем аказваецца і выгаднай, і ўдалай з пункту гледжаньня тых задач, якія ставіць перад сабой сучасная беларуская ўлада. І я б зь вялікім недаверам успрымаў словы пра тое, што ў Масквы і Менску зараз узьнікне поўная згода. І той факт, што, нягледзячы на ўсю сваю ўрачыстасьць, гэтае паседжаньне адбылося не ў гадавіну падпісаньня пагадненьня аб саюзнай дзяржаве, утрымлівае сымбалізм, які прымушае нас з пэўным скептыцызмам ставіцца да ўсіх заяваў пра рыхтаваныя новыя прарывы і новае збліжэньне на расейска-беларускім кірунку. І заявы спадара Пуціна, зробленыя падчас яго чарговай камунікацыі з народам, гавораць пра тое, што і ў асабістым пляне паміж беларускім і расейскімі лідэрамі яшчэ далёка ня ўсё ў парадку.

Шарамет: Я ня веру ніводнаму слову Лукашэнкі, нават калі ён вядзе размову пра надвор’е. Я ніколі ня верыў і ня веру ні ў беларускую палітычную лібэралізацыю, ні ў паварот беларускай замежнай палітыкі ў бок Захаду. Я лічу, што гэта працяг палітычнай гульні, і адносіны з Захадам Лукашэнка выкарыстоўвае найперш для таго, каб умацаваць свае пазыцыі ў Маскве. Адназначна ён не адмовіцца ад гэтай гульні і будзе працягваць заігрываньне. Але ўсё роўна ад Масквы яму нікуды не падзецца і ўсходні вэктар будзе для яго вызначальным.

Панкавец: Ніхто мэтанакіравана адмаўляцца ад удзелу ва “Ўсходнім партнэрстве” ня будзе. Для гэтага няма ніякіх прычын. Хоць і відавочна, што пакуль гэтая палітыка Эўразьвязу не прыносіць для афіцыйнага Мінску жаданых вынікаў. Значэньне “Ўсходняга партнэрства” невялікае ў эканамічным і фінансавым пляне, яно больш важнае ў значэньні сымбалічным, як дэманстраваньне таго, што Беларусь імкнецца да наладжваньня добрых стасункаў з Захадам. За падпісаньне Мытнага саюзу Лукашэнку выключаць з “Усходняга партнэрства” ня будуць, а сам ён ня будзе рабіць тое пагатоў. Колькі ўжо разоў нават сёлета мы назіралі, як кіраўнік Беларусі згадвае інтэграцыйныя клятвы, а ўжо праз пару дзён бязьлітасна крытыкуе расейскае кіраўніцтва і апэлюе да Эўропы. Закрываць заходні файл, як вы кажаце, было б для яго вельмі нявыгадна. Але мяняцца Лукашэнка таксама не зьбіраецца, не зьбіраецца дагаджаць Эўропе. Пра што могуць сьведчыць нерэгістрацыя БХД, выключэньне з унівэрсытэту Тацяны Шапуцькі, адмова ў акрэдытацыі “Белсату”. Прыміце мяне такім, які я ёсьць – нібыта кажа Лукашэнка. Тым ня менш для перастрахоўкі можна і памяняць выбарчае заканадаўства.

Дракахруст: Павел Барадзін заявіў, што на наступным, ліпеньскім 2010 году, паседжаньні рады саюзнай дзяржавы будуць разгледжаныя пытаньні канстытуцыйнага акту і адзінай валюты. Гэта звычайная клаўнада Барадзіна ці пробны шар?

Мошас: Зразумела, апарат саюзнай дзяржавы спрабуе адыгрываць пэўную ролю. Але рамяство аналітыка навучыла мяне, што навіна – гэта тое, што адбылося. А вось тое, пра што абвешчана, што яно адбудзецца ў будучыні – гэта ня больш чым інфармацыйны шум. Пра які канстытуцыйны акт саюзнай дзяржавы можна казаць, калі базавыя юрыдычныя перашкоды на шляху яго стварэньня, якія існавалі, ніяк ня вырашаныя. А што да адзінай валюты, то некаторыя расейскія СМІ паведамілі, што беларускі бок спрабаваў прапанаваць Расеі зьмяніць закон пра Цэнтрабанк РФ, на што Расея, зразумела, ня пойдзе.

І пакуль я ня ўбачу гэтых рэчаў у зацьверджаным і ратыфікаваным выглядзе, я буду да канца сумнявацца ў тым, што гэта магчыма.

Панкавец: Думаю, што ўсё ж ня варта ўсур'ёз разглядаць гэтыя словы Пал Палыча. Канстытуцыйны акт саюзнай дзяржавы – гэтая ягоная даўняя мроя і фантазія, якая паўтараецца з году ў год. Памятаеце, ужо два гады назад, у сьнежні 2007 году, хадзілі размовы аб падпісаньні Канстытуцыйнага акту. Тады перад прыездам Уладзіміра Пуціна ў Менск пратэставаць на Кастрычніцкую плошчу выходзіла апазыцыя. З таго часу праца над падрыхтоўкай гэтага дакумэнту істотна ня зрушылася. І, можа, пра яго ўвогуле б ужо ніхто ня памятаў, каб не спадары Барадзін і Чаргінец. Увядзеньне адзінай валюты, то бок расейскага рубля, выглядае яшчэ менш імаверным. У Крамлі ўсё ж сядзяць не рамантыкі, якія б сур'ёзна ўспрымалі такое разьвіцьцё падзеяў блізкім часам. Вядома, калі зьявіцца магчымасьць, то выпускаць яе ў Маскве ня будуць. Але, як падаецца мне, для расейцаў цяпер больш важнымі зьяўляюцца канкрэтныя і рэалістычныя праекты, як набыцьцё “БПС-банку” ці “Нафтану”.