Шыльда Свабоды
Менск, Траецкае прадмесьце, Камунальная набярэжная
Менск, Траецкае прадмесьце, Камунальная набярэжная
На гэтым месцы 20 красавіка 1986 году было жорстка разагнана моладзевае фальклёрнае сьвята “Гуканьне вясны”. Удзельнікі савецка-аўганскай вайны, якімі кіравалі ЦК ЛКСМБ і Менскі гаркам КПБ, жорстка зьбівалі школьнікаў за іхнюю беларускую мову і беларускія песьні.
У сярэдзіне 1980-х гадоў нарастае моладзевы рух за адраджэньне беларускай культуры. Узмацняецца і супрацьдзеяньне яму з боку камуністычных уладаў. Дзеля гэтага ўжываецца сіла, КДБ арганізуе правакацыі.
20 красавіка 1986 году ў Траецкім прадмесьці Менску Саюз мастакоў ладзіў традыцыйную Выставу аднаго дня. У яе рамках навучэнцы Рэспубліканскай школы-інтэрнату па музыцы і выяўленчым мастацтве імя Ахрэмчыка вырашылі правесьці сьвята “Гуканьне вясны”. Больш за месяц з энтузіязмам падлеткі рыхтаваліся да сьвята, малявалі значкі, рабілі з паперы птушак, развучвалі народныя песьні. Натуральна, разам зь дзецьмі ў Траецкім прадмесьці былі і іхныя настаўнікі.
На беразе Сьвіслачы вучні расставілі на мальбэртах свае творы. Гэта была іхняя першая публічная выстава. А затым пачалі вадзіць карагоды і сьпяваць. І тут — успамінае ўдзельнік таго сьвята Дзяніс Раманюк —
“зь некалькіх кропак, утварыўшы нібы кальцо, зьявіліся маладыя хлопцы, адназначна старэйшыя за нас, сталі адбіраць гэтых папяровых птушак, рваць іх, разганяць карагод. А старэйшых з нас нават біць па тварах. І калі дзяўчаткі ўступаліся, іх таксама па-хамску адштурхоўвалі. Усё гэта адназначна было сплянавана. Доказам таму — літаральна празь некалькі хвілінаў, як гэты разгон адбыўся, зьявіліся людзі ў цывільным, якія тут жа пачалі задаваць пытаньні. Побач бегалі гэтыя воіны-аўганцы і крычалі, што мы нацыяналісты”.
Падзея атрымала розгалас у прэсе, выклікала абурэньне ў інтэлігенцыі. Тады ж і стала вядома, што разгонам сьвята і зьбіцьцём падлеткаў кіравалі ЦК ЛКСМБ і Менскі гаркам КПБ. Некалькі дзясяткаў гэтак званых воінаў-інтэрнацыялістаў, якія толькі што вярнуліся з савецка-аўганскай вайны, нацкавалі на моладзь, сказаўшы ім, што ў Траецкім зьбіраюцца беларускія нэанацысты, каб адзначыць дзень нараджэньня Гітлера. Пра гэта аўганцы пазьней самі распавялі выкладчыкам школы. Працягвае пэдагог Рыгор Сітніца, які быў тады разам зь дзецьмі:
“Пасьля некаторыя з гэтых хлопцаў прыходзілі да нашых вучняў, прасілі прабачэньня. Яны ў прынцыпе зразумелі, што адбылася элемэнтарная падстава. Натуральна, што наша заява ў міліцыю ніякага дзеяньня не атрымала”.
Беларускіх дзяцей білі за тое, што яны гаварылі і сьпявалі па-беларуску. А міліцыянты спакойна назіралі за апэрацыяй, распрацаванай КДБ.