“Усходняе партнэрства” і беларускі рэжым: усё зразумета, ўсё забыта, ўсе даравана? Ці ўсё наадварот? Беларуская апазыцыя як ворагі народу: каму адрасаваная сталінская лексыка Аляксандра Лукашэнкі? Гэтыя ды іншыя тэмы ў чарговым “Тыдні з Радыё Свабода” абмяркоўваюць: кіраўнік беларускай службы Радыё Свабода Аляксандар Лукашук і супрацоўнікі службы Сяргей Абламейка, Юры Дракахруст, Ян Максімюк, Сяргей Навумчык і Віталь Цыганкоў.
Лукашук: Мінулы раз мы зрабілі прагноз: “Ня гледзячы на зрыў афіцыйнага візыту камісара Эўразьвязу Бэніты Фэрэры-Вальднэр, нягледзячы на аргумэнты і папярэджаньні апазыцыі, экспэрты “Свабоды” прадказваюць: у Брусэлі будзе працягнуты рэжым часовага спыненьня візавых санкцыяў”. Прагноз пацьвердзіўся.
Чаму працягваецца “мядовы месяц” беларуска-эўрапейскіх адносінаў?
Напярэдадні міністэрскага пасяджэньня ЭЗ 16 сакавіка прадстаўнікі беларускай апазыцыі – Аляксандар Казулін, Анатоль Лябедзька – інтэнсіўна працавалі ў эўраструктурах, заклікаючы іх заняць больш жорсткую пазыцыю ў дачыненьні да афіцыйнага Менску.
Рашэньне аб працягу прыпыненьня санкцый выклікала вельмі рэзкую рэакцыю часткі апазыцыі. Напрыклад старшыня партыі БНФ Лявон Баршчэўскі назваў яго недальнабачным і памылковым, ён мяркуе, што “вінаватыя ў рэпрэсіях атрымалі чарговую індульгенцыю з боку эўрапейскіх палітычных структураў”, паводле яго, у працягу замарожваньня санкцыяў няма “ні прыкметаў ужываньня маральных крытэраў, ні простага палітычнага прагматызму”.
Чаму эўрапейскія палітыкі зрабілі насуперак гэтым ацэнкам, насуперак тым меркаваньням і фактам аб сытуацыі ў Беларусі, якія выклалі ім прадстаўнікі апазыцыі?
Максімюк: Мы ў гэтай студыі і ў гэтай кампаніі абмяркоўвалі гэтае пытаньне ўжо неаднаразова, так што я, напэўна, паўтаруся. “Мядовы месяц” для беларуска-эўрапейскіх адносінаў пачаўся пасьля расейска-грузінскай вайны ў жніўні летась, яшчэ перад парлямэнцкімі выбарамі ў верасьні. Усе знакі ў эўрапейскай палітыцы пачалі паказваць на тое, што ў дачыненьні да Беларусі пачала высьпяваць новая стратэгія. Менш бізуна, або і ўвогуле яго прыхаваць, а больш перніка. І што за гэтую стратэгію выказваецца большасьць сябраў Эўразьвязу. Зьвярніце ўвагу, што аднавіць візавыя санкцыі супраць беларускіх чыноўнікаў адназначна хацелі толькі Нідэрлянды. А ўсе іншыя схіляліся, каб іх замарозіць — праўда, некаторыя дзяржавы выказваліся за тое, каб накласьці дадатковыя юрыдычныя ўмовы наконт іх магчымага узнаўленьня. Але ўсё прайшло так, як і спадзявалася большасьць аналітыкаў ды большасьць наведнікаў нашага сайту. З санкцыямі нічога не зьмянілася — яны застаюцца, але падвешаныя. І гэты крок ацаніў нават сам Аляксандар Лукашэнка. Гэты крок дае сябрам Эўразьвязу свабоду манэўру ў фармалізацыі сваёй новай стратэгіі ў адносінах да Беларусі — менавіта, улучэньня Беларусі ва “Ўсходняе партнэрства”. Бо інакш як улучаць краіну ў нейкую эўрапейскую асацыяцыю, калі яе кіраўніцтва застаецца неўяздное ў Эўропу?
Дракахруст: Адзін з важных чыньнікаў гэтай перамены – расчараваньне Эўропы ў яе 13-гадовай палітыцы абмежаваньня беларускай улады. Можна было і вярнуць санкцыі, але зь якой палітычнай мэтай? У спадзеве, што Лукашэнка нарэшце пойдзе на саступкі пад ціскам? А якія падставы на гэта спадзявацца?
Мне здаецца памылковым тлумачэньне, што раней, маўляў, Эўразьвяз грунтаваў сваю палітыку адно на каштоўнасьцях, а зараз на голым прагматызьме. Палітыка – гэта адзінства мэтаў і сродкаў іх дасягненьня. Эўразьвяз і тады і раней быў зацікаўлены ў дэмакратызацыі Беларусі. Насамрэч мэтаў у Эўразьвязу адносна Беларусі не адна. Але нават калі мы абмяжуемся толькі гэтай мэтай, пытаньне – як яе дасягнуць? Даволі доўга спрабавалі пры дапамозе пугі. Ну вядомы ж вынік. Параўнайце стан з правамі чалавека сёлета, летась з 1996 годам, калі гэтая палітыка пачалася. Дала яна плён? Вось вырашылі паспрабаваць іншы шлях – шлях дасягненьня той жа мэты дэмакратызацыі, той жа мэты зьменаў у Беларусі.
Лукашук: На думку, скажам, намесьніка старшыні БНФ Віктара Івашкевіча можна ж супрацоўнічаць зь Беларусьсю, і ня робячы такіх знакавых жэстаў: можна дамаўляцца пра памежнае супрацоўніцтва, пра барацьбу зь нелегальнай міграцыяй, уводзіць танныя візы для беларусаў, а разам з тым трымаць галоўных, палітычных прадстаўнікоў рэжыму пад санкцыямі. Хіба не?
Максімюк: Па-мойму, тут ёсьць прынамсі два пункты, каб запярэчыць спадару Івашкевічу. Па-першае, Эўразьвяз, пашырыўшыся да 27 дзяржаваў, адчайна шукае сваёй выразнай, аднагалосай замежнай палітыкі, асабліва ва ўсходнім кірунку. Яе яшчэ няма, і гэта ўсім бачна хаця б па тым, як розныя дзяржавы Эўразьвязу рэагуюць на тое, што адбываецца ў Расеі. А вось “Усходняе партнэрства” — якім бы слабым яно камусьці ні падавалася — мае адну вялікую перавагу: яго падтрымліваюць усе сябры Эўразьвязу. Гэта і ёсьць той зародак, вакол якога ў будучыні можа выкрышталізавацца выразная эўрапейская замежная палітыка ў дачыненьнях з усходнімі суседзямі. А Беларусь жа на ўсходзе, і яе нельга выкінуць з агульнай зьнешнепалітычнай карціны. Бо выкінуць — значыць аддаць ініцыятыву ў дачыненьнях зь Менскам поўнасьцю ў рукі Масквы.
Па-другое, Эўразьвяз — гэта неверагодна складаная бюракратычная машына, што тычыцца прыманьня рашэньняў і забясьпечваньня іхнага выкананьня. А бюракратыі заўсёды лепей мець дачыненьне зь нечым, падагнаным пад агульны капыл. Інакш кажучы, лепш прымаць рашэньні наконт палітыкі і грошай у адносінах да шасьці краін разам, чым да пяці краін у адным кошыку і шостай краіны у іншым кошыку. Гэта чыста прагматычны разьлік.
Лукашук: На гэтым тыдні адбыўся таксама візыт Аляксандра Лукашэнкі у Расею, яго сустрэча з прэзыдэнтам Мядзьведзвым. Гэта ўжо другая сустрэча сёлета, летась іх было шэсьць. На думку некаторых палітычных аналітыкаў у Брусэлі, Масква вядзе моцную контр-гульню супраць праграмы “Усходняга партнэрства” – і самымі слабымі зьвёнамі у партнэрстве называюць Беларусь, Малдову і Арменію. Свае праблемы ва Ўкраіны, у тым ліку з газавым транзытам, Расея цісьне на Азэрбайджан, каб купіць усе пастаўкі газу з гэтай краіны – і Баку верагодна ня зможа адмовіць.
Але самай вялікай рызыкай для “Ўсходняга партнэрства” эўрадыпляматы называюць Беларусь. Яны пагаджаюцца, што Лукашэнка мае свае інтарэсы і спрабуе гуляць, супрацьпастаўляючы Маскву і Брусэль. Якія выгады і небясьпекі такой гульні?
Дракахруст: Выгады ў тым, пра што кажа беларускае прымаўка пра ласкавае цяля. А небясьпекі ў тым, што можна зайграцца. Зараз ў сувязі з праблемай грузінскіх аўтаноміяў – Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі, для Аляксандра Лукашэнкі склалася цяжкая сытуацыя. На мой погляд, ня вельмі ўдала эўрапейскія палітыкі (Карэл Шварцэнбэрг, Бэніта Фэрэра-Вальднэр, Хавіер Саляна) публічна заявіла, што ўмова далучэньня Беларусі да Ўсходняга партнэрства – гэта непрызнаньне ёй незалежнасьці гэтых грузінскіх аўтаноміяў. Тут ёсьць аргумэнты – калі адбываецца саміт “Усходняга партнэрства” і на ім прысутнічае Беларусь, якая прызнае незалежнасьць частак Грузіі, відавочна, што прэзыдэнт Грузіі Міхаіл Саакашвілі проста не прыедзе на такі саміт.
Лукашук: Ён пра гэта ўжо заявіў.
Дракахруст: Але зь іншага боку на тле такіх публічных заяваў эўрапейскіх палітыкаў цалкам імаверна, што першае, што спытаў Дзьмітры Мядзьведзеў у Лукашэнкі ў Завідаве: па якім кошце прадаяце Расею? І гэта малапрыемная размова. Некаторыя брусэльскія чыноўнікі ацэньваюць шанцы на тое, што Беларусь усё ж пойдзе на прызнаньне Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі, як 70 на 30. Хаця варта дадаць, што нежаданьне Лукашэнкі прызнаваць гэтыя аўтаноміі – вынік ня толькі таго, што ён хоча дагадзіць Эўропе. Прызнаньнем ён сам сабе апусьціць на ўзровень гэтых аўтаноміяў.
Лукашук: Пра правы чалавека ў Беларусі па-ранейшаму гавораць усе эўрапейскія палітыкі: адны бачаць пэўны прагрэс, іншыя – не. Але наколькі практычна гэтая праблема зараз уплывае і будзе ўплываць у далейшым на стасункі паміж ЭЗ і Менскам?
Максімюк: Палітыкі — да пэўнай ступені цынікі і крывадушнікі ад прыроды. Такі ў іх від занятку і пакліканьня. Гавораць сёньня адно, а заўтра, калі сёньняшняе не стасуецца зь іх рэальнымі дзеяньнямі, крыху іншае. Гэта ня значыць, што палітыка — рэч абсалютна немаральная і беспрынцыповая. Яна можа такой падавацца ў Беларусі, дзе палітыкаў — ці, лепш сказаць, аднаго палітыка — ніякім чынам не абмяжоўваюць выбаршчыкі. У Эўразьвязе ўсё ж такі голас выбаршчыкаў лічыцца, і час ад часу выбаршчыкі ў змозе ацаніць ступень маральнасьці палітыкаў пры дапамозе выбарчых бюлетэняў. І з гэтым эўрапейскім палітыкам даводзіцца лічыцца. Вось на гэтым тыдні агульнаэўрапейская арганізацыя “Маладыя эўрапейскія фэдэралісты” правяла сусьветную акцыю пратэст супраць беларускага рэжыму ды з дамаганьнямі больш маральнай эўрапейскай палітыкі. Працытую, што нам казаў Тоні Джульяна, каардынатар гэтай акцыі: “Мы вельмі расчараваныя, што Эўразьвяз цяпер дае Лукашэнку дазвол на ўдзел ва “Усходнім партнэрстве”. Лукашэнку трэба ясна давесьці, што павага да правоў чалавека і свабода дзеяньня для палітычных партыяў і недзяржаўных арганізацый — гэта неабходныя ўмовы, каб атрымаць эканамічныя выгады. Эканамічныя выгады для Беларусі і супрацоўніцтва зь Беларусьсю павінны прыйсьці толькі тады, калі Лукашэнка згодзіцца на існаваньне палітычнага плюралізму і разнастайнасьці ў сваёй краіне”. Вось гэта і ёсьць тая маладая эўрапейская зьмена, якая сочыць за тым, што робяць Саляна і Бароза. Я спадзяюся, яны не дазволяць Брусэлю забыцца зусім пра правы чалавека ў Беларусі.
Дракахруст: Ёсьць пэўныя абмежаваньні , “чырвоныя сьцяжкі” – напрыклад зьяўленьне міжнародна прызнаных палітвязьняў. Калі яны зьявяцца, Эўропа з жалем закрые гэты праект і вернецца да ранейшай палітыкі. Зразумела, новая палітыка – не чароўны ключык, ніхто не дае 100% гарантыяў, што яна абавязкова спрацуе. Але ёсьць спадзяваньне на пэўны мэханізм самастрымліваньня, на тое, што Менск, ангажаваўшыся ў эўрапейскія праекты і стасункі, будзе сам устрымлівацца ад грубых парушэньняў правоў чалавека, каб не рызыкаваць гэтымі адносінамі. Справа ж па вялікім рахунку ня ў тым, ці запросяць Беларусь ва “Ўсходняе партнэрства”, а Лукашэнку – у Прагу. Ну запросяць, а далей што? А далей, каб збліжацца з Эўропай, каб грошы адтуль атрымліваць – (а край перніка Лукашэнку паказалі) трэба шмат што мяняць у сябе.
Лукашук: Аляксандар Казулін апошнім часам некалькі разоў выказваў меркаваньне, што палітыка руху Эўропы насустрач афіцыйнаму Менску, руху, не абстаўленага пэўнымі жорсткімі ўмовамі, будзе спрыяць адно ўмацаваньню беларускага рэжыму, ён проста атрымае яшчэ адну крыніцу рэсурсаў. Ці не зьвядзецца справа сапраўды толькі да гэтага?
Максімюк: Адказ на пытаньне залежыць ад таго, як моцна жорсткія ўмовы спадар Казулін мае на ўвазе. Бо калі моцна жорсткія, то нічога не атрымаецца. Безумоўна, Лукашэнка — дасьведчаны палітычны гулец, і ён у гэтую гульню ня ўвойдзе, калі ня будзе мець ад гэтага дывідэндаў, у тым ліку і дадатковай крыніцы фінансавых рэсурсаў. Але ж “Усходняе партнэрства” — гэта дывідэнды ня толькі для Лукашэнкі, які зможа пакатацца на лыжах, напрыклад, у францускіх ці італьянскіх Альпах, але і для іншых беларусаў, якім могуць зьмякчыць візавы рэжым, і яны таксама могуць сабе паехаць у тыя ж Альпы... А калі сур’ёзна, дык ідзецца не пра дробязь, а, між іншым, пра трывалыя рамкі для актывізацыю розных эўрапейскіх праграмаў супрацоўніцтва, зь якіх могуць скарыстаць сотні, калі ня тысячы, маладых беларусаў.
Лукашук: Мінулы раз мы зрабілі прагноз пра лёс візавых санкцыяў. Прагноз пацьвердзіўся. Зараз – новы прагноз – калі мы запісваем праграму, адбываецца пасяджэньне кіраўніцтва Эўразьвязу, на якім павінна вырашацца пытаньне – ці будзе Беларусь запрошаная да ўдзелу ва “Ўсходнім партнэрстве”. Пытаньне да аналітыкаў – ці будзе?
Дракахруст: Я рызыкну выказаць меркаваньне, што будзе прынятае рашэньне запрасіць Беларусь ва “Ўсходняе партнэрства”. Калі ў панядзелак прымалася рашэньне ад працягу прыпыненьня санкцый, то ўжо тады казалася, што гэта – падыход да партнэрства.
Лукашук: З умовамі ці без?
Дракахруст: Запрашэньне будзе без умоваў. Умовы ўзьнікнуць потым. Мне прыйшла такая плённая аналёгія. Напачатку 90-х гадоў Захад выступіў з праграмай супрацоўніцтва посткамуністычных краінаў з НАТА, якая называлася “Партнэрства дзеля міру”. І ў тое партнэрства былі запрошаныя ўсе, у тым ліку і Расея, і Беларусь. Але потым, ужо у межах гэтага форуму, кожны выбіраў тыя формы супрацы, якія яму больш падыходзяць, больш ці менш шчыльныя стасункі, больш ці менш адказныя абавязкі. Польшчу яе сяброўства ў “Партнэрстве дзеля міру” прывяло ўласна ў НАТА, Беларусь – туды, дзе яна знаходзіцца цяпер.
Максімюк: Беларусь будзе запрошаная, але на гэтым тыдні запрашэньне ня будзе агучанае. Лідэры ЭЗ могуць сказаць, што пытаньне патрабуе дапрацоўкі і хай гэтым зоймуцца міністры замежных спраў на наступным тыдні. Чаму? Каб адпомсьціць за няўдалы візыт Бэніты Фэрэры-Вальднэр у Менск. Лукашэнка не захацеў зь ёй сустракацца паехаў катацца на лыжах у Армэнію. Я думаю, у парадку дыпляматычнай помсты запрашэньне для Беларусі будзе агучанае ня разам з усімі, а крышку пазьней.
Беларуская апазыцыя як ворагі народу: каму адрасаваная сталінская лексыка Аляксандра Лукашэнкі?
Лукашук: Адной з сэнсацыяў тыдня стаў выступ ў Віцебску Аляксандра Лукашэнкі.
Лукашэнка: “Калі б мы апублікавалі, як працуе апазыцыя ў Брусэлі, Страсбуры, іншых эўрапейскіх сталіцах і ў Амэрыцы, то вы б жахнуліся... як толькі мы паспрабавалі дамовіцца з эўрапейцамі і працэс гэты пайшоў у патрэбным кірунку, то гэта выклікала ў іх гістэрыю. У іх ці то па п'яні, ці ад нейкай дурноты ўсё гэта палезла праз вушы, празь іншыя месцы, праз усе дзіркі. Некаторыя вялікія дзеячы, якіх мы з турмаў павыпускалі, вызвалілі, ажно верашчаць у адкрытую, што трэба патрабаваць ад уладаў, ад Лукашэнкі, ціснуць, цкаваць у гэты час крызысу... Ім нехта падкідае ідэю, і яны пачынаюць плявузгаць. Вось гэта пазыцыя нашай вашывай апазыцыі. Ніякая яна не апазыцыя, Гэта пятая калёна. Гэта ворагі беларускага народу”.
Калегі, як вы мяркуеце, а чаго ўласна Лукашэнка на апазыцыю гэтак накінуўся – ворагі народу, вашывая апазыцыя, аднекуль нешта цячэ. А з чаго, зь якой нагоды такая вэрбальная агрэсія? Ён жа ў прынцыпе атрымаў пасьпех, місія апазыцыі ў Брусэль, Страсбур і іншыя сталіцы посьпеху ня мела, не сказаць, каб вуліцы беларускіх гарадоў гудзелі ад шматтысячных мітынгаў апазыцыі. І чаму такая неабгрунтаваная на першы погляд ярасьць?
Цыганкоў: Я глядзеў усю вэрсію гэтых адказаў па пытаньні па БТ, і бачна было, што пытаньне пра апазыцыю было загадзя сплянаванае і, скажам так, даручанае дзяржаўнаму журналісту адпаведнымі структурамі. Так што вэрсію аб нейкім эмацыйным экспромце можна адкінуць. Для чаго Лукашэнка абрынуўся на апазыцыю? Не пасаромеюся нагадаць, што ў апошнім выпуску “Свабоды на Белсаце” я якраз казаў пра тое, што ўлада можа пачаць менавіта апазыцыю рабіць вінаватай у праблемах з дыялёгам з Захадам. Лукашэнка хоча паставіць сябе ў такую палітычную пазыцыю, дзе ён апынуўся ў выйгрышы пры любым разьвіцьці падзеяў. Калі будуць нейкія вынікі ад дыялёгу, то гэта вось ён на белам кані галоўны герой прымірэньня, якога паважаюць у брусэлях і парыжах. Калі ж не, не атрымаецца, ці пойдзе не зусім так – то вось яны, ворагі народу, якія пераконвалі Захад не сябраваць зь мірным і партнэрскім Лукашэнкам. Гэта яны не далі ажыцьцявіць прарыў на Заходнім кірунку, гэта з-за іх візы, а не з-за ўлады візы каштуюць 60 эўра. Думаю, прапагандысцкая стратэгія тут менавіта такая.
Дракахруст: Сапраўды, на першы погляд, агрэсія беспадстаўная. Ну атрымала апазыцыя чарговую паразу – чаго ўжо так пераймацца? Але справа ў тым, што ў беларускай улады ёсьць насамрэч куды больш сур’ёзны і небясьпечны вораг – гэта эканамічны крызыс, які ўвесь час паглыбляецца. Эканамічныя сродкі дзейнічаюць на яго ня надта, таму Лукашэнка зьвяртаецца да сродкаў ідэалягічных. Напачатку была магічная мантра “крызісу ў нас няма”. Але дзейнічае гэтае заклінаньне ўсё слабей. Тады на дапамогу прыходзіць іншая магія – ва ўсіх бедах вінаватыя злыя чараўнікі, у брусэльскае царства паехалі, шэптам зьмяіным чорнае слова прашапталі – вось адсюль і ўсе беды беларусаў. Які там рэальны ўплыў апазыцыі, уяўляе яна нейкую небясьпеку – гэта справа наагул дзясятая, гэта ж казка, казка пра злых чараўнікоў ну і добрага зразумела, за якога беларусу трэба трымацца да апошняга.
Тое, што Лукашэнка пачынае расказваць такія казкі, сьведчыць пра тое, наколькі сур’ёзны насамрэч стан справаў у эканоміцы і наколькі горшым, паводле разьлікаў самога прэзыдэнта, ён можа стаць.
Лукашук: На ваш погляд, ці зьяўляюцца гэтыя заявы Лукашэнкі наконт апазыцыі стартам кампаніі рэзкага ўзмацненьня рэпрэсіяў супраць яе? Фармулёўкі наконт “ворагаў народу” выклікаюць непазьбежную асацыяцыю са сталінскім масавым тэрорам.
Цыганкоў: Не, я так ня думаю. Гэта застанецца на тым вэрбальным, казачным узроўні. Лукашэнку зараз такія словы больш патрэбныя, чым дзеяньні ў гэтым кірунку – пераканаць насельніцтва ў тым, што ёсьць нейкія ворагі, якія невядома навошта спрабуюць псаваць кіраўніку дзяржавы ўсю яго палітыку. Я мяркую, што зараз для рэальных рэпрэсіяў у Аляксандра Лукашэнкі няма рацыянальных падставаў, няма неабходнасьці і, спадзяюся, што гэтага ня будзе.
Лукашук: На ваш погляд, як у межах новай палітыкі ЭЗ будуць складвацца адносіны паміж Эўропай і беларускім незалежным грамадзтвам? Ну, скажам, пытаньні правоў чалавека адыходзяць на задні плян, апазыцыя ўжо ня будзе мець такога ўплыву на эўрапейскія рашэньні. Але ці азначае гэта, што апазыцыя і шырэй – незалежнае грамадзтва – будуць пазбаўленыя ўсялякай палітычнай падтрымкі з боку ЭЗ?
Дракахруст: Я так ня думаю. Усё ж каштоўнасьці Эўропа мае агульныя менавіта з беларускім незалежным грамадзтвам, а не зь беларускай уладай. Да таго ж Эўропе наўрад ці спадабаецца пэрспэктыва пайсьці шляхам Расеі, якую Лукашэнка даволі ўдала вадзіў за нос паўтара дзесяцігодзьдзя. Падтрымка незалежнага грамадзтва з боку Эўропы – пэўная гарантыя для яе, што яна не апынецца ў тым становішчы, у якім апынулася Масква. Жэсты добрай волі зробленыя, пернікі паказаныя, а далейшыя крокі насустрач будуць усё больш залежаць ад прагрэсу ў галіне грамадзянскіх свабодаў і дэмакратыі.
Лукашук: А ў якім стане апынулася Масква?
Дракахруст: Ну, паводле некаторых ацэнак, мільярдаў 50 даляраў яна Аляксандру Рыгоравічу падаравала за гады яго кіраваньня. А за што?
Лукашук: За любоў.
Дракахруст: Ня ведаю, наколькі яна атрымала задавальненьне ад гэтай любові.
Лукашук: Сярод нападак на апазыцыю, на якія быў шчодры Аляксандар Лукашэнка ў сваім выступе ў Віцебску, прагучала і наступнае: “І яны хочуць у гэтай краіне прыйсьці да ўлады? Відаць, ужо ня хочуць і не разьлічваюць, а проста зарабляюць грошы на чым папала”.
Праўда, тут жа Лукашэнка казаў і цалкам адваротнае: “Яны гатовыя прадацца любому, каб толькі скруціць галаву Лукашэнку, ускочыць у крэсла самім і разбамбіць краіну”. Калі хочуць “ускочыць у крэсла Лукашэнкі” – дык, відаць, хочуць прыйсьці да ўлады. Ці ня хочуць? Як вы мяркуеце?
Цыганкоў: Пры ўсёй анэкдатычнасьці выказваньняў Лукашэнкі пытаньне насамрэч даволі сур’ёзнае. Імкненьне прыйсьці да ўлады – гэта нармальнае жаданьне любых палітыкаў. Іншая рэч, што ў сёньняшніх беларускіх умовах многія беларускія апазыцыйныя палітыкі разумеюць, што гэта маларэальна – выбараў па сутнасьці няма, а іншыя, неканстытуцыйныя варыянты, таксама пакуль неяк не вымалёўваюцца. Так што многія вырашылі, што няма чаго змагацца з надвор’ем, з дажджом, і варта да яго прыстасоўвацца, – ну а заадно ўсё ж марыць пра сонечнае лета. Вось з таго, як некаторыя палітыкі рыхтуюцца да прэзыдэнцкіх выбараў, у мяне склалася цьвёрдае ўражаньне, што перамагчы яны не разьлічваюць, а дзейнічаюць паводле прынцыпу – “Не даганю, дык хоць сагрэюся”. То бок – ня выйграю, дык зраблю ўклад у будучыню, для свайго імя, для сваіх структураў і гэтак далей.
Лукашук: Віталь, як вы думаеце, калі Беларусь запросяць ва “Ўсходняе партнэрства”, як зьменіцца прастора для дзеяньняў беларускай апазыцыі?
Цыганкоў: Я мяркую, што такая прастора захаваецца. Адбудзецца далейшае разьмежаваньне апазыцыі паводле прынцыпу – вы за эўрапейскую палітыку збліжэньня з крывавым рэжымам альбо супраць? І, адпаведна, тая частка, якая будзе выступаць супраць, будзе радыкалізавацца. І тут такая пастка – што гэтая частка, адначасова будзе і аддаляцца ад тых самых эўрапейскіх палітыкаў, якія праводзяць курс на дыялёг з Эўропай.
Лукашук: Калегі, на заканчэньне я папрашу вас зрабіць яшчэ адзін прагноз. Ці атрымае Аляксандар Лукашэнка, апошні дыктатар Эўропы, запросіны ў Прагу на саміт “Усходняга партнэрства”.
Цыганкоў: Папярэдні адказ – так. Я бы даў працэнтаў 80 такой імавернасьці. Эўропе ўсё ж хочацца на свае вочы ўбачыць, што гэта за цуд такі на ўсходзе кантынэнту, якія ў яго аргумэнты і чаму гэты кіраўнік асьмельваецца мець адрозны ад усіх падыход да дэмакратыі. Зноў-такі – калі запрашаюць Ільхама Аліева, то чаму не запрасіць Лукашэнку. Але надта шмат чыньнікаў. Якія могуць тут паўплываць на астатнія 20 працэнтаў імавернасьці. Ці спакойна пройдзе 25 сакавіка, ці будзе плённай сустрэча Лукашэнкі і Бэніты Фэрэры-Вальднэр і гэтак далей.
Дракахруст: Мне здаецца, што Лукашэнка атрымае запрашэньне на саміт, але ў такой форме, што палічыць за лепшае ня ехаць. Афіцыйна будзе запрошаная дзяржава Беларусь, а неафіцыйна будзе выказаная рахманае пажаданьне, каб яе прадстаўляла менш калярытная асоба, чым яе прэзыдэнт. Ня выключана, што гэта супадзе з палітычнымі разьлікамі самога кіраўніка Беларусі. Зьяўленьне Лукашэнкі на саміце ў Празе выкліча моцнае абурэньне ня толькі ў беларускай апазыцыі і ў многіх эўрапейскіх палітыкаў і праваабаронцаў, але, праўда, паводле зусім іншых прычынаў, і ў Крамля. І калі Лукашэнку будзе толькі прыемна абурэньне першых, то абурэньне апошняга можа дарагавата каштаваць.
Навошта ўнутраным войскам новыя аўтазакі?
Лукашук: Якія яшчэ навіны, тэмы, асобы і праблемы мінулага тыдня падаліся найбольш важнымі журналістам Свабоды? Сёньня свае меркаваньні прадставяць Сяргей Абламейка і Сяргей Навумчык. Сяргей Навумчык, на якія падзеі вы зьвярнулі вашую ўвагу?
Навумчык: Я вызначу дзьве тэмы: паглыбленьне эканамічнага крызысу і рэакцыя грамадзтва на гэта і працяг перасьледу ініцыятараў кампаніі супраць будаўніцтва АЭС і абмеркаваньне мэтазгоднасьці АЭС падчас Дня блогера на сайце “Свабоды”.
Лукашук: Сяргей Абламейка, а на што вы зьвярнулі ўвагу?
Абламейка: Сярод падзеяў гэтага тыдня я вылучыў адмову Салігорскай пракуратуры заводзіць крымінальную справу па факце давядзеньня да самазабойства праваабаронцы Яны Паляковай і паведамленьне аб тым, што ўнутраныя войскі атрымалі новую тэхніку і новую экіпіроўку – шчыты, бронекамізэлькі, спэцсродкі.
Лукашук: Сяргей Навумчык, эканамічны крызіс – што адбылося на гэтым тыдні?
Навумчык: Спачатку – лічбы. Цэны на харчовыя тавары ў Беларусі за два месяцы вырасьлі на 4 адсоткі. У студзені 2009 году траціна прамысловых прадпрыемстваў працавалі са стратамі. Аб'ём валютнай выручкі беларускіх прадпрыемстваў у студзені-лютым 2009 году параўнальна з аналягічным пэрыядам 2008 году скараціўся на 35%.
Лукашук: Але мы ня бачым рэакцыі грамадзтва. Вось у Францыі мітынгуюць, а ў Беларусі – ніякіх мітынгаў ці страйкаў.
Навумчык. Так, у Францыі цяпер страйк транспартнікаў. У Беларусі людзі пакуль не страйкуюць і не выходзяць на вуліцы, але рэакцыя ёсьць – і ў палітыкаў, і ў простых грамадзян. АДС прадставіла антыкрызысную праграму. А Зянон Пазьняк ў сувязі з крызісам ў лісьце да ўдзельнікаў сойму КХП БНФ адзначыў, што “задача эліты, інтэлігенцыі не зьберагаць збанкрутаваны рэжым, не дапамагаць яму ўратавацца, выходзіць з крызысу, каб потым ён загнаў усіх у труну, а ліквідаваць яго, як першапрычыну асабліва цяжкага крызісу на Беларусі”.
І, нарэшце, вось допіс аднаго з наведнікаў вэб-сайту “Свабоды”: “ У бліжэйшыя месяцы трэба чакаць далейшага абвастрэньня крызісу. Менавіта дзякуючы таму, што эканоміка Беларусі штучна завязана на хворай эканоміцы Расеі. Усеагульны эканамічны і сацыяльны правал у суседняй імпэрыі балюча адбіваецца на Беларусі”.
Лукашук: Сяргей Абламейка, якое разьвіцьцё мела справа Яны Паляковай?
Абламейка: Пракуратура адмовілася заводзіць крымінальную справу па факце давядзеньня да самазабойства. У рашэньні пракуратуры кідаецца ў вочы пасьпешлівасьць і фармалізм, зь якой было вынесена рашэньне. Нагадаю, салігорская праваабаронца Яна Палякова скончыла жыцьцё самагубствам 7 сакавіка – праз тры дні пасьля таго, як суд прызнаў яе вінаватай у ілжывым даносе на міліцыянта Віктара Пугачова і пакараў двума з паловай гадамі абмежаваньня волі ў калёніі-пасяленьні. Мы не юрысты, а журналісты, і таму ня можам разглядаць юрыдычныя аспэкты гэтай справы. Але як журналісты, мы можам зьбіраць і пераказваць сьведчаньні юрыстаў і калег Яны Паляковай. Дык вось маці Яны, Неаніла Палякова паведаміла, што яе ніхто не апытваў. Калега Яны, Ларыса Насановіч з Салігорску таксама сказала, то да яе ніхто не зьвяртаўся. І нарэшце былы судзьдзя, праваабаронца Гары Паганяйла заявіў, што пракуратура пасьпяшалася з вынясеньнем рашэньня. Паводле гэтага вопытнага юрыста, апытаць трэба было ўсіх, з кім Яна Палякова кантактавала ў апошнія дні. А, па-другое, рашэньне аб асуджэньні Яны яшчэ не ўступіла ў законную сілу, бо яно абскарджана. Гэта значыць, што ў часе наступнага сьледзтва могуць высьветліцца дадатковыя абставіны. Але пракуратура пастанавіла справу аб давядзеньні да самазабойства не заводзіць.
Лукашук: Сяргей Навумчык, у якасьці другой тэмы вы назвалі дыскусію наконт будаўніцтва АЭС у Беларусі. Чаму?
Навумчык: 13 сакавіка на сайце Свабоды адбыўся чарговы Дзень блогера, і восем вядомых асоб беларускага інтэрнэту выказвалі свае меркаваньні па пытаньнях палітыкі, эканомікі, культуры. Журналіст Віктар Малішэўскі ў блогу “Тэктанічнымі намаганьнямі” піша пра пляны разьмяшчэньня АЭС на Гарадзеншчыне і зьвяртае ўвагу на цікавую акалічнасьць: чатыры гады таму, калі беларускія ўлады выступалі супраць пабудовы сховішча адпрацаванага ядзернага паліва Ігналінскай АЭС на тэрыторыі Літвы і на мяжы зь Беларусьсю, галоўным іх аргумэнтам была сэйсьмічная няўстойлівасьць. Зараз, калі ў той самай зоне пачынаюць будаваць АЭС, небясьпека землятрусаў ігнаруецца. На блог Віктара Малішэўскага адгукнуліся наведнікі вэб-сайту Свабоды:
“Гэта апошні кавалак беларускай зямлі, не забруджаны радыяцыяй. Калі зараз беларусы і ядуць чыстую ад радыяцыі беларускую ежу – дык з Гарадзеншчыны. Забрудзяць яе – беларусам зусім есьці ня будзе чаго, акрамя радыяцыі”.
Некалькі гадоў таму, калі зноў пачалі казаць пра пабудову ў Беларусі АЭС, Лукашэнка заявіў, што рашэньне будзе прынятае толькі пасьля ўсенароднага абмеркаваньня, магчыма, рэфэрэндуму, пасьля вывучэньня грамадзкай думкі, аналізу ўсіх “за” і “супраць”. Але рашэньне мала таго, што было прынятае без усялякага абмеркаваньня – пачаліся рэпрэсіі супраць тых, хто імкнецца данесьці хаця б мінімальную інфармацыю пра небясьпеку АЭС. Днямі адбыліся ператрусы ў ініцыятараў кампаніі “Астравецкая атамная – гэта злачынства” Івана Крука і Мікалая Ўласевіча. Нагода – выданьне незарэгістраванай газэты “Астравецкі весьнік” накладам 299 асобнікаў з матэрыяламі пра АЭС. Такое вось “вывучэньне грамадзкай думкі”
Лукашук: Сяргей Абламейка, у якасьці другой падзі вы назвалі нешта дзіўнае – набыцьцё новай тэхнікі для ўнутраных войскаў. Чаму вам падаецца гэта важным?
Абламейка: Мне ў гэтай інфармацыі аб новых аўтазаках і спэцсродках для ўнутраных войскаў бачыцца злавесны сыгнал – відаць, справы ў беларускай эканоміцы сапраўды ідуць кепска. Не сакрэт, што ў суседняй зь Беларусьсю Расеі ўлады ў апошнія месяцы стварылі тры новыя фэдэральныя цэнтры ўнутраных войскаў – яны вельмі добра экіпіраваныя і забясьпечаныя тэхнікай. Расейскія і замежныя журналісты адразу ўгледзелі ў гэтым сьведчаньне сур’ёзнасьці эканамічнага крызісу, у які трапла Расея – усе згодныя ў тым, што расейскія ўлады баяцца масавых пратэстаў, асабліва ў так званых монагарадах – населеных пунктах, завязаных на адно вялікае прадпрыемства, якіх вельмі шмат, напрыклад, на Урале. І вось у рашэньні беларускіх уладаў дадаткова абнавіць экіпіроўку і аўтатранспарт унутраных войскаў мне бачыцца сыгнал аб тым, што і ў беларускай эканоміцы справы ідуць значна горш, чым аб гэтым кажуць улады. Няпоўны працоўны тыдзень, заваленыя склады гатовай прадукцыі, спыненьне заводаў і рост беспрацоўя, у тым ліку схаванага сьведчаць аб тым, што беларуская эканоміка блізкая да каляпсу. Відаць, і беларускае кіраўніцтва вельмі баіцца магчымых масавых пратэстаў і бачыць рэальны патэнцыял для іх узьнікненьня. Да таго ж вядома, што адзін аўтазак фірмы МАЗ каштуе каля 100 тысяч даляраў – такія грошы можна было б пусьціць на дапамогу пэнсіянэрам і іншым сацыяльна малаабароненым слаям насельніцтва. А тут матэрыяльна і маральна падтрымліваюць унутраныя войскі.
Лукашук: Я папрашу вас зрабіць прагнозы. 25 Сакавіка – як пройдзе адзначэньне Дня Волі? З арыштамі, разгонамі, ці мірна? Сяргей Навумчык.
Навумчык: З разгонамі і затрыманьнямі.
Лукашук: Сяргей Абламейка, тое ж самае пытаньне да вас – як пройдзе адзначэньне 25 Скавіка ў Менску сёлета?
Абламейка: Я думаю, што калі ўлады ня зьменяць маршрут і будуць настойваць на Бангалоры, то адбудзецца толькі мітынг на пляцоўцы каля Акадэміі Навук, і затрыманьняў можа не адбыцца. Калі ж нехта, як летась, пойдзе ў боку ЦУМу, то адбыцца можа ўсё.
Чаму працягваецца “мядовы месяц” беларуска-эўрапейскіх адносінаў?
Напярэдадні міністэрскага пасяджэньня ЭЗ 16 сакавіка прадстаўнікі беларускай апазыцыі – Аляксандар Казулін, Анатоль Лябедзька – інтэнсіўна працавалі ў эўраструктурах, заклікаючы іх заняць больш жорсткую пазыцыю ў дачыненьні да афіцыйнага Менску.
Рашэньне аб працягу прыпыненьня санкцый выклікала вельмі рэзкую рэакцыю часткі апазыцыі. Напрыклад старшыня партыі БНФ Лявон Баршчэўскі назваў яго недальнабачным і памылковым, ён мяркуе, што “вінаватыя ў рэпрэсіях атрымалі чарговую індульгенцыю з боку эўрапейскіх палітычных структураў”, паводле яго, у працягу замарожваньня санкцыяў няма “ні прыкметаў ужываньня маральных крытэраў, ні простага палітычнага прагматызму”.
Чаму эўрапейскія палітыкі зрабілі насуперак гэтым ацэнкам, насуперак тым меркаваньням і фактам аб сытуацыі ў Беларусі, якія выклалі ім прадстаўнікі апазыцыі?
Свабода на Белсаце, 21.03.2009, Частка 1
Максімюк: Мы ў гэтай студыі і ў гэтай кампаніі абмяркоўвалі гэтае пытаньне ўжо неаднаразова, так што я, напэўна, паўтаруся. “Мядовы месяц” для беларуска-эўрапейскіх адносінаў пачаўся пасьля расейска-грузінскай вайны ў жніўні летась, яшчэ перад парлямэнцкімі выбарамі ў верасьні. Усе знакі ў эўрапейскай палітыцы пачалі паказваць на тое, што ў дачыненьні да Беларусі пачала высьпяваць новая стратэгія. Менш бізуна, або і ўвогуле яго прыхаваць, а больш перніка. І што за гэтую стратэгію выказваецца большасьць сябраў Эўразьвязу. Зьвярніце ўвагу, што аднавіць візавыя санкцыі супраць беларускіх чыноўнікаў адназначна хацелі толькі Нідэрлянды. А ўсе іншыя схіляліся, каб іх замарозіць — праўда, некаторыя дзяржавы выказваліся за тое, каб накласьці дадатковыя юрыдычныя ўмовы наконт іх магчымага узнаўленьня. Але ўсё прайшло так, як і спадзявалася большасьць аналітыкаў ды большасьць наведнікаў нашага сайту. З санкцыямі нічога не зьмянілася — яны застаюцца, але падвешаныя. І гэты крок ацаніў нават сам Аляксандар Лукашэнка. Гэты крок дае сябрам Эўразьвязу свабоду манэўру ў фармалізацыі сваёй новай стратэгіі ў адносінах да Беларусі — менавіта, улучэньня Беларусі ва “Ўсходняе партнэрства”. Бо інакш як улучаць краіну ў нейкую эўрапейскую асацыяцыю, калі яе кіраўніцтва застаецца неўяздное ў Эўропу?
Дракахруст: Адзін з важных чыньнікаў гэтай перамены – расчараваньне Эўропы ў яе 13-гадовай палітыцы абмежаваньня беларускай улады. Можна было і вярнуць санкцыі, але зь якой палітычнай мэтай? У спадзеве, што Лукашэнка нарэшце пойдзе на саступкі пад ціскам? А якія падставы на гэта спадзявацца?
Мне здаецца памылковым тлумачэньне, што раней, маўляў, Эўразьвяз грунтаваў сваю палітыку адно на каштоўнасьцях, а зараз на голым прагматызьме. Палітыка – гэта адзінства мэтаў і сродкаў іх дасягненьня. Эўразьвяз і тады і раней быў зацікаўлены ў дэмакратызацыі Беларусі. Насамрэч мэтаў у Эўразьвязу адносна Беларусі не адна. Але нават калі мы абмяжуемся толькі гэтай мэтай, пытаньне – як яе дасягнуць? Даволі доўга спрабавалі пры дапамозе пугі. Ну вядомы ж вынік. Параўнайце стан з правамі чалавека сёлета, летась з 1996 годам, калі гэтая палітыка пачалася. Дала яна плён? Вось вырашылі паспрабаваць іншы шлях – шлях дасягненьня той жа мэты дэмакратызацыі, той жа мэты зьменаў у Беларусі.
Лукашук: На думку, скажам, намесьніка старшыні БНФ Віктара Івашкевіча можна ж супрацоўнічаць зь Беларусьсю, і ня робячы такіх знакавых жэстаў: можна дамаўляцца пра памежнае супрацоўніцтва, пра барацьбу зь нелегальнай міграцыяй, уводзіць танныя візы для беларусаў, а разам з тым трымаць галоўных, палітычных прадстаўнікоў рэжыму пад санкцыямі. Хіба не?
Максімюк: Па-мойму, тут ёсьць прынамсі два пункты, каб запярэчыць спадару Івашкевічу. Па-першае, Эўразьвяз, пашырыўшыся да 27 дзяржаваў, адчайна шукае сваёй выразнай, аднагалосай замежнай палітыкі, асабліва ва ўсходнім кірунку. Яе яшчэ няма, і гэта ўсім бачна хаця б па тым, як розныя дзяржавы Эўразьвязу рэагуюць на тое, што адбываецца ў Расеі. А вось “Усходняе партнэрства” — якім бы слабым яно камусьці ні падавалася — мае адну вялікую перавагу: яго падтрымліваюць усе сябры Эўразьвязу. Гэта і ёсьць той зародак, вакол якога ў будучыні можа выкрышталізавацца выразная эўрапейская замежная палітыка ў дачыненьнях з усходнімі суседзямі. А Беларусь жа на ўсходзе, і яе нельга выкінуць з агульнай зьнешнепалітычнай карціны. Бо выкінуць — значыць аддаць ініцыятыву ў дачыненьнях зь Менскам поўнасьцю ў рукі Масквы.
Па-другое, Эўразьвяз — гэта неверагодна складаная бюракратычная машына, што тычыцца прыманьня рашэньняў і забясьпечваньня іхнага выкананьня. А бюракратыі заўсёды лепей мець дачыненьне зь нечым, падагнаным пад агульны капыл. Інакш кажучы, лепш прымаць рашэньні наконт палітыкі і грошай у адносінах да шасьці краін разам, чым да пяці краін у адным кошыку і шостай краіны у іншым кошыку. Гэта чыста прагматычны разьлік.
Лукашук: На гэтым тыдні адбыўся таксама візыт Аляксандра Лукашэнкі у Расею, яго сустрэча з прэзыдэнтам Мядзьведзвым. Гэта ўжо другая сустрэча сёлета, летась іх было шэсьць. На думку некаторых палітычных аналітыкаў у Брусэлі, Масква вядзе моцную контр-гульню супраць праграмы “Усходняга партнэрства” – і самымі слабымі зьвёнамі у партнэрстве называюць Беларусь, Малдову і Арменію. Свае праблемы ва Ўкраіны, у тым ліку з газавым транзытам, Расея цісьне на Азэрбайджан, каб купіць усе пастаўкі газу з гэтай краіны – і Баку верагодна ня зможа адмовіць.
Але самай вялікай рызыкай для “Ўсходняга партнэрства” эўрадыпляматы называюць Беларусь. Яны пагаджаюцца, што Лукашэнка мае свае інтарэсы і спрабуе гуляць, супрацьпастаўляючы Маскву і Брусэль. Якія выгады і небясьпекі такой гульні?
Дракахруст: Выгады ў тым, пра што кажа беларускае прымаўка пра ласкавае цяля. А небясьпекі ў тым, што можна зайграцца. Зараз ў сувязі з праблемай грузінскіх аўтаноміяў – Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі, для Аляксандра Лукашэнкі склалася цяжкая сытуацыя. На мой погляд, ня вельмі ўдала эўрапейскія палітыкі (Карэл Шварцэнбэрг, Бэніта Фэрэра-Вальднэр, Хавіер Саляна) публічна заявіла, што ўмова далучэньня Беларусі да Ўсходняга партнэрства – гэта непрызнаньне ёй незалежнасьці гэтых грузінскіх аўтаноміяў. Тут ёсьць аргумэнты – калі адбываецца саміт “Усходняга партнэрства” і на ім прысутнічае Беларусь, якая прызнае незалежнасьць частак Грузіі, відавочна, што прэзыдэнт Грузіі Міхаіл Саакашвілі проста не прыедзе на такі саміт.
Лукашук: Ён пра гэта ўжо заявіў.
Дракахруст: Але зь іншага боку на тле такіх публічных заяваў эўрапейскіх палітыкаў цалкам імаверна, што першае, што спытаў Дзьмітры Мядзьведзеў у Лукашэнкі ў Завідаве: па якім кошце прадаяце Расею? І гэта малапрыемная размова. Некаторыя брусэльскія чыноўнікі ацэньваюць шанцы на тое, што Беларусь усё ж пойдзе на прызнаньне Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі, як 70 на 30. Хаця варта дадаць, што нежаданьне Лукашэнкі прызнаваць гэтыя аўтаноміі – вынік ня толькі таго, што ён хоча дагадзіць Эўропе. Прызнаньнем ён сам сабе апусьціць на ўзровень гэтых аўтаноміяў.
Лукашук: Пра правы чалавека ў Беларусі па-ранейшаму гавораць усе эўрапейскія палітыкі: адны бачаць пэўны прагрэс, іншыя – не. Але наколькі практычна гэтая праблема зараз уплывае і будзе ўплываць у далейшым на стасункі паміж ЭЗ і Менскам?
Максімюк: Палітыкі — да пэўнай ступені цынікі і крывадушнікі ад прыроды. Такі ў іх від занятку і пакліканьня. Гавораць сёньня адно, а заўтра, калі сёньняшняе не стасуецца зь іх рэальнымі дзеяньнямі, крыху іншае. Гэта ня значыць, што палітыка — рэч абсалютна немаральная і беспрынцыповая. Яна можа такой падавацца ў Беларусі, дзе палітыкаў — ці, лепш сказаць, аднаго палітыка — ніякім чынам не абмяжоўваюць выбаршчыкі. У Эўразьвязе ўсё ж такі голас выбаршчыкаў лічыцца, і час ад часу выбаршчыкі ў змозе ацаніць ступень маральнасьці палітыкаў пры дапамозе выбарчых бюлетэняў. І з гэтым эўрапейскім палітыкам даводзіцца лічыцца. Вось на гэтым тыдні агульнаэўрапейская арганізацыя “Маладыя эўрапейскія фэдэралісты” правяла сусьветную акцыю пратэст супраць беларускага рэжыму ды з дамаганьнямі больш маральнай эўрапейскай палітыкі. Працытую, што нам казаў Тоні Джульяна, каардынатар гэтай акцыі: “Мы вельмі расчараваныя, што Эўразьвяз цяпер дае Лукашэнку дазвол на ўдзел ва “Усходнім партнэрстве”. Лукашэнку трэба ясна давесьці, што павага да правоў чалавека і свабода дзеяньня для палітычных партыяў і недзяржаўных арганізацый — гэта неабходныя ўмовы, каб атрымаць эканамічныя выгады. Эканамічныя выгады для Беларусі і супрацоўніцтва зь Беларусьсю павінны прыйсьці толькі тады, калі Лукашэнка згодзіцца на існаваньне палітычнага плюралізму і разнастайнасьці ў сваёй краіне”. Вось гэта і ёсьць тая маладая эўрапейская зьмена, якая сочыць за тым, што робяць Саляна і Бароза. Я спадзяюся, яны не дазволяць Брусэлю забыцца зусім пра правы чалавека ў Беларусі.
Дракахруст: Ёсьць пэўныя абмежаваньні , “чырвоныя сьцяжкі” – напрыклад зьяўленьне міжнародна прызнаных палітвязьняў. Калі яны зьявяцца, Эўропа з жалем закрые гэты праект і вернецца да ранейшай палітыкі. Зразумела, новая палітыка – не чароўны ключык, ніхто не дае 100% гарантыяў, што яна абавязкова спрацуе. Але ёсьць спадзяваньне на пэўны мэханізм самастрымліваньня, на тое, што Менск, ангажаваўшыся ў эўрапейскія праекты і стасункі, будзе сам устрымлівацца ад грубых парушэньняў правоў чалавека, каб не рызыкаваць гэтымі адносінамі. Справа ж па вялікім рахунку ня ў тым, ці запросяць Беларусь ва “Ўсходняе партнэрства”, а Лукашэнку – у Прагу. Ну запросяць, а далей што? А далей, каб збліжацца з Эўропай, каб грошы адтуль атрымліваць – (а край перніка Лукашэнку паказалі) трэба шмат што мяняць у сябе.
Лукашук: Аляксандар Казулін апошнім часам некалькі разоў выказваў меркаваньне, што палітыка руху Эўропы насустрач афіцыйнаму Менску, руху, не абстаўленага пэўнымі жорсткімі ўмовамі, будзе спрыяць адно ўмацаваньню беларускага рэжыму, ён проста атрымае яшчэ адну крыніцу рэсурсаў. Ці не зьвядзецца справа сапраўды толькі да гэтага?
Максімюк: Адказ на пытаньне залежыць ад таго, як моцна жорсткія ўмовы спадар Казулін мае на ўвазе. Бо калі моцна жорсткія, то нічога не атрымаецца. Безумоўна, Лукашэнка — дасьведчаны палітычны гулец, і ён у гэтую гульню ня ўвойдзе, калі ня будзе мець ад гэтага дывідэндаў, у тым ліку і дадатковай крыніцы фінансавых рэсурсаў. Але ж “Усходняе партнэрства” — гэта дывідэнды ня толькі для Лукашэнкі, які зможа пакатацца на лыжах, напрыклад, у францускіх ці італьянскіх Альпах, але і для іншых беларусаў, якім могуць зьмякчыць візавы рэжым, і яны таксама могуць сабе паехаць у тыя ж Альпы... А калі сур’ёзна, дык ідзецца не пра дробязь, а, між іншым, пра трывалыя рамкі для актывізацыю розных эўрапейскіх праграмаў супрацоўніцтва, зь якіх могуць скарыстаць сотні, калі ня тысячы, маладых беларусаў.
Лукашук: Мінулы раз мы зрабілі прагноз пра лёс візавых санкцыяў. Прагноз пацьвердзіўся. Зараз – новы прагноз – калі мы запісваем праграму, адбываецца пасяджэньне кіраўніцтва Эўразьвязу, на якім павінна вырашацца пытаньне – ці будзе Беларусь запрошаная да ўдзелу ва “Ўсходнім партнэрстве”. Пытаньне да аналітыкаў – ці будзе?
Дракахруст: Я рызыкну выказаць меркаваньне, што будзе прынятае рашэньне запрасіць Беларусь ва “Ўсходняе партнэрства”. Калі ў панядзелак прымалася рашэньне ад працягу прыпыненьня санкцый, то ўжо тады казалася, што гэта – падыход да партнэрства.
Лукашук: З умовамі ці без?
Дракахруст: Запрашэньне будзе без умоваў. Умовы ўзьнікнуць потым. Мне прыйшла такая плённая аналёгія. Напачатку 90-х гадоў Захад выступіў з праграмай супрацоўніцтва посткамуністычных краінаў з НАТА, якая называлася “Партнэрства дзеля міру”. І ў тое партнэрства былі запрошаныя ўсе, у тым ліку і Расея, і Беларусь. Але потым, ужо у межах гэтага форуму, кожны выбіраў тыя формы супрацы, якія яму больш падыходзяць, больш ці менш шчыльныя стасункі, больш ці менш адказныя абавязкі. Польшчу яе сяброўства ў “Партнэрстве дзеля міру” прывяло ўласна ў НАТА, Беларусь – туды, дзе яна знаходзіцца цяпер.
Максімюк: Беларусь будзе запрошаная, але на гэтым тыдні запрашэньне ня будзе агучанае. Лідэры ЭЗ могуць сказаць, што пытаньне патрабуе дапрацоўкі і хай гэтым зоймуцца міністры замежных спраў на наступным тыдні. Чаму? Каб адпомсьціць за няўдалы візыт Бэніты Фэрэры-Вальднэр у Менск. Лукашэнка не захацеў зь ёй сустракацца паехаў катацца на лыжах у Армэнію. Я думаю, у парадку дыпляматычнай помсты запрашэньне для Беларусі будзе агучанае ня разам з усімі, а крышку пазьней.
Беларуская апазыцыя як ворагі народу: каму адрасаваная сталінская лексыка Аляксандра Лукашэнкі?
Свабода на Белсаце, 21.03.2009, Частка 2
Лукашук: Адной з сэнсацыяў тыдня стаў выступ ў Віцебску Аляксандра Лукашэнкі.
Лукашэнка: “Калі б мы апублікавалі, як працуе апазыцыя ў Брусэлі, Страсбуры, іншых эўрапейскіх сталіцах і ў Амэрыцы, то вы б жахнуліся... як толькі мы паспрабавалі дамовіцца з эўрапейцамі і працэс гэты пайшоў у патрэбным кірунку, то гэта выклікала ў іх гістэрыю. У іх ці то па п'яні, ці ад нейкай дурноты ўсё гэта палезла праз вушы, празь іншыя месцы, праз усе дзіркі. Некаторыя вялікія дзеячы, якіх мы з турмаў павыпускалі, вызвалілі, ажно верашчаць у адкрытую, што трэба патрабаваць ад уладаў, ад Лукашэнкі, ціснуць, цкаваць у гэты час крызысу... Ім нехта падкідае ідэю, і яны пачынаюць плявузгаць. Вось гэта пазыцыя нашай вашывай апазыцыі. Ніякая яна не апазыцыя, Гэта пятая калёна. Гэта ворагі беларускага народу”.
Калегі, як вы мяркуеце, а чаго ўласна Лукашэнка на апазыцыю гэтак накінуўся – ворагі народу, вашывая апазыцыя, аднекуль нешта цячэ. А з чаго, зь якой нагоды такая вэрбальная агрэсія? Ён жа ў прынцыпе атрымаў пасьпех, місія апазыцыі ў Брусэль, Страсбур і іншыя сталіцы посьпеху ня мела, не сказаць, каб вуліцы беларускіх гарадоў гудзелі ад шматтысячных мітынгаў апазыцыі. І чаму такая неабгрунтаваная на першы погляд ярасьць?
Цыганкоў: Я глядзеў усю вэрсію гэтых адказаў па пытаньні па БТ, і бачна было, што пытаньне пра апазыцыю было загадзя сплянаванае і, скажам так, даручанае дзяржаўнаму журналісту адпаведнымі структурамі. Так што вэрсію аб нейкім эмацыйным экспромце можна адкінуць. Для чаго Лукашэнка абрынуўся на апазыцыю? Не пасаромеюся нагадаць, што ў апошнім выпуску “Свабоды на Белсаце” я якраз казаў пра тое, што ўлада можа пачаць менавіта апазыцыю рабіць вінаватай у праблемах з дыялёгам з Захадам. Лукашэнка хоча паставіць сябе ў такую палітычную пазыцыю, дзе ён апынуўся ў выйгрышы пры любым разьвіцьці падзеяў. Калі будуць нейкія вынікі ад дыялёгу, то гэта вось ён на белам кані галоўны герой прымірэньня, якога паважаюць у брусэлях і парыжах. Калі ж не, не атрымаецца, ці пойдзе не зусім так – то вось яны, ворагі народу, якія пераконвалі Захад не сябраваць зь мірным і партнэрскім Лукашэнкам. Гэта яны не далі ажыцьцявіць прарыў на Заходнім кірунку, гэта з-за іх візы, а не з-за ўлады візы каштуюць 60 эўра. Думаю, прапагандысцкая стратэгія тут менавіта такая.
Дракахруст: Сапраўды, на першы погляд, агрэсія беспадстаўная. Ну атрымала апазыцыя чарговую паразу – чаго ўжо так пераймацца? Але справа ў тым, што ў беларускай улады ёсьць насамрэч куды больш сур’ёзны і небясьпечны вораг – гэта эканамічны крызыс, які ўвесь час паглыбляецца. Эканамічныя сродкі дзейнічаюць на яго ня надта, таму Лукашэнка зьвяртаецца да сродкаў ідэалягічных. Напачатку была магічная мантра “крызісу ў нас няма”. Але дзейнічае гэтае заклінаньне ўсё слабей. Тады на дапамогу прыходзіць іншая магія – ва ўсіх бедах вінаватыя злыя чараўнікі, у брусэльскае царства паехалі, шэптам зьмяіным чорнае слова прашапталі – вось адсюль і ўсе беды беларусаў. Які там рэальны ўплыў апазыцыі, уяўляе яна нейкую небясьпеку – гэта справа наагул дзясятая, гэта ж казка, казка пра злых чараўнікоў ну і добрага зразумела, за якога беларусу трэба трымацца да апошняга.
Тое, што Лукашэнка пачынае расказваць такія казкі, сьведчыць пра тое, наколькі сур’ёзны насамрэч стан справаў у эканоміцы і наколькі горшым, паводле разьлікаў самога прэзыдэнта, ён можа стаць.
Лукашук: На ваш погляд, ці зьяўляюцца гэтыя заявы Лукашэнкі наконт апазыцыі стартам кампаніі рэзкага ўзмацненьня рэпрэсіяў супраць яе? Фармулёўкі наконт “ворагаў народу” выклікаюць непазьбежную асацыяцыю са сталінскім масавым тэрорам.
Цыганкоў: Не, я так ня думаю. Гэта застанецца на тым вэрбальным, казачным узроўні. Лукашэнку зараз такія словы больш патрэбныя, чым дзеяньні ў гэтым кірунку – пераканаць насельніцтва ў тым, што ёсьць нейкія ворагі, якія невядома навошта спрабуюць псаваць кіраўніку дзяржавы ўсю яго палітыку. Я мяркую, што зараз для рэальных рэпрэсіяў у Аляксандра Лукашэнкі няма рацыянальных падставаў, няма неабходнасьці і, спадзяюся, што гэтага ня будзе.
Лукашук: На ваш погляд, як у межах новай палітыкі ЭЗ будуць складвацца адносіны паміж Эўропай і беларускім незалежным грамадзтвам? Ну, скажам, пытаньні правоў чалавека адыходзяць на задні плян, апазыцыя ўжо ня будзе мець такога ўплыву на эўрапейскія рашэньні. Але ці азначае гэта, што апазыцыя і шырэй – незалежнае грамадзтва – будуць пазбаўленыя ўсялякай палітычнай падтрымкі з боку ЭЗ?
Дракахруст: Я так ня думаю. Усё ж каштоўнасьці Эўропа мае агульныя менавіта з беларускім незалежным грамадзтвам, а не зь беларускай уладай. Да таго ж Эўропе наўрад ці спадабаецца пэрспэктыва пайсьці шляхам Расеі, якую Лукашэнка даволі ўдала вадзіў за нос паўтара дзесяцігодзьдзя. Падтрымка незалежнага грамадзтва з боку Эўропы – пэўная гарантыя для яе, што яна не апынецца ў тым становішчы, у якім апынулася Масква. Жэсты добрай волі зробленыя, пернікі паказаныя, а далейшыя крокі насустрач будуць усё больш залежаць ад прагрэсу ў галіне грамадзянскіх свабодаў і дэмакратыі.
Лукашук: А ў якім стане апынулася Масква?
Дракахруст: Ну, паводле некаторых ацэнак, мільярдаў 50 даляраў яна Аляксандру Рыгоравічу падаравала за гады яго кіраваньня. А за што?
Лукашук: За любоў.
Дракахруст: Ня ведаю, наколькі яна атрымала задавальненьне ад гэтай любові.
Лукашук: Сярод нападак на апазыцыю, на якія быў шчодры Аляксандар Лукашэнка ў сваім выступе ў Віцебску, прагучала і наступнае: “І яны хочуць у гэтай краіне прыйсьці да ўлады? Відаць, ужо ня хочуць і не разьлічваюць, а проста зарабляюць грошы на чым папала”.
Праўда, тут жа Лукашэнка казаў і цалкам адваротнае: “Яны гатовыя прадацца любому, каб толькі скруціць галаву Лукашэнку, ускочыць у крэсла самім і разбамбіць краіну”. Калі хочуць “ускочыць у крэсла Лукашэнкі” – дык, відаць, хочуць прыйсьці да ўлады. Ці ня хочуць? Як вы мяркуеце?
Цыганкоў: Пры ўсёй анэкдатычнасьці выказваньняў Лукашэнкі пытаньне насамрэч даволі сур’ёзнае. Імкненьне прыйсьці да ўлады – гэта нармальнае жаданьне любых палітыкаў. Іншая рэч, што ў сёньняшніх беларускіх умовах многія беларускія апазыцыйныя палітыкі разумеюць, што гэта маларэальна – выбараў па сутнасьці няма, а іншыя, неканстытуцыйныя варыянты, таксама пакуль неяк не вымалёўваюцца. Так што многія вырашылі, што няма чаго змагацца з надвор’ем, з дажджом, і варта да яго прыстасоўвацца, – ну а заадно ўсё ж марыць пра сонечнае лета. Вось з таго, як некаторыя палітыкі рыхтуюцца да прэзыдэнцкіх выбараў, у мяне склалася цьвёрдае ўражаньне, што перамагчы яны не разьлічваюць, а дзейнічаюць паводле прынцыпу – “Не даганю, дык хоць сагрэюся”. То бок – ня выйграю, дык зраблю ўклад у будучыню, для свайго імя, для сваіх структураў і гэтак далей.
Лукашук: Віталь, як вы думаеце, калі Беларусь запросяць ва “Ўсходняе партнэрства”, як зьменіцца прастора для дзеяньняў беларускай апазыцыі?
Цыганкоў: Я мяркую, што такая прастора захаваецца. Адбудзецца далейшае разьмежаваньне апазыцыі паводле прынцыпу – вы за эўрапейскую палітыку збліжэньня з крывавым рэжымам альбо супраць? І, адпаведна, тая частка, якая будзе выступаць супраць, будзе радыкалізавацца. І тут такая пастка – што гэтая частка, адначасова будзе і аддаляцца ад тых самых эўрапейскіх палітыкаў, якія праводзяць курс на дыялёг з Эўропай.
Лукашук: Калегі, на заканчэньне я папрашу вас зрабіць яшчэ адзін прагноз. Ці атрымае Аляксандар Лукашэнка, апошні дыктатар Эўропы, запросіны ў Прагу на саміт “Усходняга партнэрства”.
Цыганкоў: Папярэдні адказ – так. Я бы даў працэнтаў 80 такой імавернасьці. Эўропе ўсё ж хочацца на свае вочы ўбачыць, што гэта за цуд такі на ўсходзе кантынэнту, якія ў яго аргумэнты і чаму гэты кіраўнік асьмельваецца мець адрозны ад усіх падыход да дэмакратыі. Зноў-такі – калі запрашаюць Ільхама Аліева, то чаму не запрасіць Лукашэнку. Але надта шмат чыньнікаў. Якія могуць тут паўплываць на астатнія 20 працэнтаў імавернасьці. Ці спакойна пройдзе 25 сакавіка, ці будзе плённай сустрэча Лукашэнкі і Бэніты Фэрэры-Вальднэр і гэтак далей.
Дракахруст: Мне здаецца, што Лукашэнка атрымае запрашэньне на саміт, але ў такой форме, што палічыць за лепшае ня ехаць. Афіцыйна будзе запрошаная дзяржава Беларусь, а неафіцыйна будзе выказаная рахманае пажаданьне, каб яе прадстаўляла менш калярытная асоба, чым яе прэзыдэнт. Ня выключана, што гэта супадзе з палітычнымі разьлікамі самога кіраўніка Беларусі. Зьяўленьне Лукашэнкі на саміце ў Празе выкліча моцнае абурэньне ня толькі ў беларускай апазыцыі і ў многіх эўрапейскіх палітыкаў і праваабаронцаў, але, праўда, паводле зусім іншых прычынаў, і ў Крамля. І калі Лукашэнку будзе толькі прыемна абурэньне першых, то абурэньне апошняга можа дарагавата каштаваць.
Навошта ўнутраным войскам новыя аўтазакі?
Свабода на Белсаце, 21.03.2009, Частка 3
Лукашук: Якія яшчэ навіны, тэмы, асобы і праблемы мінулага тыдня падаліся найбольш важнымі журналістам Свабоды? Сёньня свае меркаваньні прадставяць Сяргей Абламейка і Сяргей Навумчык. Сяргей Навумчык, на якія падзеі вы зьвярнулі вашую ўвагу?
Навумчык: Я вызначу дзьве тэмы: паглыбленьне эканамічнага крызысу і рэакцыя грамадзтва на гэта і працяг перасьледу ініцыятараў кампаніі супраць будаўніцтва АЭС і абмеркаваньне мэтазгоднасьці АЭС падчас Дня блогера на сайце “Свабоды”.
Лукашук: Сяргей Абламейка, а на што вы зьвярнулі ўвагу?
Абламейка: Сярод падзеяў гэтага тыдня я вылучыў адмову Салігорскай пракуратуры заводзіць крымінальную справу па факце давядзеньня да самазабойства праваабаронцы Яны Паляковай і паведамленьне аб тым, што ўнутраныя войскі атрымалі новую тэхніку і новую экіпіроўку – шчыты, бронекамізэлькі, спэцсродкі.
Лукашук: Сяргей Навумчык, эканамічны крызіс – што адбылося на гэтым тыдні?
Навумчык: Спачатку – лічбы. Цэны на харчовыя тавары ў Беларусі за два месяцы вырасьлі на 4 адсоткі. У студзені 2009 году траціна прамысловых прадпрыемстваў працавалі са стратамі. Аб'ём валютнай выручкі беларускіх прадпрыемстваў у студзені-лютым 2009 году параўнальна з аналягічным пэрыядам 2008 году скараціўся на 35%.
Лукашук: Але мы ня бачым рэакцыі грамадзтва. Вось у Францыі мітынгуюць, а ў Беларусі – ніякіх мітынгаў ці страйкаў.
Навумчык. Так, у Францыі цяпер страйк транспартнікаў. У Беларусі людзі пакуль не страйкуюць і не выходзяць на вуліцы, але рэакцыя ёсьць – і ў палітыкаў, і ў простых грамадзян. АДС прадставіла антыкрызысную праграму. А Зянон Пазьняк ў сувязі з крызісам ў лісьце да ўдзельнікаў сойму КХП БНФ адзначыў, што “задача эліты, інтэлігенцыі не зьберагаць збанкрутаваны рэжым, не дапамагаць яму ўратавацца, выходзіць з крызысу, каб потым ён загнаў усіх у труну, а ліквідаваць яго, як першапрычыну асабліва цяжкага крызісу на Беларусі”.
І, нарэшце, вось допіс аднаго з наведнікаў вэб-сайту “Свабоды”: “ У бліжэйшыя месяцы трэба чакаць далейшага абвастрэньня крызісу. Менавіта дзякуючы таму, што эканоміка Беларусі штучна завязана на хворай эканоміцы Расеі. Усеагульны эканамічны і сацыяльны правал у суседняй імпэрыі балюча адбіваецца на Беларусі”.
Лукашук: Сяргей Абламейка, якое разьвіцьцё мела справа Яны Паляковай?
Абламейка: Пракуратура адмовілася заводзіць крымінальную справу па факце давядзеньня да самазабойства. У рашэньні пракуратуры кідаецца ў вочы пасьпешлівасьць і фармалізм, зь якой было вынесена рашэньне. Нагадаю, салігорская праваабаронца Яна Палякова скончыла жыцьцё самагубствам 7 сакавіка – праз тры дні пасьля таго, як суд прызнаў яе вінаватай у ілжывым даносе на міліцыянта Віктара Пугачова і пакараў двума з паловай гадамі абмежаваньня волі ў калёніі-пасяленьні. Мы не юрысты, а журналісты, і таму ня можам разглядаць юрыдычныя аспэкты гэтай справы. Але як журналісты, мы можам зьбіраць і пераказваць сьведчаньні юрыстаў і калег Яны Паляковай. Дык вось маці Яны, Неаніла Палякова паведаміла, што яе ніхто не апытваў. Калега Яны, Ларыса Насановіч з Салігорску таксама сказала, то да яе ніхто не зьвяртаўся. І нарэшце былы судзьдзя, праваабаронца Гары Паганяйла заявіў, што пракуратура пасьпяшалася з вынясеньнем рашэньня. Паводле гэтага вопытнага юрыста, апытаць трэба было ўсіх, з кім Яна Палякова кантактавала ў апошнія дні. А, па-другое, рашэньне аб асуджэньні Яны яшчэ не ўступіла ў законную сілу, бо яно абскарджана. Гэта значыць, што ў часе наступнага сьледзтва могуць высьветліцца дадатковыя абставіны. Але пракуратура пастанавіла справу аб давядзеньні да самазабойства не заводзіць.
Лукашук: Сяргей Навумчык, у якасьці другой тэмы вы назвалі дыскусію наконт будаўніцтва АЭС у Беларусі. Чаму?
Навумчык: 13 сакавіка на сайце Свабоды адбыўся чарговы Дзень блогера, і восем вядомых асоб беларускага інтэрнэту выказвалі свае меркаваньні па пытаньнях палітыкі, эканомікі, культуры. Журналіст Віктар Малішэўскі ў блогу “Тэктанічнымі намаганьнямі” піша пра пляны разьмяшчэньня АЭС на Гарадзеншчыне і зьвяртае ўвагу на цікавую акалічнасьць: чатыры гады таму, калі беларускія ўлады выступалі супраць пабудовы сховішча адпрацаванага ядзернага паліва Ігналінскай АЭС на тэрыторыі Літвы і на мяжы зь Беларусьсю, галоўным іх аргумэнтам была сэйсьмічная няўстойлівасьць. Зараз, калі ў той самай зоне пачынаюць будаваць АЭС, небясьпека землятрусаў ігнаруецца. На блог Віктара Малішэўскага адгукнуліся наведнікі вэб-сайту Свабоды:
“Гэта апошні кавалак беларускай зямлі, не забруджаны радыяцыяй. Калі зараз беларусы і ядуць чыстую ад радыяцыі беларускую ежу – дык з Гарадзеншчыны. Забрудзяць яе – беларусам зусім есьці ня будзе чаго, акрамя радыяцыі”.
Некалькі гадоў таму, калі зноў пачалі казаць пра пабудову ў Беларусі АЭС, Лукашэнка заявіў, што рашэньне будзе прынятае толькі пасьля ўсенароднага абмеркаваньня, магчыма, рэфэрэндуму, пасьля вывучэньня грамадзкай думкі, аналізу ўсіх “за” і “супраць”. Але рашэньне мала таго, што было прынятае без усялякага абмеркаваньня – пачаліся рэпрэсіі супраць тых, хто імкнецца данесьці хаця б мінімальную інфармацыю пра небясьпеку АЭС. Днямі адбыліся ператрусы ў ініцыятараў кампаніі “Астравецкая атамная – гэта злачынства” Івана Крука і Мікалая Ўласевіча. Нагода – выданьне незарэгістраванай газэты “Астравецкі весьнік” накладам 299 асобнікаў з матэрыяламі пра АЭС. Такое вось “вывучэньне грамадзкай думкі”
Лукашук: Сяргей Абламейка, у якасьці другой падзі вы назвалі нешта дзіўнае – набыцьцё новай тэхнікі для ўнутраных войскаў. Чаму вам падаецца гэта важным?
Абламейка: Мне ў гэтай інфармацыі аб новых аўтазаках і спэцсродках для ўнутраных войскаў бачыцца злавесны сыгнал – відаць, справы ў беларускай эканоміцы сапраўды ідуць кепска. Не сакрэт, што ў суседняй зь Беларусьсю Расеі ўлады ў апошнія месяцы стварылі тры новыя фэдэральныя цэнтры ўнутраных войскаў – яны вельмі добра экіпіраваныя і забясьпечаныя тэхнікай. Расейскія і замежныя журналісты адразу ўгледзелі ў гэтым сьведчаньне сур’ёзнасьці эканамічнага крызісу, у які трапла Расея – усе згодныя ў тым, што расейскія ўлады баяцца масавых пратэстаў, асабліва ў так званых монагарадах – населеных пунктах, завязаных на адно вялікае прадпрыемства, якіх вельмі шмат, напрыклад, на Урале. І вось у рашэньні беларускіх уладаў дадаткова абнавіць экіпіроўку і аўтатранспарт унутраных войскаў мне бачыцца сыгнал аб тым, што і ў беларускай эканоміцы справы ідуць значна горш, чым аб гэтым кажуць улады. Няпоўны працоўны тыдзень, заваленыя склады гатовай прадукцыі, спыненьне заводаў і рост беспрацоўя, у тым ліку схаванага сьведчаць аб тым, што беларуская эканоміка блізкая да каляпсу. Відаць, і беларускае кіраўніцтва вельмі баіцца магчымых масавых пратэстаў і бачыць рэальны патэнцыял для іх узьнікненьня. Да таго ж вядома, што адзін аўтазак фірмы МАЗ каштуе каля 100 тысяч даляраў – такія грошы можна было б пусьціць на дапамогу пэнсіянэрам і іншым сацыяльна малаабароненым слаям насельніцтва. А тут матэрыяльна і маральна падтрымліваюць унутраныя войскі.
Лукашук: Я папрашу вас зрабіць прагнозы. 25 Сакавіка – як пройдзе адзначэньне Дня Волі? З арыштамі, разгонамі, ці мірна? Сяргей Навумчык.
Навумчык: З разгонамі і затрыманьнямі.
Лукашук: Сяргей Абламейка, тое ж самае пытаньне да вас – як пройдзе адзначэньне 25 Скавіка ў Менску сёлета?
Абламейка: Я думаю, што калі ўлады ня зьменяць маршрут і будуць настойваць на Бангалоры, то адбудзецца толькі мітынг на пляцоўцы каля Акадэміі Навук, і затрыманьняў можа не адбыцца. Калі ж нехта, як летась, пойдзе ў боку ЦУМу, то адбыцца можа ўсё.