"Наша асноўная аўдыторыя – гэта расейскамоўнае насельніцтва, якому неабходна зьмяніць мазгі", -- кажа прадстаўніца "Свабоднага тэатру" Натальля Каляда. 8 сьнежня ў праскай літаратурнай кавярні “Манмартр” адбыліся дэбаты на тэму “Тэатар у несвабодзе” і дэманстрацыя спэктаклю “Пакаленьне джынс” “Свабоднага тэатру”.
Культурная фундацыя чэскага экс-прэзыдэнта Вацлава Гаўла праводзіць у Празе Беларускі дзень
Юрась Бушлякоў: Спэктакль завяршыўся гадзіну таму, і зь яго толькі што прыйшла наша карэспандэнтка Ганна Соўсь. Ганна, як публіка прыняла спэктакль “Пакаленьне Джынс”?
Ганна Соўсь: Вельмі цёпла. У невялікім памяшканьні кавярні “Манмартр”, спэцыяльна прыстасаваным для такіх камэрных імпрэзаў, паглядзець “Свабодны тэатар” прыйшлі больш за паўсотню чалавек.
І па завяршэньні імпрэзы яны воплескамі падзякавалі галоўнаму і адзінаму выканаўцу спэктаклю “Пакаленьне джынс”, кіраўніку “Свабоднага тэатру” Мікалаю Халезіну. Гэта былі і кіраўнік дыпляматычнай місіі ЗША ў Беларусі Джонатан Мур, і былы кіраўнік дыпляматычнай місіі Чэхіі ў Беларусі Ўладзімер Румл, і Ондржэй Граб, мастацкі кіраўнік праскага тэатру “Арха”, і Ян Румл – сябра чэскага таварыства “Грамадзянская Беларусь”, прадстаўнікі беларускай грамады ў Чэхіі, журналісты.
П'еса “Пакаленьне джынс” мела выразны публіцыстычны характар, заснаваная на рэальных падзеях, якія, як і пэрсанажы, лёгка пазнаюцца: гэта і родныя зьніклых палітыкаў, і знакаміты змагар Валеры Шчукін, дзякуючы якому ў сьледчым ізалятары на вуліцы Акрэсьціна зьявіліся нармальныя лыжкі, і актывісты “Хартыі 97”.
Сцэна, як і належыць ва ўмовах падпольнага тэатру, была аформленая проста, але выразна – краты, слоік з марынаванымі агуркамі, падстаўкі пад сьцягі – а цягам спэктаклю на іх залунае шэсьць сьцягоў: літоўскі, брытанскі, амэрыканскі, чэскі, польскі і беларускі.
У турме нельга быць у джынсах
Спэктакль дубляваўся праз праектар на сьцяне на ангельскую мову, і, як сказаў мне пасьля спэктаклю кіраўнік дыпляматычнай місіі ЗША ў Беларусі Джонатан Мур, які першы раз бачыў спэктакль у кавярні ў Менску, а вось цяпер другі раз у Празе, ён ганарыцца тым, што ў спэктаклі быў амэрыканскі аспэкт – джынс як пазытыўная рэч і сымбаль, які ЗША прынесьлі ў сьвет.
Як сказаў Джонатан Мур, гэты спэктакль своеасабліва глядзіцца ў Празе, паколькі ў ім выразна перадаецца лёс Яна Палаха, хлопца, які спаліў сябе на знак пратэсту супраць уводу савецкіх танкаў у Чэхаславаччыну, помнік-крыж яму Джонатан Мур бачыў на Вацлаўскай плошчы ў Празе .
Бушлякоў: Ганна, вы казалі, што спэктаклю папярэднічалі дэбаты ў кавярні “Манмартр”, хто на іх выступаў і якое ўражаньне яны на вас зрабілі?
Соўсь: У дэбатах бралі ўдзел прадстаўнікі “Свабоднага тэатру” дырэктар Мікалай Халезін і прадусар Натальля Каляда, рэжысэр Уладзімер Шчэрбань, з чэскага боку Ондржэй Граб, мастацкі кіраўнік праскага тэатру “Арха”, дарэчы ў ім цяпер ідзе апошняя п'еса Вацлава Гаўла, Ян Румл – сябра чэскага таварыства “Грамадзянская Беларусь”. Яны расказвалі пра вопыт падпольных тэатраў у Чэхіі, пра спэктаклі на прыватных кватэрах шмат гадоў таму і пра тое, як гэта паўплывала на сучасны чэскі тэатар. Выступы прадстаўнікоў “Свабоднага тэатру" былі вельмі амбіцыйнымі і патаснымі.
Наша асноўная аўдыторыя – гэта расейскамоўнае насельніцтва, якому неабходна зьмяніць мазгі
Паводле прадстаўнікоў “Свабоднага тэатру”, у Беларусі яны працуюць у надзвычай складаных і жорсткіх умовах. Актораў, якія ў іх граюць, пазбаўляюць працы, ім даводзіцца маскаваць паказы пад дні народзінаў, вясельлі. Паводле Мікалая Халезіна, чарга на іхнія спэктаклі дасягае часам 2 тысячаў чалавек, бо не хапае месца ў кватэрах, і маладыя людзі перад тым, як ісьці ў турму, глядзяць начамі спэктаклі “Свабоднага тэатру”.
Мікалай Халезін так вызначыў сутнасьць “Свабоднага тэатру”: гэта адзіны тэатар у Беларусі, які ня мае дачыненьняў зь дзяржавай, гэта адзіны тэатар у Эўропе, які працуе падпольна, і гэта адзіны тэатар, акторы якога былі арыштаваныя разам з гледачамі.
Дарэчы, прадстаўнікі “Свабоднага тэатру” зрабілі і шэраг палітычных заяваў. Напрыклад, каб прысутныя на дэбатах паспрыялі таму, каб Аляксандар Лукашэнка ня трапіў на саміт у Празе ў наступным годзе.
Яшчэ раз скажу, заявы былі патасныя, амбіцыйныя, што, як мне сказаў пасьля дэбатаў Онджэй Граб, мастацкі кіраўнік тэатру “Арха”, і ўласьціва людзям творчым.
