Грамадзкі рэдактар гэтага тыдня – пяцікурсьніца Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту культуры і мастацтва Саша Клімовіч. Яна – будучы тэатральны рэжысэр. Вучобу ў ВНУ спалучае з актыўнай працай у культурніцкай камісіі грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”. Сёньня Саша Клімовіч разважае пра “дзьвюхмоўе” ў Беларусі.
Беларуская мова для большасьці беларусаў сёньня – альбо нешта незвычайнае, альбо забароненае. Сама ўсё дзяцінства размаўляла па-расейску і да пэўнага ўзросту не задумвалася – чаму?
Ёсьць нейкі парадокс – беларуска, а не размаўляю па-беларуску
Часта чую: “Я беларус, мову ведаю, але не ўжываю…” Раней думала гэтаксама, а зараз мяркую, што мова як рэлігія: хтосьці нараджаецца і выхоўваецца ў ёй, а хтосьці прыходзіць да яе сам. У пэўны час і пад уплывам пэўных абставінаў.
Асабіста для мяне такімі сталі лекцыі па лёгіцы ва ўнівэрсытэце: выкладчык быў выключна нацыянальна арыентаваны, а я тады ўжо пачынала думаць, што ёсьць нейкі парадокс – беларуска, а не размаўляю па-беларуску.
І пачалося… Напачатку ў мяне былі складанасьці, чыста тэхнічныя: маленькі слоўнікавы запас, вымаўленьне… Трэба адзначыць, што ўзровень выкладаньня мовы ў маёй сталічнай школе быў даволі слабы, так што давялося авалодваць ёю практычна з нуля.
Другой перашкодай было асяродзьдзе. Людзі вакол заўсёды заўважаюць зьмены ў табе: калі ты набываеш новую сукенку, абавязкова гэта адзначаць і дадуць сваю ацэнку, а калі ты пачынаеш размаўляць на іншай мове, рэакцыя аднолькавая – зьдзіўленьне і падазрэньне.
У бок апазыцыйных палітыкаў гучаць выпады: палітызуюць мову!
Часта людзі асацыююць беларускую мову з палітыкай, успрымаюць як форму пратэсту, адзнаку апазыцыйнай настроенасьці. А ў бок апазыцыйных палітыкаў гучаць выпады: палітызуюць мову!
Я думаю, гэта ня так. Па-першае, ніякай заканамернасьці паміж мовай і палітычнай пазыцыяй няма. Магу хіба згадзіцца, што мова – гэта пазыцыя грамадзяніна і патрыёта, але ніяк не палітыка. А па-другое, калі хтосьці і робіць мову інструмэнтам палітычнай барацьбы, то гэта палітыкі афіцыйныя.
Памятаю яшчэ часы, калі нацыянальны тэлеканал вёў трансьляцыю навінаў на беларускай мове, а пасьля яна там паступова зьнікла, і зараз па-беларуску ідзе толькі надвор’е. Прыбраўшы мову з тэлебачаньня, шмат якіх людзей фактычна пазбавілі неабходнасьці яе разумець.
У Беларусі афіцыйна двухмоўе, але праблема з разуменьнем адной з дзяржаўных моў узьнікае не ў беларускамоўных, а ў расейскамоўных людзей. Сытуацыя склалася так, што вялікая колькасьць беларускамоўных у пэўных асяродках размаўляе па-руску. Людзі вядуць блогі на матчынай мове, а на працы карыстаюцца “великим и могучим”, каб лішні раз не ўзьнікала непаразуменьняў.
Беларускамоўныя – гэта як людзі, што умеюць пісаць і левай, і правай рукой
Некаторыя ацэньваюць гэта як баязьлівасьць, аднак я лічу, што для захаваньня беларускай мовы як жывой, такія выпадкі ня шкодныя – нашмат горш, калі мы маем тысячы людзей, якія ўвогуле не разумеюць яе.
Часта сутыкаюся зь непаразуменьнямі на моўнай глебе ў крамах, кавярнях. Я ня супраць двухмоўя, але – за справядлівае. І – за прыярытэт нацыянальнай мовы. Вось і думаю, што нельга прымаць на працу у сфэру абслугоўваньня людзей, якія мову не разумеюць.
Беларускамоўныя – гэта як людзі, што умеюць пісаць і левай, і правай рукой. Таму мне здаецца – за такімі людзьмі будучыня.