На мінулым тыдні пасол Злучаных Штатаў Карэн Ст’юарт на патрабаваньне беларускіх ўладаў пакінула Менск. Амэрыканскія дыпляматы выказвалі меркаваньне, што яе ад'езд на кансультацыі зойме некалькі тыдняў, але цяпер сама спадарыня Ст'юарт заяўляе, што ня ўпэўненая ў хуткім вяртаньні ў Беларусь. Учора пасол ЗША адказала на пытаньні "Свабоды" і слухачоў нашага радыё.
Карэспандэнт: Пасьля ад’езду зь Менску Вы ў Брусэлі сустракаліся з прадстаўнікамі кіраўніцтва Эўразьвязу. У чым падабенства і ў чым адрозьненьне палітыкі ЗША і Эўразьвязу што да Беларусі? Якія крокі могуць зрабіць краіны Эўразьвязу ў падтрымку свайго амэрыканскага саюзьніка ў амэрыканска-беларускім дыпляматычным канфлікце?
Ст'юарт: Я спынілася ў Брусэлі па дарозе дадому менавіта таму, што мы вельмі шчыльна каардынуем нашу палітыку з палітыкай Эўразьвязу. І гэта была магчымасьць і мне, і намесьніку памочніка дзяржсакратара спадару Крэймэру спаткацца з прадстаўнікамі Зьвязу.
Падчас нашых сустрэчаў была падкрэсьленая агульная мэта -- каб у Беларусі паважаліся правы чалавека і выконваліся дэмакратычныя стандарты. Мы падзяляем і больш канкрэтную мэту – вызваленьне спадара Казуліна, як апошняга зь міжнародна прызнаных палітычных вязьняў. Гэта ўсё было пацьверджана.
Краіны-чальцы Зьвязу таксама выказалі заклапочанасьць у сувязі з ростам ціску на мяне і на нашае пасольства з боку беларускіх уладаў. Эўразьвяз распрацоўвае свае падыходы, каб данесьці гэтую сваю заклапочанасьць да беларускіх уладаў. Мы, ЗША, – адна краіна, а Эўразьвяз – гэта саюз краінаў, і безумоўна ёсьць пэўныя разыходжаньні ў тактыцы. Але нашы пазыцыі застаюцца вельмі блізкія і скаардынаваныя ў тым, што тычыцца стратэгічнага падыходу.
Карэспандэнт: Ужо пасьля Вашага ад’езду зь Менску была агучаная настойлівая рэкамэндацыя МЗС Беларусі скараціць пэрсанал пасольства ЗША ў Менску. Чым беларускі МЗС тлумачыць сваю рэкамэндацыю, наколькі істотнага скарачэньня пасольства дамагаецца? Якой будзе рэакцыя ЗША?
Ст'юарт: Мы імкнёмся высьветліць, чым яны абгрунтоўваюць гэтыя просьбы. Выглядае, што яны хочуць, каб наша пасольства мела роўна столькі ж супрацоўнікаў, колькі беларускае пасольства ў ЗША. Але мы ня лічым, што Венская канвэнцыя аб дыпляматычных зносінах вымагае гэткай роўнасьці. Так што мы працягваем абмяркоўваць іх просьбу.
Карэспандэнт: У сувязі з ад’ездам з Вашынгтону пасла Хвастова і Вашым ад’ездам зь Менску – ці захаваюць ЗША каналы сувязі з афіцыйным Менскам? Ці прадмета для размоваў наагул няма, пакуль Менск ня выканае ўмовы, якія сталі прычынай амэрыканскіх санкцый?
Ст'юарт: Мы заўсёды трымаем каналы камунікацыі адкрытымі. Але Вы маеце рацыю ў тым, што каб сапраўды палепшыць сытуацыю ў двухбаковых стасунках, яны мусяць выканаць абавязак вызваліць усіх палітычных вязьняў. Гэта істотна зьменіць атмасфэру двухбаковых адносінаў.
ЗША сочаць за справамі Кіма і Парсюкевіча
Карэспандэнт: “У Беларусі распачатыя крымінальныя справы супраць Андрэя Кіма і Сяргея Парсюкевіча. На думку праваабаронцаў гэтыя справы палітычна матываваныя. Ці надаюць Злучаныя Штаты ўвагу гэтым справам, ці будуць яны забытыя, калі, скажам, Аляксандар Казулін выйдзе на волю?”
Ст'юарт: "Безумоўна, я ведаю пра гэтыя дзьве справы. Мы пільна сочым за іх хадой. Пакуль няма ніякіх прысудаў, я не магу гадаць, ці патрапяць яны ў сьпісы палітвязьняў. Але безумоўна ў нашых гутарках з беларускімі ўладамі мы заўсёды заклікаем, каб было дазволенае мірнае выказваньне думак, і каб беларускія ўлады не ўскладнялі праблему, дадаючы ў сьпісы палітычных вязьняў новых асобаў. Але пакуль цяжка сказаць, чым усё скончыцца з прыгаданымі Вамі справамі”.
Карэспандэнт: ”30 сьнежня 2007 году і сёлета ў лютым Аляксандар Лукашэнка публічна папракаў Вас кантактамі з апазыцыяй і Вашымі рэзкімі заявамі. У якой ступені пасол вольны ў сваіх паводзінах, заявах і сустрэчах: ён мае пэўную свабоду рабіць ці не рабіць нешта ці лінія ягоных паводзінаў жорстка вызначаецца кіраўніцтвам краіны, якая яго паслала?”
Ст'юарт: "Паводле Венскай канвэнцыі пасол мае даволі высокую ступень свабоды дзеяньняў. Дыпляматычнае прадстаўніцтва знаходзіцца на месцы падзеяў, каб мець кантакты і сувязі з усімі слаямі грамадзтва. Гэта ня толькі міжурадавыя сувязі. Пасольствы хочуць таксама сустракацца з чальцамі грамадзянскай супольнасьці, назіраць за тым, што робіцца ў краіне, выказаць амэрыканскі погляд і рэакцыі на падзеі. У такіх агульных рамках працуюць усе паслы, у тым ліку і я”.
Вызваленьне Казуліна -- найлепшы шлях да супрацоўніцтва
Карэспандэнт: "У якой ступені ЗША прадбачылі такую рэакцыю беларускага боку на ўвядзеньне эканамічных санкцыяў? Ці меркавалася, што Менск прыме ўмовы, якія сталі прычынай санкцый, у прыватнасьці, што ў адказ на санкцыі будзе вызвалены Аляксандар Казулін?"
Ст'юарт: "Вызваленьне ўсіх палітычных вязьняў, у тым ліку і Казуліна -- гэта была тая рэакцыя, на якую мы спадзяваліся. Што рэакцыя можа быць нэгатыўнай, мы таксама улічвалі. Мы мусілі мець гэта пад увагай, але мы спадзяваліся і далей спадзяемся, што беларускія ўлады пабачаць, што найлепшы спосаб палагодзіць адносіны з намі і не паглыбляць гэты дыпляматычны крызыс -- гэта зрабіць менавіта тыя крокі, пра якія яны раней казалі, што зробяць іх. Гэта значыць паказаць сваю зацікаўленасьць у рэформах і супрацоўніцтве з Захадам”.
Карэспандэнт: "Як бы Вы пракамэнтавалі арышт у Менску амэрыканскага адваката Эмануіла Зэльцэра? Ці зьвязаны гэты арышт з канфліктам афіцыйнага Менску з урадам ЗША?"
Ст'юарт: "Я ведаю, што быў гэты арышт. Але паводле амэрыканскіх законаў аб абароне прыватнага жыцьця я ня маю права камэнтаваць дэталі наконт гэтага амэрыканца. Асабіста я ня бачу падставаў зьвязваць гэта зь іншымі справамі”.
"Апазыцыйны рух расьце і сталее"
Карэспандэнт: "Пытаньне нашага слухача: “У чым, на Ваш погляд, ня мае рацыі беларуская апазыцыя? Ці не шкада Вам грошай амэрыканскіх падаткаплацельшчыкаў на падтрымку гэтай вельмі сумнеўнай "грамадзянскай супольнасьці"? Я сам сябра адной дэмакратычнай партыі, але часам, гледзячы на гэтую дзейнасьць, мне робіцца сорамна за тое, што я апазыцыянэр".
Ст’юарт: “Я займаюся беларуска-амэрыканскімі адносінамі на працягу 6 гадоў. І я назіраю, як беларускі апазыцыйны рух расьце і сталее за гэты час. Я магу пагадзіцца, што яшчэ патрэбная праца па захаваньні адзінства, нягледзячы на тое, што ў апазыцыі прадстаўленыя розныя сілы з рознымі поглядамі. Трэба захаваць адзінства, трэба навучыцца працаваць з тымі праблемамі, якія сапраўды важныя людзям. Я думаю, што гэта ўсё тыя рэчы, якія будуць разьвівацца з цягам часу”.
"Санкцыі скіраваныя толькі на кіраўнітва Беларусі"
Карэспандэнт: ”Наш слухач пытаецца, ці могуць закрануць амэрыканскія санкцыі грамадзянаў Беларусі, якія працуюць ці вучацца ў ЗША?
Ст’юарт: “Не, нашая палітыка санкцый вельмі дакладна скіраваная на кіраўніцтва Беларусі і на маёмасьць, якую кантралюе гэтае кіраўніцтва . Мы ня хочам наносіць шкоду беларускім грамадзянам, студэнтам у Амэрыцы. Ні ў якім выпадку”.
Карэспандэнт: ”І апошняе пытаньне, зноў жа ад нашага слухача -- як Вы цяпер праводзіце час, ці сумуеце па Менску? І калі так, то чаго Вам найбольш не хапае?”
Ст’юарт: “Я страшэнна сумую па Менску. Я была б нашмат больш шчасьлівая, калі б знаходзілася там. Але я вельмі занятая тут, паколькі я ў пастаянным кантакце са сваім пасольствам і з тым, што там адбываецца, як мы вырашаем праблему з гэтымі апошнімі патрабаваньнямі беларускіх уладаў. Я тут зусім не на вакацыях, я вельмі цяжка працую. Найбольш я сумую па людзях, я кожную раніцу прачынаюся і думаю пра тых людзей у Беларусі, зь якімі я хацела бы быць побач”.