Самы вядомы моўны актывіст фэйсбуку Ігар Случак расказаў, як ягоная сямʼя ўплывае на тое, што ён піша скаргі, і пры якой умове ён спыніць сваю актыўнасьць.
Скандал вакол беларускай мовы і хворага на рак падлетка
Гамяльчук Ігар Случак, юрыст і актывіст кампаніі «Справаводзтва па-беларуску», займеў вядомасьць як папулярызатар беларускай мовы ў футболе. Дзякуючы ў тым ліку і ягоным намаганьням на футболках большасьці камандаў Вышэйшай лігі цяпер надпісы па-беларуску.
Не без удзелу Ігара Случака футбольныя клюбы пачалі падпісваць прозьвішчы гульцоў па-беларуску. Сёлета так робяць 11 з 16 клюбаў Найвышэйшай лігі
Таксама Случак дбае аб пашырэньні ўжытку беларускай мовы ў рэкляме і на таварных этыкетках. У карыстальнікаў сацсетак усё гэта збольшага выклікала станоўчыя водгукі, а сам Ігар стаў ці не найбольш вядомым у фэйсбуку папулярызатарам мовы.
Яго раз-пораз крытыкавалі. Але агулам дзейнасьць Случака ўспрымалася пазытыўна. Да гісторыі з пазовам супраць 16-гадовага падлетка Ільлі Клішэвіча, хворага на рак. Ільля напісаў, што «ў Беларусі дзьве дзяржаўныя мовы, і кожны чалавек на якой хоча, на той і размаўляе. У гэтым няма нічога дрэннага. А беларуская мова мёртвая».
Случак падаў пазоў, прасіў пакараць падлетка штрафам «за абразу беларускай мовы». Пазьней атрымаў ліст ад маці Клішэвіча — яна прасіла прабачыць і забраць заяву. А таксама паведамленьне з Салігорскага райвыканкаму, што «падстаў караць Клішэвіча няма». І яшчэ сапраўдны вал крытыкі на сваю старонку ў фэйсбуку ад раззлаваных камэнтатараў. Тыя ў асноўным падзяліліся на дзьве групы. Адны не маглі дараваць Случаку пазову супраць цяжка хворага падлетка. Іншыя казалі, што такімі мэтадамі беларускую мову ў масы не прасунеш.
Спрэчкі працягваюцца ўжо колькі тыдняў. Яны ўзмацніліся пасьля гісторыі з адміністратарам рэстарана «Бургер Кінг», які адказаў на беларускамоўную скаргу па-расейску. Гэтым адміністратар парушыў заканадаўства. І хоць Ігар Случак дачыненьня да гісторыі ня мае, пры абмеркаваньні гэтай сытуацыі згадваюць і яго.
У размове са Свабодай актывіст кажа, што людзі часта не разумеюць, чым на самой справе ён займаецца, а шум уздымаецца ў першую чаргу праз эмоцыі.
«Усё гэта пачалося ў тым ліку праз тое, што на некаторых сайтах зьявіліся загалоўкі — „Ігар Случак хоча прыцягнуць да адказнасьці хворага на рак падлетка“. У людзей адразу эмоцыі ўзьнікалі. Але праблема была ня ў тым, каб прыцягнуць да адказнасьці хворага падлетка. Ідэя была ў тым, каб прыцягнуць да адказнасьці чалавека, які абражае беларускую мову».
Я выбіраю тыя выпадкі, якія могуць прыцягнуць увагу СМІ
А што са шматлікімі крытычнымі камэнтарамі? Няўжо яны не паўплывалі на Случака? Ён кажа, што не. Ігар Случак па-ранейшаму перакананы, што мае рацыю.
«Я да крытыкі стаўлюся больш-менш спакойна. Усім падабацца ніколі ня будзеш. Трэба рабіць сваё. Калі б у мяне зараз спыталіся, ці паўтарыў бы я свае дзеяньні, ці прыцягнуў бы яго да адказнасьці, то я б адказаў, што так, — тлумачыць Ігар. — Нават ведаючы, чым гэта для мяне ў выніку абярнулася. Усё адно гэта зрабіў бы. Таму хлопцу некалькі разоў прапаноўвалі выдаліць камэнтары. Ён адмовіўся, рабіў усё гэта прынцыпова. Я да яго эмоцый ніякіх ня маю. Ён толькі прыклад».
Пра выпадак з хворым падлеткам Ігар Случак гаворыць шмат. Лічыць няправільным рабіць акцэнт на хваробе. Кажа, што пасьля гэтай гісторыі колькасьць тых камэнтатараў, хто асуджае, прыкладна зраўнялася з колькасьцю тых, хто падтрымлівае.
«Нехта думае, што я толькі і раблю, што вышукваю ў інтэрнэце, каго б прыцягнуць. На самой справе ўсё больш складана. Я выбіраю тыя выпадкі, якія могуць прыцягнуць увагу СМІ. Каб гісторыя не засталася незаўважанай. Каб на яскравых прыкладах паказваць, што нельга беларускую мову абражаць, і каб як мага больш людзей пра гэта даведалася».
Ігар Случак перакананы: у хуткім часе яму больш ня прыйдзецца пісаць скаргі і звароты. Таму што ўсё часьцей людзі самі гэта робяць. Яскравы прыклад — гісторыя Анатоля Новікава, якога адмовіліся разумець у «Бургер Кінгу». Для супрацоўніка сеткі фастфуду справа можа скончыцца грашовым штрафам. Рэакцыя карыстальнікаў сацсетак, як і ў выпадку з хворым на рак падлеткам, неадназначная.
«Пашкодзіць беларускай мове такімі скандаламі немагчыма»
«Я думаю, што пашкодзіць беларускай мове такімі гісторыямі немагчыма. Ёй тысячу гадоў шкодзілі так, што гэта дробязі... Я ўсё гэта раблю не для папулярызацыі беларускай мовы, а для таго, каб мову не прыніжалі. Калі нехта ёй не карыстаецца, хай не карыстаецца. Але пры гэтым нельга яе зьневажаць. Мая маці ўсё жыцьцё выкладала беларускую мову, і калі нехта кажа, што яна мёртвая, то гэта абраза для маёй сямʼі».
Калі нехта кажа, што беларуская мова — мёртвая, гэта абраза для маёй сямʼі
Па словах Случака, беларусам трэба адыходзіць ад мяккасьці і цьвёрда трымацца тых заканадаўчых нормаў, якія ўжо існуюць. Трэба дамагацца, каб ва ўсіх кавярнях ведалі, што такое гарбата, каб беларуская мова была нармальным сродкам камунікацыі. А таксама, каб усталяваны ў 1996 годзе білінгвізм рэальна выконваўся.
Случак кажа, што беларусы абіраюць расейскую мову таму, што яна цяпер асноўная. Беларуская мова павінна мець сапраўды роўныя з расейскай умовы. Калі гэта не падштурхне беларусаў часьцей карыстацца беларускай мовай, актывіст гатовы прызнаць паразу.
«Калі пры роўных умовах беларус да беларускай мовы не павернецца, то я прызнаю, што ёсьць праблема. Што беларусы ня хочуць гаварыць па-беларуску. А пакуль жа я лічу, што беларусы проста ня хочуць жыць у стрэсе, ня хочуць карыстацца мовай, якой нідзе няма. Беларусы проста ня хочуць парыць сабе галаву», — кажа Случак.
«У рэальным сьвеце ніхто ня ведае, хто такі Случак»
Ігар Случак бачыць прычыны для аптымізму. Па ягоных словах, гэта заўважна і ў яго родным Гомлі.
«Беларускамоўных школ становіцца ўсё менш, а беларускамоўных людзей — усё больш», — кажа Случак.
Па словах моўнага актывіста, ён вельмі часта чуе беларускую мову з вуснаў людзей, не ангажаваных у палітыку і далёкіх ад беларускай культуры.
Актывіст кажа, што, нягледзячы на ўсе спрэчкі, ніхто з важных для яго людзей ня выказаўся супраць ягоных мэтадаў. Хутчэй наадварот. Случак адчувае іх падтрымку.
«Нельга арыентавацца толькі на фэйсбук і сацсеткі наогул. Людзі вельмі хутка губляюць там стрыжань, пачынаюцца нейкія разборкі. Пытаньне асноўнае губляецца. На думку людзей трэба арыентавацца, але я вось выходжу зь віртуальнага сьвету ў рэальны. А там ніхто ня ведае, хто такі Случак, ніхто ня ведае ўсіх гэтых гісторый», — кажа Ігар.
Зь іншага боку, ён сам прызнае, што пасьля некалькіх пазоваў за абразу беларускай мовы такіх выпадкаў у інтэрнэце становіцца ўсё менш. І цяпер, калі хто дазваляе сабе абразьлівыя камэнтары, то робіць іх звычайна пад ананімным нікам, а не пад сваім сапраўдным імем.
«Моўнае пытаньне заўсёды неадназначнае. Калі я ўжо ўзяўся за яго, то трэба быць гатовым, што ня ўсе будуць падтрымліваць», — кажа Ігар Случак.
