Асноўнае, чаго варта чакаць і што трэба ведаць аб гэтай падзеі, сабраў карэспандэнт Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода Рэйд Стэндыш.
Злучаныя Штаты і Расея сустракаюцца ў Саудаўскай Арабіі для перамоваў аб спыненьні вайны ва Ўкраіне і агульнай напружанасьці паміж Вашынгтонам і Масквой, што можа паўплываць на сытуацыю зь бясьпекай у Эўропе ў наступныя гады.
Сустрэча ў Эр-Рыядзе 18 лютага адбываецца ў той момант, калі Вашынгтон актывізаваў свае намаганьні для спыненьня амаль трохгадовай вайны ва Ўкраіне і пачаў дыпляматычны бліц, які прымусіў Кіеў і эўрапейскія ўрады задацца пытаньнем, якую форму можа прыняць угода аб спыненьні вайны.
«Гэта зьяўляецца першым крокам у працяглым працэсе перамоваў, але падзеі таксама разьвіваюцца хутка, — сказаў Радыё Свабода Найджэл Гулд-Дэйвіс, былы брытанскі дыплямат, які цяпер зьяўляецца старшым навуковым супрацоўнікам Міжнароднага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў.— Цяпер існуе цякучасьць, якая будзе працягваць разьвівацца ў гэты момант высокай нявызначанасьці».
Хто будзе на перамовах у Эр-Рыядзе?
Перамовы зьяўляюцца першымі асабістымі абмеркаваньнямі на высокім узроўні за апошнія гады і закліканыя пракласьці шлях да саміту паміж прэзыдэнтам ЗША Дональдам Трампам і прэзыдэнтам Расеі Ўладзімірам Пуціным.
У перамовах возьмуць удзел міністар замежных спраў Расеі Сяргей Лаўроў і дарадца Пуціна ў замежнай палітыцы Юрый Ушакоў.
Вашынгтон таксама пацьвердзіў, што дзяржсакратар ЗША Марка Рубіё, дарадца ў нацыянальнай бясьпецы Майк Уолц і спэцыяльны пасланьнік на Блізкім Усходзе Стыў Уіткаф возьмуць удзел.
У складзе дэлегацыі ЗША няма генэрала ў адстаўцы Кіта Келага, спэцыяльнага пасланьніка, прызначанага Белым домам для перамоваў аб урэгуляваньні вайны.
Прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі ня быў запрошаны на перамовы і заявіў, што Кіеў ня будзе прызнаваць ніякіх дамоўленасьцяў адносна Ўкраіны, калі ён ня будзе прысутнічаць за сталом перамоваў.
Зяленскі, які зараз знаходзіцца ў турнэ па Блізкім Усходзе, якое ўключае візыты ў Аб’яднаныя Арабскія Эміраты, Саудаўскую Арабію і Турэччыну, таксама пацьвердзіў, што Келаг прыбудзе ў Кіеў 20 лютага для «шырокіх размоў аб гарантыях бясьпекі».
Што на парадку дня ў Саудаўскай Арабіі?
У інтэрвію CBS 16 лютага Рубіё сказаў, што сустрэча ў Эр-Рыядзе будзе накіраваная на тое, каб пачаць больш шырокую размову, якая «будзе ўключаць у сябе Ўкраіну і будзе прадугледжваць канец вайны».
Але таксама чакаецца, што дыскусіі паміж Рубіё і Лаўровым будуць больш шырокімі, чым тое, як пасярэднічаць да міру ва Ўкраіне, і могуць закрануць больш шырокія аспэкты адносінаў Масквы і Вашынгтона, такія як санкцыі, энэргетыка і пытаньні бясьпекі.
Рубіё таксама сказаў, што Кіеў і эўрапейскія ўрады будуць уцягнутыя ў перамовы, калі яны пойдуць наперад пасьля сустрэчы з Лаўровым і расейскай дэлегацыяй у Эр-Рыядзе.
«Калі гэта рэальныя перамовы — а мы яшчэ ня там — але калі гэта адбудзецца, трэба будзе ўцягнуць Украіну, таму што яны былі акупаваныя, і эўрапейцаў трэба будзе ўцягнуць, таму што яны таксама ўвялі санкцыі супраць Пуціна і Расеі, і яны ўнесьлі свой уклад у гэтыя намаганьні», — сказаў Рубіё.
Перад ад’ездам у Саудаўскую Арабію Лаўроў 17 лютага паўтарыў, што Расея не разглядае магчымасьці адмовы ад захопленых ёю тэрыторый ва Ўкраіне.
Калі эўрапейскія лідэры сабраліся ў Парыжы на надзвычайны саміт па Ўкраіне і абароне, Лаўроў таксама заявіў, што ня бачыць прычын для ўдзелу эўрапейцаў у дыскусіях.
«Нічога вялікага насамрэч ня будзе вырашана, пакуль Трамп і Пуцін не сядзяць у адным пакоі», — сказаў Радыё Свабода Эндру Д’Аньеры, супрацоўнік Атлянтычнай рады.
«Гэта азначае, што ў эўрапейцаў і ўкраінцаў яшчэ ёсьць час і шмат магчымасьцяў для фармаваньня думак адміністрацыі Трампа».
Якія апошнія заявы ЗША аб спыненні вайны?
Трамп выступаў за хуткае спыненьне вайны ва Ўкраіне, і цяпер яго адміністрацыя заяўляе, што імкнецца дасягнуць пагадненьня на працягу першых 100 дзён знаходжаньня на пасадзе.
Перамовы ў Саудаўскай Арабіі адбываюцца пасьля шэрагу апошніх заяў Трампа і афіцыйных асоб ЗША аб спыненьні вайны ва Ўкраіне.
Падчас свайго першага візыту ў Эўропу з моманту ўступленьня на пасаду міністар абароны ЗША Піт Гэгсэт заявіў 12 лютага ў штаб-кватэры NATO, што Вашынгтон не падтрымлівае ўступленьня Ўкраіны ў NATO ў рамках мірнага ўрэгуляваньня і што для Кіева «нерэальна» аднавіць свае тэрытарыяльныя межы на 2014 год, да таго, як Расея ўварвалася ў Крым і ўсходнюю Ўкраіну.
Гэгсэт таксама заявіў, што эўрапейскія войскі павінны быць галоўнай сілай, якая гарантуе бясьпеку пасьляваеннай Украіны, і што войскі ЗША не павінны ўдзельнічаць.
У той жа дзень адбылася тэлефонная размова Пуціна і Трампа, падчас якой прэзыдэнт ЗША, здавалася, даў сыгнал аб спыненьні дыпляматычнай ізаляцыі Расеі, калі абодва лідэры абмяркоўвалі «двухбаковае эканамічнае супрацоўніцтва», а Трамп заклікаў вярнуць Маскву ў G8 прамыслова разьвітых краін, адкуль Расею выключылі за анэксію Крыму ў 2014 годзе.
Якая пазыцыя Расеі на перамовах?
Пуцін першапачаткова хацеў захапіць Кіеў і паставіць урад, які сымпатызуе Маскве. Не зрабіўшы гэтага, Крэмль цьвёрда прытрымліваўся сваіх патрабаваньняў захаваць участкі акупаванай украінскай тэрыторыі і абмежаваць колькасьць украінскіх войскаў.
Падчас іх тэлефоннай размовы Пуцін сказаў Трампу, што хоча «ўрэгуляваць прычыны канфлікту», паказаўшы, што Расея не адмовілася ад сваёй мэты спыніць амбіцыі Ўкраіны інтэгравацца з Захадам і адкаціць назад парадак бясьпекі, які склаўся пасьля халоднай вайны.
«Калі б я быў Пуціным, я б цяпер спрабаваў выкарыстаць гатоўнасьць Злучаных Штатаў хутка заключыць дамову, каб даведацца, ці змагу я як мага больш наблізіцца да максымалісцкіх пазыцыяў, якія я займаў ад пачатку вайны», — сказаў Радыё Свабода Джон Гардзі, экспэрт у Расеі ў Фондзе абароны дэмакратыяў, аналітычным цэнтры з Вашынгтону, акруга Калюмбія.
Гулд-Дэйвіс, былы брытанскі дыплямат, кажа, што Крэмль мог бы выставіць такія ж патрабаваньні, як і ў канцы 2021 году, перш чым пачаць поўнамаштабнае ўварваньне.
Тады Лаўроў на перамовах са Злучанымі Штатамі выступіў з патрабаваньнямі, якія прадугледжвалі забарону на ўступленьне Ўкраіны ў NATO і вывад дыслякацыі войскаў і ўзбраеньняў NATO туды, дзе яны былі разьмешчаныя ў 1997 годзе, да пашырэньня альянсу на ўсход.
«Пуцін ясна даў зразумець, што ён не зацікаўлены ў спыненьні агню, ён хоча толькі канчатковага заканчэньня вайны», — сказаў Гулд-Дэйвіс. «Гэта прадугледжвае нейкае ўрэгуляваньне шэрагу фундамэнтальных пытаньняў і стварэньне новага рэгіянальнага парадку, які быў бы на значна больш выгадных для Расеі ўмовах».
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
