Цяпер вайсковы пэнсіянэр Аляксандар Пашчанка жыве ў Жлобіне. А ў сярэдзіне 1990-х ён стаў нявольным сьведкам гібелі двух амэрыканскіх паветраплавальнікаў недалёка ад Бярозы. Спадар Пашчанка рыхтаваў да вылету верталёты, якія атрымалі заданьне зьнішчыць парушальніка беларускай мяжы.
(Пашчанка: ) “Гэта было ў аўторак 12 верасьня, стаяў вельмі ясны дзень. У нас палёты пачаліся дзесьці каля абеду. Але ўжо перад палётамі панеслася пагалоска, што дзесьці недалёка ад Засімавічаў праляцеў паветраны шар. А нехта яго нават і бачыў... Ну, а на самой справе былі два шары; адзін пасьля пасадзілі на поўдні Брэсцкай вобласьці…”.
(Карней: ) “Значыць, у паветра быў узьняты не адзін верталёт?”
(Пашчанка: ) “Паднялі адзін, потым другі. Ніхто не чакаў прысутнасьці чалавека на шары. Калі быў дадзены загад на адкрыцьцё агню, то першы раз у мішэнь не пацэлілі (потым гэта было залічана як “кантрольны стрэл”). Трапілі з другой спробы… Той экіпаж потым увесь час тармашылі, разы тры яны ў Менск езьдзілі. Але ніхто ня мог зразумець, што далей рабіць. І завяршыліся іхныя паездкі тым, што ўсім далі па гадзіньніку з новым гербам Беларусі, просьценькі такі гадзіньнік. Вось так аддзячылі за пільнасьць. Бо не маглі ніяк вырашыць, што рабіць і хто тут насамрэч вінаваты. А як мне падалося, то вінаватая ва ўсім была беларуская бульба. Тады не прайшоў дзесьці факс з папярэджаньнем аб палётах, усе ж бульбу капалі, верасень…”.
(Карней: ) “А пасьля здарэньня вайскоўцы з гэтага экіпажу служылі там жа ці іх кудысьці перавялі?”.
(Пашчанка: ) “Служылі там жа. Тады ж быў, самі ведаеце, такі час… Груба кажучы, бардак суцэльны... Але тады экіпаж у Пружанскім саборы Аляксандра Неўскага замовіў імшу па забітых амэрыканцах...”
(Карней: ) “Менавіта вайскоўцы, якія стралялі ў шар?”.
(Пашчанка: ) “Ну, два чалавекі з экіпажу, так…”.
(Карней: ) “Іншымі словамі, перажывалі за тое, што ўчынілі?”
(Пашчанка: ) “Перажывалі ж, канешне, тады гарэлкі колькі выпілі. Яны ж ня бачылі тых, каго забілі: стрэльнулі быццам па пустым шары, а загінулі людзі. Перажывалі ж, вядома…”.
(Карней: ) “Ці вядома вам што-небудзь пра лёс таго экіпажу зараз?”.
(Пашчанка: ) “На гэты момант застаўся служыць толькі былы камандзір экіпажу, два астатнія звольніліся: адзін, дарэчы, быў увогуле родам дзесьці з Сахаліну, а другі зараз у Гародні дзесьці ашываецца”.
(Карней: ) “Вы напачатку ўзгадвалі, што былі заўважаныя два паветраныя шары… Як саджалі другі?”.
(Пашчанка: ) “Другі шар пасадзілі пазьней, іншым экіпажам. Зараз камандзір таго экіпажу Бароўскі служыць дзесьці ў Менску... Мабыць, на той момант ужо была сувязь паміж шарамі, бо яны з той другой гандолы рукамі махалі, маўляў, не страляйце. І іх пасадзілі ў Маларыцкім раёне, сярод палёў. Народ бульбу капае, а тут паветраны шар раптам садзіцца. Празь нейкі час прыехаў мікрааўтобус, усё хутка пагрузілі, іх забралі. Вось такія былі справы”.
12 верасьня 1995 году некалькі дзесяткаў паветраных шароў, якія бралі ўдзел у міжнародных спаборніцтвах паветраплавальнікаў, накіраваліся са Швэйцарыі далей на ўсход. Аднак гандола паветраных падарожнікаў, амэрыканцаў Алана Фрэнчэля і Джона Сьцюарта да фінішу не даляцела: у раёне Бярозы яны былі зьбітыя сіламі беларускай супрацьпаветранай абароны. Дзяржаўная камісія ў справе разьбіральніцтва прычынаў інцыдэнту так і не патлумачыла, якая была неабходнасьць ва ўжываньні сілы.
(Пашчанка: ) “Гэта было ў аўторак 12 верасьня, стаяў вельмі ясны дзень. У нас палёты пачаліся дзесьці каля абеду. Але ўжо перад палётамі панеслася пагалоска, што дзесьці недалёка ад Засімавічаў праляцеў паветраны шар. А нехта яго нават і бачыў... Ну, а на самой справе былі два шары; адзін пасьля пасадзілі на поўдні Брэсцкай вобласьці…”.
(Карней: ) “Значыць, у паветра быў узьняты не адзін верталёт?”
(Пашчанка: ) “Паднялі адзін, потым другі. Ніхто не чакаў прысутнасьці чалавека на шары. Калі быў дадзены загад на адкрыцьцё агню, то першы раз у мішэнь не пацэлілі (потым гэта было залічана як “кантрольны стрэл”). Трапілі з другой спробы… Той экіпаж потым увесь час тармашылі, разы тры яны ў Менск езьдзілі. Але ніхто ня мог зразумець, што далей рабіць. І завяршыліся іхныя паездкі тым, што ўсім далі па гадзіньніку з новым гербам Беларусі, просьценькі такі гадзіньнік. Вось так аддзячылі за пільнасьць. Бо не маглі ніяк вырашыць, што рабіць і хто тут насамрэч вінаваты. А як мне падалося, то вінаватая ва ўсім была беларуская бульба. Тады не прайшоў дзесьці факс з папярэджаньнем аб палётах, усе ж бульбу капалі, верасень…”.
(Карней: ) “А пасьля здарэньня вайскоўцы з гэтага экіпажу служылі там жа ці іх кудысьці перавялі?”.
(Пашчанка: ) “Служылі там жа. Тады ж быў, самі ведаеце, такі час… Груба кажучы, бардак суцэльны... Але тады экіпаж у Пружанскім саборы Аляксандра Неўскага замовіў імшу па забітых амэрыканцах...”
(Карней: ) “Менавіта вайскоўцы, якія стралялі ў шар?”.
(Пашчанка: ) “Ну, два чалавекі з экіпажу, так…”.
(Карней: ) “Іншымі словамі, перажывалі за тое, што ўчынілі?”
(Пашчанка: ) “Перажывалі ж, канешне, тады гарэлкі колькі выпілі. Яны ж ня бачылі тых, каго забілі: стрэльнулі быццам па пустым шары, а загінулі людзі. Перажывалі ж, вядома…”.
(Карней: ) “Ці вядома вам што-небудзь пра лёс таго экіпажу зараз?”.
(Пашчанка: ) “На гэты момант застаўся служыць толькі былы камандзір экіпажу, два астатнія звольніліся: адзін, дарэчы, быў увогуле родам дзесьці з Сахаліну, а другі зараз у Гародні дзесьці ашываецца”.
(Карней: ) “Вы напачатку ўзгадвалі, што былі заўважаныя два паветраныя шары… Як саджалі другі?”.
(Пашчанка: ) “Другі шар пасадзілі пазьней, іншым экіпажам. Зараз камандзір таго экіпажу Бароўскі служыць дзесьці ў Менску... Мабыць, на той момант ужо была сувязь паміж шарамі, бо яны з той другой гандолы рукамі махалі, маўляў, не страляйце. І іх пасадзілі ў Маларыцкім раёне, сярод палёў. Народ бульбу капае, а тут паветраны шар раптам садзіцца. Празь нейкі час прыехаў мікрааўтобус, усё хутка пагрузілі, іх забралі. Вось такія былі справы”.
12 верасьня 1995 году некалькі дзесяткаў паветраных шароў, якія бралі ўдзел у міжнародных спаборніцтвах паветраплавальнікаў, накіраваліся са Швэйцарыі далей на ўсход. Аднак гандола паветраных падарожнікаў, амэрыканцаў Алана Фрэнчэля і Джона Сьцюарта да фінішу не даляцела: у раёне Бярозы яны былі зьбітыя сіламі беларускай супрацьпаветранай абароны. Дзяржаўная камісія ў справе разьбіральніцтва прычынаў інцыдэнту так і не патлумачыла, якая была неабходнасьць ва ўжываньні сілы.
