Інтэрвію палітык даў DW.
Міністар замежных спраў Літвы Габрыелюс Ландсбергіс у інтэрвію для праграмы «вТРЕНД.de» адказаў на пытаньні аб тым, ці працягне Літва выдаваць шэнгенскія візы расейцам і беларусам, як ставяцца жыхары краіны да расейцаў, што прыехалі пасьля пачатку вайны РФ супраць Украіны, якую дапамогу аказвае Літва ўкраінцам і ці лічыць падтрымку ЭЗ Украіне дастатковай.
— Я хацеў бы пачаць з інтэрвію, якое прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі даў некалькі дзён таму і ў якім ён, па сутнасьці, заклікаў Захад увесьці забарону на паездкі для ўсіх расейцаў. Такім чынам яны адчуюць, што іх краіна сапраўды знаходзіцца ў стане вайны, сказаў ён. Якая ваша думка наконт яго прапановы?
— Пачнем з таго, што Літва прыняла гэтае рашэньне даволі рана. І ня толькі з палітычных прычын, але і з практычных. Справа ў тым, што калі пачалася вайна, у Літву накіраваўся вялізны паток людзей, якія шукалі прытулку. Яны ўцякалі ад перасьледу, напрыклад, зь Беларусі, які пачаўся ўжо даўно.
— 2020 год?
— Так. 2020-ы. Прайшло ўжо амаль два гады. А таксама з Расеі, з Масквы. Магчымасьці консульства абмежаваныя, гэта азначае, што людзі могуць выдаць толькі абмежаваную колькасьць візаў. Так што трэба адказаць на вельмі простае пытаньне: каму вы дасьцё візу першым? Сям’і члена NGO, які можа зазнаваць перасьлед, чые бацька ці маці зазнаюць перасьлед, — або турысту, які хоча правесьці некалькі выдатных дзён на ўзьбярэжжы Літвы? Адказ відавочны.
Таму мы практычна спынілі выдачу візаў людзям, якія едуць на адпачынак, і выдаём толькі візы з гуманітарных меркаваньняў. Так што для нас гэта ня новая дыскусія, і мы лічым, што гэта павінна быць агульнаэўрапейскім рашэньнем, таму што, як вы ведаеце, пакуль Шэнген працуе так, як цяпер, нашы межы прапускаюць людзей як губка. Некаторыя заяжджаюць у адну краіну...
— Так, калі Фінляндыя выдае візу, то потым зь ёю можна паехаць у ЭЗ куды заўгодна.
— Так, так. Менавіта так. І мы таксама бачылі такія выпадкі. Людзі, якія не павінны былі знаходзіцца ў Літве, раптам аказваюцца тут ці ў іншых краінах. Так што такое здараецца. Таму мы цалкам падтрымліваем рашэньне на эўрапейскім узроўні. І потым, відавочна, ёсьць палітычны бок пытаньня, а ёсьць маральны.
Мы разумеем, што людзі былі вымушаныя ўцякаць з Украіны, некаторыя зь іх застаюцца там, змагаюцца за сваё жыцьцё, змагаюцца за свае дамы, у той час як людзі з краіны, якая вядзе вайну, усё яшчэ могуць свабодна падарожнічаць і карыстацца ўсімі выгодамі вольнага сьвету, супраць якіх, па сутнасьці, змагаецца іх урад.
«Мы можам ацаніць, у каго ёсьць гуманітарная патрэба атрымаць візу»
— Але расейская апазыцыя, прынамсі яе частка, кажа, што гэтыя візавыя забароны перашкаджаюць людзям паехаць у ЭЗ зь меркаваньняў бясьпекі, перашкаджаюць прадстаўнікам НКА, палітычным актывістам, якім цяпер у Расеі пагражаюць працяглыя турэмныя тэрміны. Такім чынам, яны кажуць, што вы, па сутнасьці, граеце на руку Пуціну.
— Я б так не сказаў. Літва — выдатны таму прыклад, бо мы змаглі перастаць выдаваць турыстычныя візы і спыніць людзей, якія прыяжджаюць сюды дзеля задавальненьня, але фактычна дазволіць прыяжджаць сюды людзям, якія ўцякаюць ад перасьледу. І зноў жа, я маю на ўвазе, што мы павінны адказаць сабе на іншае пытаньне. Зь якой Расеяй мы хочам мець справу ў будучыні? З той, у якой як бы дзьве краіны, так бы мовіць, адна дыктатарская — людзі, якія вырашылі застацца там, застаюцца, і ім усё роўна. А ўсе астатнія, хто супраць вайны, хто прытрымліваецца дэмакратычных каштоўнасьцяў, яны зьехалі...
— Гэта ўжо рэальнасьць. Гэтыя дзьве Расеі — ужо рэальнасьць.
— Не канечне. Я б так не сказаў. Ведаеце, калі мы кажам, што нават калі б у Расеі было пяць, дзесяць працэнтаў людзей, якія супраць вайны, то гаворка б ужо ішла пра мільёны. Вы хочаце, каб гэтыя мільёны былі ўнутры Расеі ці за яе межамі?
— Які ваш адказ?
— Я па-ранейшаму веру, што перамены прыходзяць знутры. І калі мы верым, што ў будучыні нас чакае дэмакратычная Расея, то яе станаўленьне будзе адбывацца знутры, у асноўным ад тых пяці, сямі, пятнаццаці, хто ведае, колькі працэнтаў. Але гэта паходзіць ад іх.
— Дапусьцім, ЭЗ, Эўракамісія, Рада ЭЗ зьбяруцца, каб прыняць рашэньне аб адзінай візавай палітыцы. Якая будзе канчатковая пазыцыя Літвы?
— Я б выказаў здагадку, што рашэньне Літвы па візах — гэта той шлях, па якім можна пайсьці. Спыніць выдачу візаў людзям, якія прыяжджаюць сюды зь любых прычын, акрамя гуманітарных. А як можна ацаніць прычыны? Мы знайшлі спосаб, супрацоўнічаючы зь няўрадавымі арганізацыямі і многімі іншымі партнэрамі. Так мы можам ацаніць, у каго ёсьць гуманітарнае запатрабаваньне і ён уцякае ад перасьледу, а хто, па сутнасьці, жадаў прыкінуцца і проста жыць прасьцейшым жыцьцём тут, у Літве ці на Захадзе.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
