Інтэрвію палітык даў DW.
Міністар замежных спраў Літвы Габрыелюс Ландсбергіс у інтэрвію для праграмы «вТРЕНД.de» адказаў на пытаньні аб тым, ці працягне Літва выдаваць шэнгенскія візы расейцам і беларусам, як ставяцца жыхары краіны да расейцаў, што прыехалі пасьля пачатку вайны РФ супраць Украіны, якую дапамогу аказвае Літва ўкраінцам і ці лічыць падтрымку ЭЗ Украіне дастатковай.
— Я хацеў бы пачаць з інтэрвію, якое прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі даў некалькі дзён таму і ў якім ён, па сутнасьці, заклікаў Захад увесьці забарону на паездкі для ўсіх расейцаў. Такім чынам яны адчуюць, што іх краіна сапраўды знаходзіцца ў стане вайны, сказаў ён. Якая ваша думка наконт яго прапановы?
— Пачнем з таго, што Літва прыняла гэтае рашэньне даволі рана. І ня толькі з палітычных прычын, але і з практычных. Справа ў тым, што калі пачалася вайна, у Літву накіраваўся вялізны паток людзей, якія шукалі прытулку. Яны ўцякалі ад перасьледу, напрыклад, зь Беларусі, які пачаўся ўжо даўно.
— 2020 год?
— Так. 2020-ы. Прайшло ўжо амаль два гады. А таксама з Расеі, з Масквы. Магчымасьці консульства абмежаваныя, гэта азначае, што людзі могуць выдаць толькі абмежаваную колькасьць візаў. Так што трэба адказаць на вельмі простае пытаньне: каму вы дасьцё візу першым? Сям’і члена NGO, які можа зазнаваць перасьлед, чые бацька ці маці зазнаюць перасьлед, — або турысту, які хоча правесьці некалькі выдатных дзён на ўзьбярэжжы Літвы? Адказ відавочны.
Таму мы практычна спынілі выдачу візаў людзям, якія едуць на адпачынак, і выдаём толькі візы з гуманітарных меркаваньняў. Так што для нас гэта ня новая дыскусія, і мы лічым, што гэта павінна быць агульнаэўрапейскім рашэньнем, таму што, як вы ведаеце, пакуль Шэнген працуе так, як цяпер, нашы межы прапускаюць людзей як губка. Некаторыя заяжджаюць у адну краіну...
— Так, калі Фінляндыя выдае візу, то потым зь ёю можна паехаць у ЭЗ куды заўгодна.
— Так, так. Менавіта так. І мы таксама бачылі такія выпадкі. Людзі, якія не павінны былі знаходзіцца ў Літве, раптам аказваюцца тут ці ў іншых краінах. Так што такое здараецца. Таму мы цалкам падтрымліваем рашэньне на эўрапейскім узроўні. І потым, відавочна, ёсьць палітычны бок пытаньня, а ёсьць маральны.
Мы разумеем, што людзі былі вымушаныя ўцякаць з Украіны, некаторыя зь іх застаюцца там, змагаюцца за сваё жыцьцё, змагаюцца за свае дамы, у той час як людзі з краіны, якая вядзе вайну, усё яшчэ могуць свабодна падарожнічаць і карыстацца ўсімі выгодамі вольнага сьвету, супраць якіх, па сутнасьці, змагаецца іх урад.
«Мы можам ацаніць, у каго ёсьць гуманітарная патрэба атрымаць візу»
— Але расейская апазыцыя, прынамсі яе частка, кажа, што гэтыя візавыя забароны перашкаджаюць людзям паехаць у ЭЗ зь меркаваньняў бясьпекі, перашкаджаюць прадстаўнікам НКА, палітычным актывістам, якім цяпер у Расеі пагражаюць працяглыя турэмныя тэрміны. Такім чынам, яны кажуць, што вы, па сутнасьці, граеце на руку Пуціну.
— Я б так не сказаў. Літва — выдатны таму прыклад, бо мы змаглі перастаць выдаваць турыстычныя візы і спыніць людзей, якія прыяжджаюць сюды дзеля задавальненьня, але фактычна дазволіць прыяжджаць сюды людзям, якія ўцякаюць ад перасьледу. І зноў жа, я маю на ўвазе, што мы павінны адказаць сабе на іншае пытаньне. Зь якой Расеяй мы хочам мець справу ў будучыні? З той, у якой як бы дзьве краіны, так бы мовіць, адна дыктатарская — людзі, якія вырашылі застацца там, застаюцца, і ім усё роўна. А ўсе астатнія, хто супраць вайны, хто прытрымліваецца дэмакратычных каштоўнасьцяў, яны зьехалі...
— Гэта ўжо рэальнасьць. Гэтыя дзьве Расеі — ужо рэальнасьць.
— Не канечне. Я б так не сказаў. Ведаеце, калі мы кажам, што нават калі б у Расеі было пяць, дзесяць працэнтаў людзей, якія супраць вайны, то гаворка б ужо ішла пра мільёны. Вы хочаце, каб гэтыя мільёны былі ўнутры Расеі ці за яе межамі?
— Які ваш адказ?
— Я па-ранейшаму веру, што перамены прыходзяць знутры. І калі мы верым, што ў будучыні нас чакае дэмакратычная Расея, то яе станаўленьне будзе адбывацца знутры, у асноўным ад тых пяці, сямі, пятнаццаці, хто ведае, колькі працэнтаў. Але гэта паходзіць ад іх.
— Дапусьцім, ЭЗ, Эўракамісія, Рада ЭЗ зьбяруцца, каб прыняць рашэньне аб адзінай візавай палітыцы. Якая будзе канчатковая пазыцыя Літвы?
— Я б выказаў здагадку, што рашэньне Літвы па візах — гэта той шлях, па якім можна пайсьці. Спыніць выдачу візаў людзям, якія прыяжджаюць сюды зь любых прычын, акрамя гуманітарных. А як можна ацаніць прычыны? Мы знайшлі спосаб, супрацоўнічаючы зь няўрадавымі арганізацыямі і многімі іншымі партнэрамі. Так мы можам ацаніць, у каго ёсьць гуманітарнае запатрабаваньне і ён уцякае ад перасьледу, а хто, па сутнасьці, жадаў прыкінуцца і проста жыць прасьцейшым жыцьцём тут, у Літве ці на Захадзе.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
