На гэтыя пытаньні Юрыя Дракахруста на канале Свабода Premium адказвае гісторык, палітычны аглядальнік Расейскай службы Радыё Свабода Яраслаў Шымаў.
Шымаў
- Хочацца спадзявацца, што гэта ня ліпень 1914 году і ня жнівень 1939 году. Інакш нас чакае катастрофа велізарнага маштабу.
- Цяперашняя сытуацыя мне не падаецца такой, зь якой няма іншага выйсьця, акрамя вайны. І ў 1914-м і ў 1939-м бакі былі зьвязаныя тым, што адбывалася раней.
- Напярэдадні І сусьветнай вайны склаліся дзьве кааліцыі дзяржаваў, якія супрацьстаялі адна адной. Там былі дакладныя ўзаемныя абавязкі ўнутры гэтых кааліцыяў. І калі адбылося забойства эрцгерцага, адзін крок вымагаў наступны.
- Цяпер Расея па сутнасьці самотная ў сваіх мэтах і патрабаваньнях. Сі Цзінпін, кітайскі лідэр, заявіў, Кітай аддае перавагу дыпляматычным, несілавым спосабам вырашэньня канфлікту. Многія аналітыкі, у тым ліку і ў Маскве, прачыталі гэта як пасланьне Пуціну — Кітай за цябе «ўпісвацца» ня будзе.
- Я згодны з вэрсіяй, што гэта спроба рэваншу прайгралага. Нехта адносіць пачатак гэтай лініі да Мюнхэнскай прамовы Пуціна ў 2007 годзе, нехта да 2014 году. На мой погляд, адлік пайшоў яшчэ раней — з 2004-2005 гадоў, з «аранжавай» рэвалюцыі ва Ўкраіне.
- Калі ў нулявых Анатоль Чубайс вылучыў ідэю «лібэральнай імпэрыі», ужо тады ўзьнікла памкненьне да стварэньня сваёй сфэры ўплыву прыкладна ў межах былога СССР. Аб гэтым і Ельцын спрабаваў дамовіцца з Клінтанам.
- 1991 год кіроўным колам Расеі бачыцца як параза.
- Цяпер Захад не захацеў гуляць па тых правілах, якія прапануе Пуцін. Атачэньне Пуціна згоднае з Бжэзінскім, які пісаў, што без Украіны Расея не адродзіцца як імпэрыя. Таму Ўкраіна — цэнтар канфлікту Расеі з Захадам.
- Паколькі Байдэн нічога Крамлю не прапанаваў, вырашана падвысіць стаўкі і выставіць комплексны ўльтыматум. Гэты працэс неабавязкова павінен завяршыцца сілавой акцыяй, але рызыка ў тым, што стаўкі могуць узьняцца так высока, што шляху назад ня будзе без страты твару.
- Балянсаваньне на мяжы вайны ня можа працягвацца занадта доўга.
- Першы Бэрлінскі крызіс цягнуўся 11 месяцаў, але гэта не гады. Чым даўжэй цягнецца пэрыяд вострага напружаньня, тым большая рызыка эксцэсу выканаўцы. І далей сьнежны камяк можа пакаціцца да вялікай вайны.
- Ёсьць і іншая небясьпека — незадаволенасьць «ястрабаў» у атачэньні лідэра, што напружанасьць не прыводзіць да выніку. У 1938 годзе крызіс вакол Чэхаславаччыны цягнуўся амаль год. І падчас крызісу некаторыя нямецкія генэралы падумывалі аб тым, каб адхіліць ад улады Гітлера, паколькі выніку крызісу не было.
- Паколькі і цяпер сытуацыя зацягваецца, Пуцін будзе вымушаны нешта рабіць: альбо прад’явіць сурʼёзнае пагадненьне з Захадам альбо ўжыць сілу, каб зьмяніць сытуацыю.
- Калі сілавая опцыя будзе абраная Крамлём, я б схіляўся да вэрсіі хуткага, лякальнага ўдару. Заваёўваць усю Ўкраіну складна. Цяперашняя Ўкраіна — гэта не Ўкраіна 2014 году. У яе даволі баяздольная армія. Яна слабейшая за расейскую, і зразумела, што поўнамаштабную вайну з Украінай Расея выйграе. Але крыві там пральецца шмат, каб выклікаць і ўнутрырасейскія наступствы. Ня думаю, што Расея гатовая да стратаў у памеры тысячаў жыцьцяў.
- А вось кароткая апэрацыя, разбурэньне ўкраінскай лініі абароны на Данбасе — гэта магчыма. Учора частка дэпутатаў Дзярждумы заклікалі Пуціна прызнаць незалежнасьць ДНР і ЛНР. Гэта той маштаб дзеяньняў, які я магу сабе ўявіць.
- Анэксаваць сэпаратысцкія рэгіёны Ўкраіны зараз Расеі няма ніякай карысьці. Фактычна яны і так датуюцца Расеяй. Там акрамя Данецку важных цэнтраў няма. У такога набытку няма сымбалічнага капіталу, які быў у Крыму. І гэта наўпроставы выклік санкцыяў.
- Нехта зь вялікіх сказаў — ты можаш пачаць вайну, але ты ніколі ня скончыш яе так, як хацеў, пачынаючы яе. Гэта тычыцца і пераможцаў таксама.
- Калі будзе абраны сілавы варыянт, то падчас яго рэалізацыі можа адбыцца нешта, што перавядзе сытуацыю ў іншую плашчыню. Падчас украінскага крызісу з 2014 году такі момант быў — гэта зьнішчэньне малайзійскага Боінгу.
- Калі б ня гэта, то санкцыйная ўпартасьць Захаду, магчыма, не было б такой, якой яно стала. Цалкам імаверна, што і падчас новай вайны Расеі і Ўкраіны адбудзецца нешта такое, пасьля чаго палітычны дыялёг будзе вельмі ўскладнены.
- Заходнія палітыкі арыентуюцца на настроі свайго насельніцтва. Для эўрапейскіх і амэрыканскіх выбарнікаў гэты канфлікт усё ж далёкі. Гэты попел ня вельмі моцна бʼецца ў іх сэрцах. І гэта захаваецца, калі канфлікт не прывядзе да нечага экстраардынарнага.
Пагроза нападу Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
